بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که سالانه ۳ تا ۴ کودک از هر ۱۰۰ هزار کودک در دنیا به انواع سرطان مبتلا می‌شوند و این در حالی است که آمار مبتلایان این بیماری در میان کودکان کشور ما، متأسفانه در حال افزایش است.
به گزارش روزنامه اطلاعات، کارشناسان معتقند، عواملی مانند شرایط نامناسب تغذیه‌ای، آلودگی‌های ویروسی و آب و هوایی و عوامل ژنتیکی در ایجاد بیماری سرطان دخیل هستند، اما هیچ یک از آنها به تنهایی موجب ایجاد آن نمی‌شوند. آنان همچنین می‌گویند، سرطان‌های لوسمی، لنفوم و مغز شایع‌ترین سرطان‌های کودکان محسوب می‌شوند خوشبختانه در حال حاضر برای اغلب این سرطان‌ها و به‌خصوص لوسمی، درمان وجود دارد و ۷۰ درصد از کودکان مبتلا، مداوا می‌شوند.
یک روز در میان کودکان «محک»
به «محک» آمده‌ایم تا نظاره‌گر درمان فرشتگانی باشیم که اسیر سرپنجه بیماری شدهاند و کوشیده‌ایم از درد و رنجی که می‌کشند، دیگران را آگاه کنیم، تا شاید یاران بیشتری به کمکشان بشتابند.
مسئول روابط عمومی محک در بدو ورود به ما تذکر می‌دهد که از کودکانی سرطانی آرزوهایشان را نپرسید و از لفظ زیبا هم استفاده نکنید، زیرا که به‌شدت ناراحت می‌شوند. به اتاق۵۱۶ می‌رسیم که محل بازی کودکان است با صندلی‌های کوچک و دنیایی از اسباب‌بازی و در حالی که سرم به‌دست به‌دنبال رویاهای کودکیشان می‌گردند. فرشتگان کوچک با صدای بلند سلام می‌کنند و دستان کوچک و نحیف‌‌شان را برای دست دادن جلو می‌آورند و با چشمانی معصوم، نگاهت می‌کنند و برایت از روزی که پشت‌سر گذاشته‌اند، می‌گویند و از اینکه شادی کرده‌اند و با اسباب‌بازی‌هایشان سرگرم شدهاند، فرشتگانی که با سرهای بی‌مو، ابروهای خالی و مژه‌های ریخته‌شان، زندگی را جستجو می‌کنند.
امیر محمد ۷ سال دارد و از زاهدان آمده است. او در حالی‌که با گیم بازی میکند، می‌گوید: از صبح تا شب گیم‌بازی می‌کنم، همه دشمنان را می‌کشم و به مرحله بالاتر می‌روم و بعد با غرور نتایج بازی‌اش را نشانم می‌دهد. به پنجره اتاقش نگاه میکند و می‌افزاید: من هر روز کوه را می‌بینم. می‌دانی توی این کوه شیر و پلنگ هست؟ بابام گفته است وقتی خوب شدم، با هم می‌رویم کوه و آنها را تماشا می‌کنیم.دیگری با صدای بم و نامفهوم خودش را محمد‌علی معرفی میکند افغانستانی است و ۱۴ سال دارد. خسته و رنجور است و از تنهایی‌اش می‌گوید. رضا، یکی از پاهایش را بر اثر ابتلا به سرطان از دست داده است. از راه می‌رسد، لبخندی زیبا بر لب دارد و بارقه امید در چشمان کوچکش سو‌سو می‌زند. تابلویی در سالن جلب نظر میکند که روی آن نوشته شده است «به امید روزی که همه کودکان جهان، با سرطان خداحافظی کنند.»
به روز شدن دانش و تحقیقات
دکتر حسن ابوالقاسمی ـ رئیس انجمن خون و سرطان کودکان ایران، در مصاحبه با رسانه‌های گروهی از ابتلای سالانه ۳ هزار و ۵۰۰ کودک زیر ۱۵ سال کشور به سرطان خبر داده و گفته است: درمان سرطان همواره با عارضه همراه است و برای اینکه بتوان از درمان‌های موجود بهترین استفاده را کرد، نیاز است تا دانش و تحقیقات در این زمینه به روز شود.وی با بیان این مطلب که عود سرطان در کودکان، کمتر از ۲ تا ۳ درصد است، می‌افزاید: اگر ۵ سال از روند درمان سرطان در کودکان گذشت و عود نکرد، به معنای آن است که بیمار درمان شده است.رئیس انجمن خون و سرطان کودکان ایران با تأکید بر اینکه روند مداوای سرطان کودکان در کشورمان به هیچ عنوان رها نمی‌شود، یادآوری میکند: دلیل‌اش این است که هزینه‌های مازاد این بیماران از طریق مؤسسه‌های خیریه تأمین و جبران می‌شود.
سرطان‌های شایع در کودکان
دکتر ابوالقاسمی از سرطان خون به عنوان شایع‌ترین سرطان کودکان نام می‌برد و می‌گوید: بعد از آن، سرطان‌های مغز و غدد لنفاوی، شیوع بالاتری دارند و این در حالی است که هزینه‌های درمان سرطان در کودکان با بزرگسالان متفاوت است. زیرا، برای بزرگسالان هر روز یک داروی جدید و گران قیمت به بازار می‌آید، در حالی که روند درمان سرطان در کودکان همچنان با داروهای قدیمی انجام می‌شود، به طوری که در ۳ دهه گذشته کمتر از ۱۰ درصد داروهای کودکان مبتلا به سرطان، جدید بوده است.
وی با بیان این مطلب که هزینه درمان با هزینه داروهای مورد نیاز کودکان سرطانی متفاوت و از آن بیشتر است، می‌افزاید: برای یک کودک مبتلا به سرطان فقط پول دارو پرداخت نمی‌شود، بلکه سایر اقدامات مثل شیمی‌درمانی، بستری‌های طولانی مدت و ایاب و ذهاب باعث می‌شود که هزینه مداوای کودکان بیمار، قابل توجه و از کمتر از ۵ میلیون تا بیش از ۲۰۰ میلیون تومان، متفاوت باشد.
وی آن‌گاه به تولید داروهای سرطان برای کودکان در کشورهای دنیا اشاره میکند و یادآور می‌شود: متأسفانه در سال‌های اخیر، کشورهایی در آمریکای لاتین و آسیا نسبت به ساخت داروهای قدیمی سرطان کودکان اقدام کرده‌اند که به کیفیت آنها چندان نمی‌توان اطمینان کرد و از اینرو خیال ما از بابت این داروها، راحت نیست.
ابوالقاسمی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا این قبیل داروها وارد کشور ما نیز شده اســت یا نه، می گوید: این دسته از داروها، برندهای متفرقه‌ای هستند که زمانی ایران نیز از واردات آنها مستثنی نبوده است. در سال ۱۳۹۱ که درگیر بحران دارویی بودیم، برخی از این داروها وارد کشورمان شد، اما پس از اینکه متوجه واقعیت امر شدیم، آنها را جمع‌آوری کردیم
کودکان تحت سرپرستی محک
دکتر آراسب احمدیان ـ مدیرعامل مؤسسه خیریه «محک» در مورد فعالیت‌های این مؤسسه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: «محک» تمامی کودکان مبتلا به سرطان زیر ۱۶ سال را که در بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی سراسر ایران درمان می‌شوند، تحت حمایت‌های همه جانبه قرار می‌دهد. «محک» با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش‌های پیشگیرانه و اطلاع‌رسانی، می‌کوشد در کاهش نرخ ابتلا به سرطان اطفال در ایران، مشارکت کند.
وی در پاسخ به این پرسش که تاکنون چه تعداد کودک مبتلا به سرطان تحت پوشش بیمارستان محک قرار گرفته‌اند، می‌افزاید: براساس گزارش سال ۱۳۹۳، تا پایان آن سال ۲۳ هزار و ۲۲۲ کودک مـــبتلا به ســــرطان تحت حمایت‌های «محک» قرار گرفته‌اند که از این تعداد، ۲ هزار و ۲۴۳ کودک متأسفانه فوت شدهاند، ۱۳ هزار و ۵۸۶ کودک تحت درمان قرار گرفته‌اند و ۴ هزار و ۳۹۰ کودک قطع درمان شدهاند.وی با اشاره به این مطلب که بخش مددکاری محک در سال گذشته، ۹۴ درصد از هزینه‌های درمان را تقبل کرده است، یادآوری میکند: با توجه به نوع کاردرمانی و نوع بیمه، سقف تعهدات بیمه متفاوت است. در حال حاضر طرح تحول سلامت نیز در بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی اجرا می‌شود.
مدیرعامل مؤسسه محک همچنین می‌گوید: مؤسسه خیریه محک از سال ۱۳۷۰ شروع به کار کرده است و کودکان زیر ۱۶ سال و مبتلا به سرطان را تحت پوشش دارد. براساس آمارهای سال گذشته، تاکنون افزون بر ۲۳ هزار کودک مبتلا به سرطان از خدمات بهداشتی، درمانی، اجتماعی و مددکاری مؤسسه محک استفاده کرده‌اند. مؤسسه محک رتبه چهارم را در میان ۲۹۹ سازمان غیردولتی در جهان، به خود اختصاص داده است که یکی از اصلی‌ترین دلایل کسب این رتبه معتبر جهانی در سال گذشته، نظارت گسترده بر کمک‌های مردمی و تخصیص آن به نیازمندان، فراتر از حد استاندارد است.
وی با بیان این مطلب که یکسان‌سازی و توسعه خدمات مورد نیاز، کودکان سرطانی در همه شهرهای ایران، هدف بزرگی است که مؤسسه محک بر آن تأکید جدی دارد، می‌افزاید: هم‌اکنون این مؤسسه در ۳۲ بیمارستان دولتی و دانشگاهی در سراسر کشور، مددکار مقیم دارد و به کودکان ساکن در شهرستان‌ها، کمک میکند.
سرطان کودکان و علایم آن
دکتر عظیم‌مهرورـ فوق تخصص خون و سرطان کودکان و رئیس بیمارستان محک به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: سرطان در طب کودکان به ۲ شاخه تقسیم می‌شود؛ یکی سرطان‌هایی که در خون به وجود می‌آیند و از طریق آن در همه جای بدن منتشر می‌شوند. هرچه سرطان خون زودتر تشخیص داده شود، عوارض‌‌اش حین درمان و پس از آن کمتر خواهد شد. یعنی هم روند درمان به خوبی انجام می‌شود و هم‌زمان به درمان، کاهش می‌یابد. دوم، سرطان‌هایی که از ارگان خاصی مانند عضلات، استخوان، چشم، مغز، کلیه و دستگاه گوارش منشا می‌گیرند. این سرطان‌ها یک عضو را درگیر می‌کنند. در این حالت سرطان ابتدا خودش را با برخی علایم بالینی خاص نشان می‌دهد و به عبارتی، کودک دچار عوارضی می‌شود که خانوادهها باید نسبت به آنها بسیار حساس باشند. اولین عوارض معمولاً عبارتند از، سردرد، تهوع و استفراغ، اختلال بینایی و عدم تعادل که تومورهای مغزی نامیده می‌شوند. به عنوان نمونه اگر سرطان در استخوان وجود داشته باشد، خودش را با تب، تورم محل ابتلا، محدودیت در حرکت و شکستگی در ناحیه ابتلا نشان می‌دهد. یا علایم سرطان در ناحیه چشم، خودش را با یک برق‌زدگی در تاریکی مانند برق زدن چشم گربه یا اختلال در بینایی، برافروختگی چشم و پرخونی ملتحمه نشان می‌دهد.
وی با تأکید بر این که والدین باید نسبت به علایم یادشده هوشیار باشند، می‌افزاید: والدین باید هر علامت بالینی را که به‌صورت غیرطبیعی در کودک سالمی که به‌طور طبیعی در حال رشد است دیده می‌شود، جدی بگیرند مثلاً اگر مشاهده کردند یک سرماخوردگی ساده که در عرض ۳ تا ۴ روز بهبود می‌یابد ۲ هفته طول کشید، باید کودک را نزد پزشک ببرند تا معیانه شود. اگر متوجه شدند کودکی که کاملاً سالم بوده، چند روزی است که از سردردهای صبحگاهی، سرگیجه، استفراغ‌های صبحگاهی و بی‌اشتهایی شکایت میکند، آن را جدی بگیرند و کودک را نزد پزشک متخصص برده و پیگیر موضوع باشند البته این علایم در بسیاری از بیماری‌‌ها مشترک است و بدون اقدام‌های پزشکی، نباید سرطان تشخیص داده شود.
افزایش سرطان کودکان
رئیس بیمارستان محک در پاسخ به این پرسش که آیا سرطان کودکان افزایش پیدا کرده است، اظهار می‌دارد: بیماری‌هایی که در گذشته باعث شده کودکان بیمار بمیرند، با پیشرفت‌های بهداشت و دارو و درمان‌های نوین پزشکی، قابل درمان شدهاند. در حال حاضر طول عمر کودکان سرطانی نسبت به چند سال پیش بیشتر شده و مرگ و میر آنان نسبت به شاخصه‌های بین‌المللی، به رتبه خیلی خوبی رسیده است. امروزه بیماران سرطانی زودتر از سابق شناسایی و درمان می‌شوند و تکنیک‌های تشخیصی هم بهتر شده است. از این رو به‌نظر می‌رسد که آمار کودکان مبتلا به سرطان بیشتر شدهاند در حالی‌که این‌گونه نیست و شناسایی و مداوای تعداد بیشتری از کودکان بیمار، تصور افزایش تعداد آنان را مطرح کرده است.
وی در مورد عوامل ایجاد کننده سرطان یادآوری میکند: به‌طور کلی ۲ عامل بسیار مهم «محیطی» و «فاکتورهای ژنتیکی» در بروز سرطان نقش دارند. در طب بزرگسالان فاکتورها و عوامل محیطی نقش بسیار مهم و بارزتری در ایجاد سرطان‌ها دارند، اما از نظر طب کودکان، علاوه بر عوامل محیطی، زمینه‌های ژنتیکی کودک نیز نقش مهمی ایفا میکند. بالطبع عوامل خطرساز و زیانبار باید برای همه افراد محدود شود. به‌عنوان نمونه عواملی همچون دود سیگار، اشعه‌های زیانبار و یونیزان و پرتوهای بسیار قوی، مواد شیمیایی و مواد غذایی صنعتی نقش مهمی در ایجاد سرطان‌ها دارند و این عوامل در افرادی مضرترند که سابقه ژنتیکی و خانوادگی سرطان در خانواده آنان وجود دارد.
البته منظور از خانواده، خانواده نسبی است و «ژن» می‌تواند از ده‌ها سال پیش به فردی در حال حاضر برسد. به‌عبارتی، فاکتورهایی در بدن افراد وجود دارد که مانع رشد سلول‌های سرطانی می‌شود و این فاکتورها بنا به دلایلی در بعضی از افراد، ضعیف است و وجود ندارد. حال برخی از عوامل ژنتیکی در کنترل رشد این سلول نقش دارند. این عوامل ژنتیکی ممکن است ظرف چند روز خودشان را نشان ندهند یا از نظر ژنتیکی اشکال داشته باشند. بنابراین همه افراد، چه آن‌هایی که سابقه ژنتیکی ابتلا به سرطان را دارند و چه کسانی که ندارند، باید از فاکتورهای خطرساز محیطی و آسیب‌رسان دوری کند. زیرا تاثیر این عوامل در افرادی که زمینه ابتلا به سرطان را دارند، بیشتر است.
دکتر مهرور با بیان این‌مطلب که تشخیص زودرس سرطان در درمان این بیماری مهم است، می‌گوید: به والدین و خانوادهها توصیه می‌شود به محض اینکه به علامتی در کودک مشکوک شدند، هر چه سریع‌تر او را نزد پزشک ببرند تا بررسی‌های لازم در خصوص او انجام شود. وی می‌افزاید: کودکان مبتلا به سرطان از نظر سیستم ایمنی ضعیف هستند، بنابراین اگر فردی آنان را در آغوش بگیرد یا ببوسد، به راحتی ویروس‌ها و باکتری‌هایی را که با خود دارد، به کودک بیمار، منتقل میکند. این است که ملاقات این قبیل کودکان باید محدود باشد و به ملاقات‌کنندگان و خانوادهها هم توصیه می‌شود از بوسیدن کودکان سرطانی، جدا خودداری کنند.
محک، حامی کودکان سرطانی
شیما انتظاری ـ کارشناس روابط عمومی موسسه محک می‌گوید: «محک» حامی استوار پدران و مادرانی است که کودک آنان به بیماری سرطان مبتلا شده است و در سایه این حمایت، خانوادهها می‌توانند با نگرانی کمتر، فقط به درمان کودکان خود فکر کنند و تا آنان بهتر و شادمان‌تر بتوانند فرآیند درمان را پشت سر بگذارنند.
وی با بیان این‌مطلب که در سایه حمایت‌های محک، هیچ کودکی به‌دلیل فقر و ناتوانی در پرداخت هزینه‌های درمان، فقوت نخواهد کرد، می‌افزاید: در سایه آموزش و اطلاع‌رسانی‌های محک، بیماری تعداد بیشتری از کودکان در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. انتظاری یادآوری میکند: ۴ ارزش در محک حاکم است که می‌کوشیم در تمامی کاری‌مان، آنها را رعایت و لحاظ کنیم و این ارزش‌‌ها از پاسخ‌گویی، شفافیت، زیبایی‌شناسی و قدرشناسی ما سعی می‌کنیم با روش‌های گوناگون یاوران را از روند اجرای فعالیت‌های «محک» آگاه کنیم که یکی از آنها، هزینه‌های سالانه این موسسه است، ریز صورت‌های مالی و بازرس قانونی «محک» روی سایت آن قرار دارد که در کمترین سازمانی، شاهد چنین موردی هستیم.
جذب مشارکت‌های مردمی و همچنین کارهای تحقیقاتی با هدف تشخیص زودرس سرطان و پیشگیری از عوارض آن از دیگر فعالیت‌های «محک» محسوب می‌شود
که در این رابطه با موسسات بین‌المللی هم، همکاری می‌کنیم و پروژه‌های علمی در مورد سرطان کودکان را به اجرا می‌گذاریم.