بورس،دلار و نفت/ چرا ما بورس ارز نداریم!؟

در این سه روز معاملاتی شاخص بورس تهران از 79.385 تا 80.018 واحد حرکت کرد و 0.80 درصد رشد را به ثبت رساند اما تغییرات شاخص فرابورس 0.36 – درصد بود.

جدول زیر آخرین وضعیت ارزش معاملات بازار سهام و مقایسه آن با هفته های اخیر را نشان می دهد:

نگاه بورس به توافق اوپک

روزهای پاییزی بازار سهام در حالی به زمستان 95 نزدیک می شود که نوسان دلار و افزایش صادرات نفت و به تبع آن رشد قیمت نفت بهانه های لازم برای رشد بورس را به وجود آورده است.

اما در حالی رشد دلار خیلی ها را برای عقب نیفتادن از تورم احتمالی به خرید دارایی های فیزیکی همچون خود دلار،سکه و حتی مسکن به تکاپو انداخته بود سه شنبه شب در نشست اوپک ایران توانست به رغم کاهش تولید نفت اوپک مجوز افزایش صادرات 90 هزار بشکه ای نفت را بگیرد.با این وصف ایران حدود 2.4 میلیون بشکه نفت در روز صادرات خواهد داشت در حالی حجم اصلی ترین محصول صادراتی ایران در اواخر دولت قبل به 900 هزار بشکه رسیده بود.

وزیر نفت ایران در این زمینه توضیح داده:نشست 171 اوپک و تصمیم اعضا برای کاهش تولید ثابت کرد که با وجود داشتن اختلافات سیاسی عمیق، می توان بر سر منافع مشترک با کشورهای دنیا تعامل کرد.

بیژن زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران با حضور در بخش خبری ساعت 14 شبکه یک، تصمیم اوپک مبنی بر کاهش تولید را مهم دانست و گفت: اوپک بیش از دوسال در مقابلات نوسانات بازار منفعل بود اما در نشست فوق العاده در الجزایر نشانه هایی از زنده بودن اوپک نمایان شد که به دنبال آن در نشست دیروز اوپک در وین اعضا تصمیم گرفتند تا تولید خود را به 32.5 میلیون بشکه در روز برسانند که به معنای کاهش 1.2 میلیون بشکه در روز است.

زنگنه افزود: بر اساس این توافق همه کشورها موظف شدند 4.5 درصد از میزان پایه اکتبر خود را کاهش دهند که ایران از این موضوع مستثنی شد و به جای مبنا قراردادن تولید ماه اکتبر، بالاترین میزان تولید تاریخ ایران بر اساس اعلام منابع ثانویه که رقم 3975 هزار بشکه در روز بود، مبنای تولید ایران قرار گرفت.

وی ادامه داد: با وجود این که همه کشورها موظف به کاهش تولید شدند اما با مستثنی کردن ایران، این کشور می تواند تولید خود را 90 هزار بشکه در روز نسبت به اعلام منابع ثانویه در ماه اکتبر افزایش دهد.

زنگنه پذیرش سهم ایران از سوی عربستان را بسیار مهم دانست و گفت: نشست 171 اوپک ثابت کرد که با وجود داشتن اختلافات سیاسی عمیق، می توان بر سر منافع مشترک با کشورهای دنیا تعامل کرد.

وزیر نفت ایران افزود: بخشی از این تعامل به قدرت هر کشور باز می گردد. در واقع قدرت هر کشور در اوپک مربوط به میزان تولید و ظرفیت مازاد است و این امر در معادلات اوپک حرف اول را می زند بنابراین اگر کشوری در این موارد قوی باشد می تواند نظر خود را به کرسی بنشاند.

زنگنه خاطر نشان کرد: علاوه بر کاهش 300 هزار بشکه ای روسیه، قرار است سایر تولیدکنندگان غیر اوپکی نیز تولید خود را 300 هزار بشکه کم کنند و با توجه به این عوامل به نظر می رسد قیمت ها با قدرت زیاد در کانال 50 دلاری باقی خواهد ماند.

وی تولید نفت واقعی ایران را حدود 3.9 میلیون بشکه در روز دانست و گفت: البته منابع ثانویه تولید ایران در ماه اکتبر را 3707 هزار بشکه در روز اعلام کرده اند و دلیل آن نیز این است که معمولا میزان اعلام منابع ثانویه با اعلام رسمی کشورها حدود 200 هزار بشکه در روز تفاوت دارد .

زنگنه در پایان تاکید کرد که ایران برای بالا بردن قدرت خود در بازار نفت لازم است تا ظرفیت تولید خود را افزایش دهد.

این رخداد مهم توانسته تا این لحظه بهای نفت را تا میانه کانال 50 دلاری بالا بکشد.

نفت 85 دلار را تاچ می کند...؟

در بررسی وضعیت تکنیکالی نفت بورس 24 نوشته : پس از ثبت کف قیمتی 27 دلاری در روزهای آغازین سال 2016 ، شاهد افزایش تقاضا و بالطبع رشد قیمتی این کالای استراتژیک در بازارهای جهانی بودیم. ساختار امواج شکل گرفته به گونه ای بود که به نظر می توان گفت با امواج پیشرو روبرو هستیم. پس از یک سیکل 5 تایی با موج 5 دیاگونال قیمت وارد سری امواج اصلاحی شد و الگویی مشابه یک Irregular Flat داشتیم. حالا قیمت پشت سد مقاومتی 54 دلاری (معاملات ساعت 18 جمعه 12 آذر) قرار گرفته است. در صورتیک ه قیمت موفق شود با قدرت از این سطح عبور کند عملا می توان گفت که وارد ریز موج های موج 3 الیوتی شدیم. در ایستگاه اول محدوده 60 دلار مهمترین سطح مقاومتی این فلز می باشد که در صورت عبور از آن در بلند مدت می توان به نفت 85 دلاری هم فکر کرد!

اگر شرایط کنونی به قوت خود باقی بماند و تحلیل تکنیکالیست ها از صعود نفت به واقعیت بپیوندد،می توان گفت روزهای خوبی در انتظار کشور و البته دولت روحانی است.در واقع دولت روحانی که از ابتدا تا چندی پیش به دلیل ارزانی نفت با مشکل بزرگی به نام کسری بودجه مواجه شده بود حالا با دلارهای نفتی می تواند در حدود 9 ماهه پایانی فعالیت خود نفس راحتی بکشد.

زنگنه عربستان را به عقب نشینی وادار کرد یا ترامپ؟؟

اما بنیادی کارها چه می گویند؟محکد شکوری راد تحلیل گر بنیادی بازار سرمایه در این زمینه توضیح داد:هفته گذشته برای اولین بار بعد از 8 سال اعضای اوپک بر سر کاهش تولید نفت به توافق رسیدند. توافقی که به طور واضح ایران برنده آن بود و این روزها همه از درایت ژنرال نفتی صحبت می کنند که صد البته زحمات ایشان جای تقدیر فراوان دارد.

ولی در تحلیل واقع بینانه توافق امروز باید بیان کرد که دلیل اصلی وقوع این رخداد بزرگ، عقب نشینی عربستان بود که طی بیش از 2 سال اخیر با پافشاری زیاد بر موضع عدم کاهش نفت، زیان سنگینی به خود و سایر تولیدکنندگان نفت وارد کرده بود. اما چرا در این مقطع عربستان از مواضع سرسختانه خود عقب نشینی کرد و شکست را در برابر حریف بزرگ خود یعنی ایران را پذیرفت؟

به نظر می رسد که دلیل اصلی را باید کیلومترها دورتر از وین و در نیویورک جستجو کرد. جایی که میلیاردر تازه به قدرت رسیده در آن مدام از برنامه افزایش تولید نفت و قطع وابستگی به واردات آن، سخن به میان می آورد. برنامه ای که قطعا برای فعال کردن دکل ها و بهره برداری بیشتر از منابع "شیل" نیازمند افزایش قیمت نفت است.عربستان طی نزدیک به نیم قرن اخیر به بازی کردن در زمین متحد قدرتمند خود عادت کرده است و توافق امروز سیگنال مثبتی است که آن ها برای "ترامپ" صادر کردند.

در چند سال اخیر واشنگتن و عربستان در پایین نگه داشتن قیمت نفت با هم همگرا بودند. آمریکا از افزایش نفوذ و قدرت پوتین در روسیه نگران بود و تمایل داشت با پایین نگه داشتن قیمت نفت به اقتصاد روسیه ضربه بزند و عربستان هم برای فشار بر ایران و کمک به واشنگتن در رسیدن به اهدافش از این سیاست حمایت می کرد. اما حالا با احتمال نزدیک شدن روابط بین کاخ سفید و کرملین همگرایی این دو ابر قدرت در دستیابی به هدف افزایش قیمت نفت، عربستان را به عنوان بزرگترین عرضه کننده نفت در بازار به تکاپو انداخته است. آن ها متوجه شده اند که اگر برای افزایش قیمت نفت نیاز به کاهش عرضه باشد، آن ها در صف اول انتظارات نشسته اند و اگر خود به صورت داوطلبانه به کاخ سفید و کرملین در کاهش عرضه چراغ سبز نشان ندهند، ممکن است به عواقب دردناکی دچار شوند.

در هفته گذشته هر قطعه اسکناس سبز آمریکا از 3740 تومان خود را به بالای 3900 تومان رساند و عملا پازل رشد 10 درصدی دلار در یک ماه اخیر با حرکت شارپی آن در هفته نیمه تعطیل ایران کامل شد.دلار از یک ماه گذشته خود را از قیمت های حدود 3580 تومان به 3940 تومان رسانده است.رشد قیمت دلار که تقریبا حدود سه هفته مداوم ادامه پیدا کرده بود در هفته گذشته خیلی ها را به یاد تورم هولناک اواخر دوره محمود احمدی نژاد انداخت و زمانی که قیمت ها لحظه ای تغییر می کرد.

در این میان خیلی ها که میدان دلار را خالی از رد پاهای دولت می دیدند در اظهار نظرهایی از دلار بالای 4000 تومان و حتی 6000 تومانی هم سخن گفتند.تداوم رشد دلار ضمن این که خیلی ها را به چهار راه استانبول و سبزه میدان برای خرید اسکناس های سبز روانه کرده بود حتی مراجعه به بنگاه های معاملات املاک را نیز سبب شده بود.حتی در این میان برخی از کارشناسان حوزه مسکن از قرار گرفتن این بازار در مرحله پیش رونق سخن گفته اند.برخی منابع بانکی هم از خروج بخشی از سپرده ها در روزهای اخیر به مقصد بازار ارز و سکه و ملک خبر داده اند.

اما همه این اتفاقات تا روز سه شنبه ادامه پیدا کرده بود و توافق مهم اوپک سبب شد که سوداگران دلارباز از حرکت این ارز معتبر فعلا تا این مقطع ناامید شوند.چرا که بازیگر نقش اول بازار دلار یعنی دولت فعلا با صادرات 2.4 میلیون بشکه نفت در روز آن هم با قیمت های کنونی این روزها آن قدر دلار دارد که نگذارد دست کم تا انتخابات پیش رو رشد دلار تا بالای 4000 تومان رقم بخورد.

در اینجا توجه شما را به اظهار نظر 4 ماه پیش حسین عبده تبریزی اقتصاددان و دبیرکل پیشین بورس درباره دلار جلب می کنم.

این خبره اقتصادی 13 مردادماه در گفت و گو با تحریریه بورس 24 رشد کنونی قیمت دلار را این گونه پیش بینی کرده بود : در صورتی که اقتصاد سیاسی ایران سرکوب قیمت دلار را در ماه های باقیمانده عمر دولت ایجاب نکند، افزایش قیمت تا سطح ماه های آغازین دولت یازدهم یعنی 3800 تومان بعید نیست، یعنی دولت با همان نرخی که دلار را تحویل گرفته با همان نرخ هم تحویل خواهد داد.

به نظر می رسد این اظهار نظر عبده تبریزی به عنوان اقتصاددان نزدیک به دولت به واقعیت نزدیک باشد و ما در ماه های پیش رو با دلار زیر 4000 تومانی مواجه باشیم.

البته تمدید 10 ساله تحریم های ایران را نمی توان از نظر دور داشت،به ویژه این که این رخداد در ایران واکنش هایی را در بر داشته و مخالف برجام تلقی شده است و مجلس ایران هم این هفته در این خصوص نشست ویژه ای خواهد داشت.بنابراین بازهم در کوتاه مدت نوسان رو به بالای دلار پیش بینی می شود اما شاید ماندگار نباشد.

تحلیل تکنیکال هم درباره دلار می گوید:نوسانات قیمتی نسبت دلار به ریال را می توان داخل دو خط همگرا محصور کرد. ساختار قیمتی به گونه ای است که تداعی کننده الگوی مثلث مورب (پایان قطری است) پس از برخورد قیمت به محل تلاقی تراز 100 درصد فیبوناچی app و ضلع بالایی الگو ، حالا اسیلاتور DT در پارامتر بهینه نیز در محدوده اشباع از خرید قرار دارد. بررسی وضعیت این اسیلاتور در 3 سال گذشته نشان داده که هر بار قیمت در محدوده اشباع از خرید چرخش داشته شاهد وارد شدن قیمت به روند اصلاحی و افت نسبی قیمت بودیم. در حال حاضر به نظر می رسد قیمت محدوده 3550 - 3600 تومان را در نظر گرفته است.

اما بورس هر چند برای رشد به دوراهی دلار و نفت رسیده بود،به نظر می رسد که وارد فاز نفتی شده و از محل رشد بهای این طلای سیاه گروه های مرجعی همچون پالایشی،پتروشیمی و همچنین صنایع وابسته به قیمت های جهانی موسوم به کومودیتی ها با رشد مواجه باشند و این می تواند به معنای حرکت بیشتر صنایع حاضر در بازار سهام باشد.

بورس ارز و بانک مرکزی

اما حرکت چند هفته اخیر دلار برای باردیگر ضرورت ایجاد و راه اندازی بازاری شفاف برای مبادلات ارزی را ضروری ساخته است.رخدادی که تا به اینجا کار بانک مرکزی نگذاشته در کشور پا بگیرد.حال چند پرسش مهم به وجود آمده است.

این که در شرایط کنونی کدام تفکر حاکم است؟ ورود و خروج آزادانه ارز ونظام آزاد ارز یا کنترل آن؟قرار است کدام تفکر حاکم گردد؟ هر کدام روش های خاص خود را می طلبد. برای این که ببینیم کدام تفکر حاکم خواهد شد باید عرضه کنندگان ارز وتفکرات آن ها را بشناسیم. سال هاست تقریبا همه ارز مورد معامله در بازار توسط دولت یا نهاد های دولتی و یا شرکت های وابسته به دولت عرضه می شود. سایرین نیز مجبورند به قوانین موجود تن دهند.

دولت از جنبه عرضه و از جنبه قانون گذاری حاکم بر بازار ارز است . نه تنها رفتار دولت بلکه قوانین موجود هیچ کدام رنگ و بوی بازار آزاد و شناور ارز را ندارد. پس اولین شرط برای تشکیل بورس ارز نه تنها عدم وجود انحصار است بلکه فراتر از آن مقابله با پدیده مداخله گری است.تاکنون رد پای دولت به انحاء مختلف در معاملات ارز وجود داشته و صد البته قانون نیز از آن حمایت کرده است. وضعیت موجود را انحصارات و تفکرات دولتی ایجاد کرده و گسترش تفکرات دولتی وضعیت موجود را عمیق تر و گسترده تر کرده است . مارپیچی خلاف منویات مورد ادعای فعلی دولت ، ادعایی که می خواهد به یکباره موضوع پیچیده قیمت گذاری ارز را یک شبه جمع آوری کند.

سیاست های بانک مرکزی ناشی از وجود ترسی در اجرای این موضوع است. ترسی که از عدم اطمینان و شناخت ناشی از پیامدهای تصمیم آزاد سازی و تک نرخی نرخ ارز حکایت دارد. برای همین به نظر می رسد رفتاری ثابت در رنگ و قالبی دیگر در حال انجام است. در موارد مختلف شنیده شده است که بانک مرکزی به راه اندازی بورس ارز در سازمانی جدای از بورس کالا بنام بورس ارز و با ساختار تعریف شده از طرف بانک مرکزی فکر می کند.این ساختار و سازمان مدل بانک مرکزی چیست ؟

آیا سیاست های جدید به دنبال راه اندازی مرکز مبادلات ارزی جدیدی به نام بورس ارز هستند؟

تاکنون مستنداتی از طرف بانک مرکزی منتشر نشده است اما این ساز جدایی رنگ و بوی مداخله گری تحت پوشش بازار آزاد ارز را دارد.

در این میان بورس کالا پیشنهاد داده معاملات ارزی در قالب قرارداد های مشتقه (آتی ) همچون آنچه در مورد سکه طلا عمل می شود راه اندازی شود.تمام ساز و کار این امر مهیاست و از سال 86 تاکنون در حال انجام است. هم اکنون هر چه این بازار برای اجرایی شدن لازم دارد در بورس کالای ایران فراهم است.

اما سوای بستر فعلی به مولفه های دیگری نیز نیازمند است. مانند اصلاح قوانین موجود به نحوی که مداخله گری دولت از بین برود. وقتی دولت صادر کننده را ملزم به فروش ارز و یا واردات مطابق آن می کند، رفتار صادر کنندگان کالا چگونه خواهد بود. این موضوع خلاف رفتار بازار در بورس هاست.

نکته دیگر تثبیت ارزش ریال است امری که در پس آن وضعیت اقتصادی کشور نهفته است این موضوع فقط به بانک مرکزی مربوط نیست و وزارتخانه های زیادی درگیر آن هستند.

نکته مهم تفکردولت است.دولت با تک نرخی کردن ارز به دنبال ثبات ارزش آن نیز می باشد یا خیر؟

هنوز ابهامات زیادی در این باب وجود دارد و به نظر می رسد به خاطر ترس بانک مرکزی تلاش بر این است که بانک مزبور بر همه اجزا بازار دخالت کند.دخالتی که واکنش به موقع دولت را بر کنترل اوضاع در پی داشته باشد دولت باید به صراحت مشخص کند آیا به دنبال مکانی برای مدیریت و سازمان معاملات ارز به صورت متمرکز است یا خیر؟

آیا دولت به دنبال نرخ های مشخصی برای ارز است یا به دنبال استقرار مکانیزم بازار آزاد برای معاملات ارزی است. اصرار بانک مرکزی بر انجام معاملات ارزی در بازاری به غیر از بورس کالا که سازو کار تعریف شده و شناخته شده ای دارد و امتحان خود را نیز پس داده حکایت از تصمیماتی فراتر از رفتار بازار آزاد است. اگر تفکر حاکم بر بانک مرکزی این چنین است. شاید بهتر باشد تا دست به ترکیب مرکز مبادلات ارزی زده نشود. چرا که آخرین تجربه تک نرخی شدن قیمت ارز توسط دولت در سال 1372 صورت پذیرفت و هفت ماه بیشتر دوام نیاورد. ممکن است این تجربه مجددا تکرار شود تجربه ای که مشخص کرد در چارچوب و سازو کارهای دولتی انتظار عدم موفقیت دور از ذهن نخواهد بود.

*روزنامه نگار و تحلیل گر بورس