ترامپ که با اقدامات خصمانه و نژادپرستانه خود در درجه اول به‌دنبال خشمگین کردن کشورهای مسلمان بود، تیرش زمانی به سنگ خورد که با مخالفت‌های داخلی از طرف مردم آمریکا و سیستم قضایی این کشور مواجه شد. وی که این روزها راهی به جز تسلیم در برابر خواست معترضان خود نمی‌بیند، درصدد تصویب برخی قوانین حاشیه‌ای دیگر است تا بتواند از طریق آنها مسافران مدنظر خود را با مشکلات مختلف مواجه کند.
به گزارش روزنامه دنیای خودرو، یکی از این تصمیمات که چند روزی است خبر آن در رسانه‌های اجتماعی به‌طور گسترده‌ای دست‌به‌دست می‌چرخد، تفویض اختیارات به ماموران مرزی فرودگاه‌ها در مورد درخواست رمز عبور شبکه‌های اجتماعی مسافران هنگام ورود به آمریکاست. گرچه در نگاه اول این تصمیم کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما ترامپ در همین مدت کوتاه نیز ثابت کرده است ید طولایی در اتخاد تصمیمات جنجالی و دور از منطق دارد. گرچه بازرسی تلفن‌های همراه از زمان اوباما آغاز شد اما به نظر می‌رسد پرده‌ای جدید از این نمایش مضحک علیه کشورهای مسلمان در شرف اجرا باشد. در این زمینه با مهران رئیسی، حقوقدان حمل‌ونقل هوایی به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.
آیا تا به‌حال به موردی برخورد کرده‌اید که در آن ماموران امنیتی فرودگاه‌های آمریکایی یکی از هموطنان‌مان را مجبور به بازگشایی قفل تلفن همراه و آن را بازرسی کند؟
بله، تا امروز موارد زیادی نه‌تنها برای ایرانیان، بلکه برای دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس و حتی متحدان آمریکا پیش آمده است اما متاسفانه به‌خاطر این که این مسافران به حقوق خود واقف نبوده‌اند یا به دنبال دردسر نمی‌گشته‌اند، به سادگی هرچه‌تمام تلفن همراه خود را که پر از فایل‌های محرمانه اداری و عکس‌های شخصی است، در اختیار ماموران امنیتی قرار داده‌اند. البته، در این میان یکی از موارد توسط خود رسانه‌های آمریکایی رسانه‌ای شد که سر‌و‌صدای زیادی هم به پا کرد. در این مورد یک تبعه آمریکایی- عربستانی 34 ساله توسط نیروهای امنیتی یکی از فرودگاه‌های آمریکا بازداشت و پس از زدن دست‌بند، به مدت 3 ساعت بازجویی شد.
گویا ماموران امنیتی فرودگاه از او درخواست کرده بودند قفل تلفن همراهش را باز کند تا بتوانند لیست تماس‌ها، مخاطبین، تصاویر و حساب‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی او را وارسی کنند. آنها تهدید کرده بودند که اگر با پلیس همکاری نکند، تلفن همراهش را ضبط خواهند کرد. او هم در ابتدا امتناع کرده بود اما پس از آن که بازداشتش طولانی شد، زیر بار رفته و تلفن همراه خود را تحویل ماموران داده است. آنها هم پس از بازرسی کامل تلفن همراه به مدت 15 دقیقه، بدون کوچک‌ترین توضیحی برای جا ماندن وی از پرواز، او را آزاد کرده‌اند. این مورد حتی برای یکی از کارکنان دوتابعیتی ناسا نیز رخ داده بود که آن هم به‌صورت بسیار کوتاه رسانه‌ای شد.
در میان مسافران ایرانی نیز موارد بسیاری را هم من و هم همکارانمان دیده‌ایم که چنین مشکلاتی برایشان پیش آمده است اما همان‌طور که گفتم به سادگی زیر بار این موضوعات رفته‌اند.
بازرسی تلفن همراه از لحاظ قانونی مشکلی ندارد؟
به صورت تئوریک، آن هم در کشوری که ادعای رعایت حقوق بشر و حریم خصوصی گوش آسمان را کر می‌کند، این موضوع سر تا پا مشکل است اما در عمل خیر. ماموران مرزی آمریکایی از قدرت قانونی زیادی برای بازرسی در مرز ایالات متحده برخوردارند که شامل جست‌وجوی ساک و چمدان مسافران بدون نیاز به تایید قاضی و انجام مراحل مختلف امنیتی می‌شود، اختیاراتی که یک پلیس خیابانی در آمریکا ندارد. متاسفانه به‌تازگی دولت آمریکا این اختیار را هم به آنها داده است تا در برخورد با مهاجران در بازرسی تلفن همراه و دیگر وسایل الکترونیکی هوشمند آنها ازجمله تلفن همراه، تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌ها نیز آزادی عمل داشته باشند.
بسیاری از فعالان حقوق بشر معتقدند بازرسی تلفن‌های همراه، چیزی فراتر از بازرسی ساک و چمدان است. آنها این موضوع را مطرح می‌کنند که نه‌تنها در تلفن‌های همراه عکس‌ها و اطلاعات تماس شخصی یافت می‌شود، بلکه ممکن است اطلاعات و تصاویر همه کسانی که با آنها در ارتباط هستیم نیز در معرض خطر و نقض حریم خصوصی قرار گیرد.
این موضوع حتی صدای کارمندان دادستانی آمریکا را نیز درآورده است، زیرا آنها نیز معتقدند برای بازرسی تلفن‌های همراه باید یک دلیل خاص، ازجمله تحرکات مشکوک و عدم تطابق در اطلاعات ثبتی و ارائه‌شده باشد. حتی رئیس اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا در این مورد می‌گوید: «خصوصی‌ترین اطلاعات مسافران نباید بدون هیچ‌گونه توجیهی مورد بازبینی قرار گیرد.»
این موضوع مختص دوران ریاست جمهوری ترامپ است یا پیش از آن هم وجود داشته است؟
این موضوع در زمان اوباما مطرح شد و انتقادات بسیاری هم به همراه داشت، اما این انتقادها راه به جایی پیدا نکردند. البته امروز و در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، این موضوع به‌طور علنی مطرح می‌شود و گزارش‌ها حاکی از این است که بازرسی لوازم دیجیتالی افزایش چشمگیری داشته‌اند. طبق گزارش‌ها، در سال 2015 بیش از 4 هزار و 400 تلفن همراه و 320 لوازم الکترونیک دیگر توسط ماموران مرزی آمریکا مورد بازرسی قرار گرفته‌اند.
اگر از باز کردن قفل تلفن‌همراه یا لپ‌تاپمان امتناع کنیم، چه اتفاقی خواهد یافت؟
در مرحله اول به‌طور محترمانه از شما می‌خواهند این کار را انجام دهید. اگر انجام ندهید، قطعا به دردسر خواهید افتاد. باز کردن یا نکردن قفل وسایل هوشمند تنها بستگی به این دارد تا چه میزان آماده دردسرهای احتمالی هستید. آنها این اختیار را دارند که وسایل هوشمند شما را ضبط یا اطلاعات داخلی آن را کپی کنند. البته اگر از اطلاعات کپی‌شده چیزی به‌دست نیاورند، طبق قوانین باید بلافاصله آن را از بین ببرند، اما این هم چیزی از دردسرهای شما کم نمی‌کند.
بسیاری از مسافران گزارش داده‌اند که ساعت‌ها در بازداشت بودند و به طور نامعمول و غیرمحترمانه‌ای سوال‌و‌جواب شده‌اند. این موضوع برای مسافرانی که اقامت آمریکا ندارند، به مراتب بدتر است. در همین شغل خودتان نیز دو ماه پیش یکی از خبرنگاران کانادایی به‌دلیل امتناع از باز کردن قفل تلفن‌همراه خود به دلیل محافظت از منابع خبری‌اش با دردسرهای بسیاری مواجه شده بود.
چندی‌پیش مطرح شد ماموران امنیتی فرودگاه‌های آمریکا رمزعبور شبکه‌های اجتماعی مسافران را می‌گیرند تا به بازرسی آنها بپردازند. آیا آنها می‌توانند مسافر را مجبور به این کار کنند؟
خیر، این موضوع هنوز به تصویب نرسیده است اما اگر تلفن همراهتان را در اختیارشان قرار داده باشید، عملا به آنها برای بازرسی شبکه‌های اجتماعی خود دسترسی داده‌اید. تقریبا همه ما به صورت پیش‌فرض هنگام بستن اپلیکیشن‌های موبایل از حساب کاربری خود خارج نمی‌شویم. بنابراین، اگر قفل تلفن‌همراه را باز کنیم، عملا رمز عبور شبکه‌های اجتماعی خود را هم به آنها داده‌ایم.
چندی پیش در خبرها شنیدیم مسئولان دولت ترامپ در حال تدوین لایحه‌ای هستند که در آن ماموران امنیتی فرودگاه‌ها قادر باشند اطلاعات ورود به حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی مسافران را به سادگی دریافت کنند. البته این موضوع در زمان اوباما هم مطرح بود اما هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسید. اگرچه این موضوع مشمول خود شهروندان آمریکایی نمی‌شود اما بسیاری معتقدند که مقابله نکردن با آن می‌تواند گریبان‌گیر خود مردم آمریکا نیز باشد.
پیشنهاد شما در مقابله با این اقدامات چیست و چه کاری انجام دهیم تا با کمترین دردسرها روبه‌رو شویم؟
سفر با کمترین حجم اطلاعات بهترین راه‌حل است. پیش از سفر از اطلاعات خود پشتیبانی بگیرید و تنظیمات وسایل هوشمند را به حالت کارخانه برگردانید. اگر برایتان مقدور است، پیش از رسیدن به فرودگاه، تلفن همراه خود را خاموش کنید. اگر جزو افرادی هستید که زیر بار زور نمی‌روند، حتما درخواست وکیل کنید. هیچ دلیلی وجود ندارد که بدون ارائه توجیهی قابل قبول یا درخواست قانونی، رمز عبور شبکه‌های اجتماعی خود را تحویل ماموران امنیتی دهیم.
اما طبیعتا این موضوع را نمی‌توان به همه پیشنهاد کرد، زیرا بسیاری هستند که نمی‌توانند زمان زیادی را معطل مراحل امنیتی شوند و برای هدف خاصی عازم سفر شده‌اند، بنابراین باید این موضوع را در نظر داشت که در صورت امتناع، چه چیزهایی را از دست خواهیم داد. البته تجربه هم نشان داده است، درخواست وکیل صرفا وضعیت شما را سخت‌تر خواهد کرد. به‌نظرم، بهترین راه‌حل همان انتقال داده‌های وسایل هوشمند و سفر سبک است تا بدون دغدغه مراحل امنیتی را پشت سر بگذارید.
البته این موضوع را هم باید در نظر داشت که دادگاه‌های چند ایالت آمریکا ازجمله آلاسکا، آریزونا، هاوایی و دیگر ایالت‌ها دستور داده‌اند تا پیش از هرگونه توجیه قابل‌قبولی نسبت به این‌گونه سخت‌گیری‌ها اقدامی نشود و حتی اگر مسافر تلفن همراه خود را تسلیم مامور امنیتی کرد، اطلاعات وی به صورت کاملا گذرا و بدون حساسیت بازرسی شود، مگر این که به‌موضوع کاملا مشکوکی برخورد کرده باشند.