اصطلاح «اینترنت اشیا» نخستین بار سال 1999 توسط کوین اَشتون مطرح شد که در آن زمان، به عنوان دستیار مدیر برند در یک شرکت تولیدکننده محصولات آرایشی فعالیت می‌کرد. کوین در راستای بهینه‌سازی فرآیندهای توزیع محصول در زنجیره تأمین به فکر استفاده از برچسب‌های شناسایی فرکانس رادیویی افتاد. این برچسب‌ها روی بسته‌بندی محصولاتی نظیر رژلب نصب می‌شد و می‌توانست از طریق برقراری ارتباط با یک گیرنده رادیویی که در قفسه‌های فروش کار گذاشته می‌شد، تعداد رژلب‌های فروخته شده را ردیابی کند تا هر چه سریع‌تر نسبت به پر کردن مجدد قفسه‌های خالی اقدام شود. کوین معتقد بود با این روش، بسیاری از مشکلات در زنجیره تأمین حل خواهد شد.
این فناوری، شامل تمام دستگاه‌هایی می‌شود که مبتنی بر وب ساخته شده‌اند و قادرند با حسگرها، پردازشگرها و سخت‌افزارهای ارتباطی تعبیه شده در آنها به اطلاعات دریافتی از محیط اطراف پاسخ دهند. این قبیل دستگاه‌های هوشمند که نام دیگر آنها دستگاه‌های متصل است، طی فرآیندی که ارتباط دستگاه با دستگاه (M2M) خوانده می‌شود، به سایر دستگاه‌های مرتبط وصل میشوند. این دستگاه‌ها حجم انبوهی از داده‌های اینترنتی تولید می‌کنند که اغلب به سرورهای رایانش ابری ارسال و در آنجا جمع‌آوری و تحلیل میشوند. ما نیز می‌توانیم با نصب گجت‌های مختلف به این اطلاعات دسترسی داشته باشیم.
اگر خوب به اطرافتان دقت کنید، می‌بینید دستگاه‌های هوشمند کم و بیش در زندگی روزمره ما راه باز کرده‌اند. ترموستات‌های هوشمند، هشداردهنده دوربین‌های امنیتی، نمونه‌هایی از دستگاه‌های اینترنت اشیا هستند که در کاهش مصرف انرژی، هشدار زودهنگام و کنترل از راه دور منزل کاربرد دارند. آمارها نشان می‌دهد، اکنون بین 15 تا 25 میلیارد دستگاه متصل در سراسر جهان در حال استفاده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، این رقم سال 2025 به مرز یک تریلیون برسد.
برخی مشکلات فنی
در حال حاضر، بیشتر دستگاه‌های متصل به‌دلیل این که سیستم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری آنها از سوی کمپانی سازنده به صورت اختصاصی طراحی شده، نمی‌توانند با سایر دستگاه‌های متصل ساخت کمپانی‌های دیگر ارتباط برقرار کنند. به منظور برقراری ارتباط بین دستگاه‌های ساخت کمپانی‌های مختلف لازم است از طریق اپلیکیشن‌ها یا وبگاه‌های خاصی اقدام کنید. به عبارت دیگر، اکنون هیچ برنامه‌ای برای یکپارچه‌سازی ارتباط بین همه گجت‌های هوشمند وجود ندارد. از این رو، بسیاری از کمپانی‌های صاحب‌نام در دنیای فناوری مانند سیسکو، سامسونگ و اینتل در حال طراحی و توسعه نوعی پلتفرم منبع آزاد هستند که به کاربر امکان می‌دهد، فقط با نصب یک اپلیکیشن مرکزی به اطلاعات همه دستگاه‌های متصل دسترسی پیدا کند.
حریم شخصی و امنیت اطلاعات
امروزه بسیاری از معاملات پولی از طریق سامانه‌های اینترنتی انجام می‌شود. از این رو، حجم انبوهی از اطلاعات فردی همواره در دنیای وب شناور است. با گسترش اینترنت اشیا، اکنون دستگاه‌های مجهز به این فناوری نیز به طور پیوسته در حال ارسال اطلاعات بی‌شمار از زندگی فردی کاربران به دنیای مجازی هستند. این حجم انبوه از اطلاعات فردی، نگرانی‌هایی را درباره چگونگی حفظ حریم شخصی و امنیت اطلاعات ایجاد کرده است.
تحلیل این داده‌ها کمک می‌کند، تبلیغات متناسب‌تری در مرورگرها و اپلیکیشن‌هایی که کاربر استفاده می‌کند، نمایش داده شوند. این تبلیغات در بسیاری موارد براساس خریدهای اینترنتی کاربران گزینش میشوند و برای مثال، کاربر را از جدیدترین حراج‌های فروشگاهی نزدیک محل سکونتش باخبر می‌کنند. با وجود این مزیت، همواره خطر هک شدن و سرقت اطلاعات وجود دارد. انواع دستگاه‌های هوشمند مانند دوربین‌های کنترل از راه دور که داخل منازل نصب میشوند، شبانه‌روز در حال ضبط تصاویر ویدئویی هستند. اگر هکرها به این تصاویر دست پیدا کنند، صحنه‌هایی از زندگی خصوصی کاربران به سرقت رفته است. چنانچه در آینده به طیف گسترده‌تری از دستگاه‌های متصل مجهز شویم، خطر حمله هکرها همیشه بیخِ گوشمان خواهد بود. تصور کنید زمانی که در منزل نیستید، ممکن است یک هکر کنترل گاز هوشمند منزلتان را بدون این که خبر داشته باشید، به دست بگیرد.
به کاربران توصیه می‌شود، برای ارتقای امنیت دستگاه‌های متصل، سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این قبیل تجهیزات هوشمند را مدام به‌روز‌رسانی کنند. پیشتر، پاره‌ای از مشکلات امنیتی در دوربین‌های کنترل از راه دور، چراغ‌های روشنایی و تجهیزات ارزیابی سلامت مشاهده شده است. از تولیدکنندگان دستگاه‌های هوشمند انتظار می‌رود، ضعف‌های امنیتی را برطرف کنند. در غیر این صورت، چنانچه کاربری که اطلاعات فردی او به دلیل نواقص امنیتی به سرقت رفته شکایت کند، کمپانی سازنده محکوم به پرداخت خسارت خواهد شد.
تحول اقتصاد جهانی
اینترنت اشیا به شیوه‌های گوناگون بر اقتصاد جهانی تأثیر گذاشته است. اکنون صاحبان مشاغل می‌توانند وجه پرداختی مشتریان را بدون نیاز به تجهیزات پیچیده پردازش کارت اعتباری فقط از طریق نصب اپلیکیشن مخصوص و تهیه دستگاه کارت‌خوان دریافت کنند. علاوه بر تغییرات در شیوه‌های پرداخت وجه، اینترنت اشیا بر سود شرکت‌های خدمات بیمه نیز تأثیر گذاشته و بیمه‌گذاران را با رکود اقتصادی مواجه کرده است. در زمانه‌ای که می‌شود تقریبا روی هر وسیله‌ای حسگرهای ردیاب یا هشداردهنده نصب کرد، دیگر نیازی به دریافت خدمات بیمه نداریم زیرا حسگرها پیش از بروز حادثه خبرمان خواهند کرد.
از سوی دیگر، اینترنت اشیا به علت خودکار کردن بخش‌های مختلف تولید، موجب صرفه‌جویی در زمان و انرژی و در مجموع، افزایش بهره‌وری تولیدکنندگان شده است. اگر چه این فناوری در برخی مشاغل بویژه در بخش تولید جایگزین نیروی انسانی به حساب می‌آید، در برخی دیگر برخلاف تصور عموم عامل اشتغالزایی بوده است. زمانی که استفاده از دستگاه خودپرداز در اواسط دهه 1970 رواج پیدا کرد، گمان می‌رفت بسیاری از باجه‌داران بانک‌ها شغل خود را به دلیل خودکار شدن بخشی از فرآیندهای بانکی از دست بدهند. این در حالی است که مشاهده شد نیاز به این موقعیت شغلی از سال 1999 تا 2009 افزایش یافت، زیرا بانک‌ها با افتتاح شعب جدید درصدد جذب مشتری بیشتر بودند. همچنین، گسترش استفاده از دستگاه‌های متصل موجب افزایش نیاز به نیروهای متخصص در حوزه فناوری شده است. طراح گجت، توسعه دهنده نرم افزار و تحلیلگر داده‌ها تنها چند نمونه این مشاغل هستند که بیش از پیش رونق گرفته‌اند.
خانه‌های هوشمند، از رویا تا واقعیت
خیلی از ما دوست داریم در خانه‌های هوشمندی زندگی کنیم که لوازم منزل بتوانند دستوراتمان را به طور خودکار اجرا کنند. تصور کنید، صبح با صدای زنگ ساعت از خواب بیدار شوید و زمانی که هنوز در رختخواب هستید، قهوه صبحانه خود به خود در حال جوش آمدن است. وقتی هم از اتاق خواب به سالن می‌روید، چراغ‌ها خودکار پیش پایتان روشن میشوند. در حین این که برای خروج از منزل آماده می‌شوید، دستگاهی هوشمند که دیده نمی‌شود، در پاسخ فرمان‌های صوتی شما، پیامک‌ها و فهرست اموری را که امروز باید انجامشان دهید، برایتان می‌خواند. بعد از این که در پارکینگ سوار خودرو شدید، بدون این که لازم باشد خودتان رانندگی کنید، از کم‌‌ترافیک‌ترین مسیر به محل کارتان برده خواهید شد. خودرو همان حوالی محل کارتان صبر خواهد کرد تا فقط با یک اشاره به هر کجا خواستید، جابه‌جایتان کند. زمانی این چیزها فقط خواب و خیال بود و در فیلم‌های علمی ـ تخیلی دیده می‌شد، اما اکنون برخی از آنها محقق شده و بسیاری دیگر نیز در مرز تحقق قرار دارند. این فناوری جدید همان چیزی است که این روزها با عنوان اینترنت اشیا سر زبان‌ها افتاده است.
چرا اینترنت اشیا هنوز رایج نشده است؟
سرعت رشد اینترنت اشیا از آنچه عموم مردم تصور می‌کنند بالاتر است. مهم‌ترین علتی که تا به امروز مانع گسترش استفاده از این فناوری شده، فراهم نبودن پیش‌زمینه‌های حقوقی و امنیتی بوده است. این در حالی است که بسیاری از فناوری‌های لازم برای گسترش استفاده از دستگاه‌های متصل، اکنون در دسترس است.
منبع: جام جم