بر اساس برخی گزارش‌ها در آغاز ماه محرم امسال مسلمانان اهل تشیع و تسنن در مورد استفاده از فضای مسجد جامع مسکو برای برگزاری مراسم عزاداری با یکدیگر اختلاف نظرهای جدی پیدا کرده که این امر به مداخله پلیس مسکو منجر شده است.
به گزارش عصر ایران به نقل از ایراس، این اتفاق در روز 5 اکتبر مصادف با 14 مهر 1395 رخ داد و دلیل آن ممانعت از انجام مراسم مذهبی ایام محرم توسط شیعیان آذری تبار از سوی مسئولین مسجد جامع مسکو عنوان شده است. بر اساس این گزارش‌ها، مسئولین حاضر در مسجد رسما از پذیرفتن مسلمانان آذری خودداری کرده و گفته اند که مسجد محل عبادت همه مسلمانان است و هیچ یک از گروه ها اجازه استفاده از این مکان برای برگزاری برنامه های خاص خود را ندارند.
بخش مطبوعات اداره دینی مسلمانان مسکو با اشاره به اختلافات اخیر تاکید کرده است که «با فرارسیدن ماه محرم و ایام عزاداری مسلمانان شیعه در ده روز اول و همچنین برگزاری مراسم سینه زنی و نوحه خوانی، از سایر گروه های مسلمان حاضر در مسجد سلب آرامش و مانع از انجام فرایض دینی آنها شده است. ممانعت از ورود شیعیان به مسجد در شب حادثه نیز به دلیل این بوده که هیچ گروه و شاخه ای از اسلام حق مالکیت خاص نسبت به مسجد ندارد و هیچ کس اجازه ندارد نظم حاضر را برهم بزند.
با وجود اینکه از قبل به آذری های اهل تشیع درباره منع برگزاری مراسم در مسجد هشدار داده شده بود، این گروه به مسجد آمده و بر خواسته خود اصرار کردند که در نهایت مسئولین با نیروهای پلیس تماس گرفته و بین نمایندگان اهل تسنن و تشیع درگیری و ضد و خورد صورت گرفت.
گفته شده که این گروه از شیعیان به سرپرستی نظامی بالاگانوف رییس انجمن «اهل بیت» برای برگزاری مراسم سینه زنی و نوحه خوانی ماه محرم به مسجد رفته بودند. بالاگانوف توضیح داده که همکاران اداره مفتیات روسیه مانع از برگزاری مراسم شده اند و بعد از آن ماموران پلیس را خبر کرده اند. وی معتقد است که در مسجد جامع مسکو افرادی با اعتقادات رادیکال پیدا شده اند که مسلمانان آذری را تحریک و عصبانی می کنند و همین مساله باعث درگیری دو طرف شده است.
با رسیدن ماموران پلیس به محل، نظامی بالاگانوف به اتاق دیگری هدایت شد تا دلیل وقوع حادثه را توضیح بدهد. آذری ها نیز با دیدن این وضعیت به نشانه اعتراض سر و صدا راه انداخته و این اقدام نیروهای پلیس را در حکم بازداشت بالاگانوف عنوان کرده اند. رییس انجمن «اهل بیت» برای نیروهای پلیس توضیح داده که این سازمان به طور رسمی توسط اداره دینی مسلمانان روسیه به ثبت رسیده است و بیش از 25 سال از فعالیت آن می گذرد. در تمام این مدت انجمن مذکور آزادانه به مسجد رفت و آمد داشته و اقامه نماز و دیگر برنامه ها را در این مسجد برگزار می کرده است. با این حال، به گفته وی از زمانی که ساختمان جدید مسجد جامع به بهره برداری رسیده است دیگر به مسلمانان آذری اجازه برگزاری مراسم خود را نمی دهند. این در حالی است که حکم رسمی مبنی بر ممانعت از برگزاری چنین مراسمی صادر نشده است.
بالاگانوف در همین رابطه خطاب به شیخ راویل عین الدین رییس شورای مفتیات روسیه نامه ای نوشته و از وی درخواست کرد که به مسلمانان آذری اجازه برگزاری مراسم عزاداری طی ماه محرم را بدهند، اما پاسخ شیخ راویل به این درخواست منفی بود.
بالاگانوف همچنین توضیح می دهد که علیرغم مخالفت ابراز شده از سوی جناب راویل، انجمن آذری ها سه شنبه شب با امید به موافقت و احساس همبستگی سایر برادران دینی، راهی مسجد جامع مسکو شدند. در همین رابطه شامیل تاگییف مدیر عامل بخش کنگره آذری های روسیه در شهر مسکو و مدیر بنیاد توسعه و احیای فرهنگ آذری اظهار کرد که در زمان حادثه حضور داشته است و حقایق رخ داده را تایید می کند. وی علاوه بر این تغییر رویه نسبت به آذری ها بعد از احداث مسجد جامع مسکو را نیز تایید کرده و می گوید که بیش از 20 سال تمامی این برنامه ها و مراسم در مسجد مجاز بوده است. تاگییف خاطر نشان کرد که رییس اداره دینی مسلمانان روسیه تا امروز توضیحی برای تغییر رویه نسبت به آذری-ها و ممانعت از برگزاری مراسم در شب محرم ارایه نکرده است.
بعد از بحث و اظهارنظرهای متعدد، اداره دینی مسلمانان مسکو راجع به این قضیه توضیحاتی داد که از این قرار است:
«از آنجا که جامعه اسلامی (متاسفانه) در داخل خود اختلاف نظر و شاخه های متعدد دارند و مراسم هر یک به دلیل آداب و رسوم خاص از دیگری متمایز می شود، مسجد نمی تواند محلی برای نمایش این تفاوت های داخلی باشد. این مساله به شکاف در جامعه اسلامی می انجامد. به همین دلیل مقررات جدی اعمال شده و تنها بر اساس این مقررات برپایی نماز، موعظه، جلسات درس و سخنرانی برگزار شده و امامان بر این روند نظارت می کنند».
مدیریت مسجد جامع همیشه از انجمن شیعیان استقبال کرده و حتی در زمان احداث ساختمان جدید مسجد تمامی امکانات را برای ورود بلامانع شیعیان و استفاده از فضای داخلی این مجموعه ارایه کرده است. ما برای پیشگیری از وقوع چنین اختلافاتی با نمایندگان انجمن شیعیان توافق کردیم که در ساختمان جدید مسجد جامع مناسک و آداب خاص فرهنگی به نمایش گذاشته نشوند.
با این وجود روز دوشنبه با فرارسیدن ماه محرم، در همان روزهای اول شیعیان مراسم عزاداری را برگزار کرده و به سینه زنی پرداختند و در نهایت به دلیل صدای بلند این مراسم که باعث نارضایتی سایر مومنین شده بود، بحث و درگیری پیش آمد.
کنگره شیعیان آذری پس از وقوع این اتفاق آرام ننشسته و نسبت به آن واکنش نشان داد. رییس کنگره تاکید کرد که آذری های روسیه تسلیم تحریکات نمی شوند و در مقابل تفاسیر و تعابیر حاضر که به خصومت انجامیده، سکوت خواهند کرد. در همین رابطه خاطر نشان کرده اند که:
«کنگره آذری های سراسر روسیه به دلیل حادثه مسجد جامع مسکو از تمامی آذری های مقیم کشور می‌خواهد که تسلیم تحریکات نشوند و از نمایندگان سازمان های مختلف آذری ها نیز می خواهد که نسبت به پیام ها و تفاسیر مربوط به این حادثه خوددار بوده، اجازه ندهند که این موضوع به سردرگمی آذری ها بینجامد».
این سازمان یادآور شد که آذری های روسیه بخشی از جامعه روسیه بوده و موظف به رعایت تمامی قوانین و مقررات فدراسیون روسیه هستند. این افراد باید از تمامی سیاست های ملی که توسط رییس جمهور و رهبر تمام اقوام روسیه ولادیمیر پوتین اعلام شده، پیروی و حمایت کنند.
توافق و همدلی قومی و دینی که امروز در روسیه حاکم است، یکی از شرایط اصلی برای حفظ صلح و ثبات در جامعه روسیه می باشد. بر همین اساس ضرورت دارد که تمامی ابزار و سازوکارهای حقوقی تامین کننده همزیستی مسالمت آمیز اقوام را در نظر گرفته و اجازه ظهور افراطی گرایی دینی و تعصبات نادرست را ندهیم. از همه مسلمانان مومن می خواهیم که بر عوامل اتحاد کننده مسلمانان روسیه متمرکز شوند و از عوامل تفرقه برانگیز دوری جویند.
اداره دینی مسلمانان روسیه به همه مسلمانان کشور خاطرنشان کرد که مسجد جامع مسکو همیشه نسبت به دومین گروه بزرگ مسلمانان روسیه یعنی شیعیان با در نظر گرفتن اصل تسامح رفتار کرده است. اهل تسنن و تشیع همیشه پهلو به پهلو و پشت سر یک امام نماز را ادا کرده و اعتراضی نداشته اند.
شیخ محمد علی موصولی نماینده آیت الله سیستانی در مسکو نیز ضمن تاکید بر روابط حسنه اهل تسنن و تشیع تاکید کرد که «مسجد جامع مسکو یک الگو برای همه است. این مسجد در خیابان پراسپکت میرا، به برادران اهل تسنن والجماعه تعلق دارد. مفتی شیخ راویل عین الدین نیز اهل تسنن است. آذری های اهل تشیع روزهای جمعه اجازه دارند طبق مذهب خود نماز را برگزار کنند. هیچ کس مانع آنها نمی شود و من همیشه می گویم که این مسجد الگوی درستی برای رفتار است. این مسجد برای اهل تسنن است و شیعیان به راحتی وارد آن می شوند و فرایض دینی خود را به جا می آورند».