فهیمه اکبری صحت - چند سالی است رخدادی عجیب سراسر کشور را در بر می گیرد، همزمان با سوت آغاز تعطیلات نوروزی عده کثیری از خانوارهای ایرانی چمدان ها را بسته و راهی شهرهای دور و نزدیک کشور و عده ای هم به خارج از کشور سفر می کنند. حجم سفرهای نوروزی در چند سال اخیر به اندازه ای رشد داشته که ایران در برخی موارد رتبه یک دنیا را به دست آورده است.
رییس ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر از ثبت ۲۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفرشب اقامت تا پایان تعطیلات سال جاری خبر داد. این حجم مسافر در روزهای اولیه سال نوید توسعه و رونق گردشگری و از سوی دیگر سوء مدیریت ها را به رخ می کشد. بسیاری معتقدند که رشد سفرهای نوروزی و افزایش شمار گردشگران داخلی در ایام نوروز بدون شک، سایه اقبال بلندی برای رونق گردشگری و تزریق روح زندگی در روان جامعه دارد. با این همه، ظرافت‌هایی در این زمینه نادیده گرفته می‌شود که توجه به آن ها تجربه سفر را برای همگان و به ویژه همراهان کجارویی ما دلپذیرتر می‌کند. تبلیغات و آگهی‌های آژانس‌های مسافرتی و تمرکز نگاه جامعه تاکنون بر کلان‌شهرها بوده است.
این در حالی است که با کمترین هزینه می‌توان به شهرستان‌های کوچک ولی پرجاذبه و کمتر شناخته‌شده سفر کرد. هر کدام از این شهرها سوغاتی و صنایع‌دستی ویژه خود را دارد. هر گردشگری که قصد سفر به مقصدی را داشته باشد، با توجه به ملاک‌های سفر مانند اقامت، خرید، تفریح و... شهری را برای سفر انتخاب می‌کند.
در سفرهای نوروزی خانواده های متوسط مهمترین نکته را مدیریت و کنترل هزینه ها است. خانواده های متوسط اقتصادی بیشترین تعداد مسافران را خود اختصاص داده و همچنین کمترین میزان هزینه ها را پیش بینی می کنند به همین دلیل سعی می کنند کمترین فاصله را از از رستوران‌های توریستی داشته باشند و بیشتر در خیابانهای محلی از غذا خوری های بومی شهرها غذا تهیه کنند البته بیشتر این خانواده ها تلاش می کنند تا با تهیه یک غذای ساده هزینه ها را کمتر کنند.
نکته دیگری که باید برای کمتر شدن هزینه های خانوار ها در نظر گرفت سفر در فصل های کم گردشگر است اما در تعطیلات نوروز این امکان وجود ندارد. نوروز یکی از فصل های پر گردشگری است که مقصد های مختلف اما پر هزینه برای خانواده ها وجود داردبرای کمتر شدن هزینه ها باید قبل از سفر تمامی امکانات و وسایل مورد نیاز را تهیه و در برخی مواقع انها را رزرو کرد.
بیشترین تورهای مسافرتی به کجا می روند؟
در چند سال اخیر کشور تریکه یکی از مهمترین مقاصد گردشگری ایرانیان بود اما با توجه به تغییر و تحولات صورت گرفته میزان گردشگران ترکیه به شدت افول کرده است. گردشگران تورها بیشتر در ایامی مانند نوروز سعی می کنند تا از خدمات دریافت گروهی بلیت های چارتر شده و فروش عمده اتاق های هتل بهره ببرند.
به همین علت به دفاتر خدمات مسافرتی مراجعه کرده و پکیج تور را خریداری می کنند. دفاتر خدمات مسافرتی نیز در این ایام بیش از ایام دیگر متقاضی دارند. اما نوروز برای آنهایی که سفر خارجی را به دیدن جاذبه های گردشگری ایران ترجیح می دهد بهترین فرصت است که سفر به ترکیه، ارمنستان و امارات، مالزی و سنگاپور را تجربه کنند. نگاهی گذرا به مقاصد سفر ایرانی ها در تعطیلات نوروز به کشورهای خارجی نشان می دهد ترکیه، امارات، جنوب شرق آسیا، ارمنستان، گرجستان و برخی از کشورهای اروپایی بیشترین طرفدار را در میان ایرانی ها دارد. سفرهایی که سالیانه میلیون ها ارز را از مرزهای ایران خارج و صنعت گردشگری کشور را از آن بی نصیب می کند.بر اساس اعلام رسمی وزارت خارجه نوروز 69 بیشترین حجم مسافر به کشورهای امارات و ارمنستان عزیمت کرده اند.
ارمنستان که در سال جاری به رتبه دوم مقصد گردشگران ایرانی تبدیل شده است. در سال های اخیر میزبان بسیاری از ایرانیان بوده است. در سال های اخیر تسهیلات ویزا و ارزانی سفر به این کشور و همچنین مسافرت به آن با وسیله نقلیه شخصی باعث شده تا در تعطیلات نوروز تعداد زیادی از ایرانی ها ارمنستان را برای سفر انتخاب کنند.
در ایام نوروز بسیاری از مسافران با رفتن به نقطه مرزی جلفا و گرفتن ویزا در مرز به ارمنستان سفر می کنند. هدف اصلی این مسافران ایروان است. البته تعدادی از مسافران ارمنستان نیز از طریق تورهای هوایی یا زمینی به این کشور می روند. معمولا تورهای نوروزی ارمنستان قیمت هایی پایین تر از دیگر کشورها دارد و مبلغ آن بین 700 هزار تومان تا کمی بیش از یک میلیون تومان متفاوت است.
پس از ارمنستان کشور گرجستان در رتبه بعدی گردشگران ایرانی قرار گرفته است. این کشور هم به دلیل نزدیکی و قابلیت سفر زمینی برای بسیاری از گردشگران داخلی جذابیت دارد. کشوری که با تدارک برنامه های ویژه جذب گردشگر و کاهش قیمت اقامت و آب و هوای مناسب توانسته ایرانیان بسیاری را در تعطیلات نوروز به این کشور بکشاند. علاوه بر کشورهای همسایه، کشورهای کمی دورتر از جمله هند، چین، بلغارستان و لبنان از دیگر مقاصد رایج سفرهای ایرانیان در ایام نوروز هستند.
خانواده ها در چه محل های اسکان می یابند؟
مهمان پذیرها و خانه های محلی و همچنین چادرهای مسافرتی مهمترین مکان هایی است که گردشگران نوروزی در آن اسکان داده می شوند اما در سالهای اخیر ستاد اسکان نوروزی و مدارس به جمع ان اضافه شده و به گردشگری رونق داده است.
براساس آمار ستاد هماهنگی خدمات سفر کشور، از این تعداد اقامت نفر- شب ها، به طور متوسط 29.5 درصد در چادرهای مسافرتی، 18.7 درصد در مراکز اقامتی ادارات، خوابگاه های دانشجویی و سالن های ورزشی، 17 درصد در کمپ های موقت، 16.3 درصد در منازل استیجاری، 13.9 درصد در کلاسهای مدارس و 4.3 درصد در هتل ها، هتل آپارتمان ها و مهمانپذیرها اقامت داشته اند. به عبارتی بیشترین سهم این مسافرت های نوروزی متعلق به چادرهای مسافرتی با حدود 16 و نیم میلیون نفر- شب بوده و کمترین آن هم با حدود 2 و نیم میلیون نفر- شب به هتل ها رسیده است. البته به گفته رحمانی موحد، معاون گردشگری کشور، کل ظرفیت تخت هتل های کشور250 هزار تخت است.
یعنی اگر فرض شود طی روزهای نخست سفر هموطنان بیشتری می خواستند درهتل ها و مراکز اقامتی تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی اقامت کنند با ظرفیت موجود تنها 2.5 درصد به تعداد مسافران ساکن درهتل اضافه می شد.
با این حال، تعداد تخت هتل ها در 15 روز تعطیلی روزهای عید، می شود 3 میلیون و 750 هزار تخت که اگر منهای آن 2 و نیم میلیون نفر- شب اقامت شود، مشخص است که در روزهایی که بیشترین سفر در کشور انجام می شده است، باز هم یک میلیون و 250 هزار تخت از هتل ها، هتل آپارتمان ها و مهمانپذیرهای کشور خالی مانده اند. (البته زمانی که تعداد درصدهای اقامت نفر- شب ها در هم جمع شود، عدد بدست آمده به جای 100 درصد، 109 درصد می شود.)
مهمترین نقاط گردشگری نوروزی
شیراز، قشم، کیش و مناطق گرمسیری کشور بیشترین حجم مسافر را در سالهای اخیر به خود اختصاص داده اند. تور هوایی برای قشم در ایام نوروز عددی نزدیک به یک میلیون و 200 هزار تومان است اما متاسفانه در سال جاری با توجه به بازار سیاه به وجود آمده این عدد به 2 میلیون تو مان هم ر سیده است. جزیره کیش هم به دلیل حضور بیش از حد گردشگران نوروزی همین تجربه را داشته و اقامت در این دو جزیره نزدیک به 2 میلیون تومان برای هر مسافر آب می خورد اما با توجه به سفرهای زمینی به این دو جزیره نه تنها به میزان کیفیت سفرها اضافه نشده بلکه هجوم گردشگران هرج و مرج بالایی به این دو جزیره داده است.
یدلله سرحدی مدیر یکی از مهمن پذیرهای جزیره قشم می گوید«بارندگی در جنوب کشور از میزان مسافران در سال جاری کم کرده است اما با توجه به هزینه بالای مسافرت در کشورمان مردم اسکان در چادرها را به اقامت در هتل و مهمان پذیر ترجیح می دهند.»
به گفته وی« در مناطق جنوبی کشور باتوجه به نزدیکی به بنادر کشورهای همسایه خرید بر تفریح اولویت داده شده و مردم بیشتر برای خرید به این نقاط سفر می کنند. به همین دلیل هم بیشترین بودجه سفرهای نوروزی صرف خرید می شود. »