تومور کاذب مغزی یا افزایش فشار داخل مغز اولیه به مواردی اتلاق می‌شود که بیمار دچار افزایش فشار داخل مغز و علائم آن نظیر سردرد و تورم سر عصب بینایی در ته چشم می‌شود؛ ولی در سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی مغزی هیچ گونه توده یا توموری دیده نمی‌شود. از همین رو در گذشته به آن تومور کاذب مغزی می‌گفتند.
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست ولی احتمالا جذب مایع مغزی نخاعی در این بیماران دچار اشکال است. این بیماری بیشتر در خانم‌های جوان و چاق دیده می‌شود. این افراد معمولا اختلالات غدد درون ریز، نظیر اختلالات قاعدگی نیز دارند.
این بیماری در کودکان و نوجوانان نیز دیده می‌شود و شیوع آن در کشور ما به مراتب از کشورهای غربی بیشتر است. سردرد، علامت اصلی این بیماری است. درد ناشی از آن در تمام سر منتشر است و با خوابیدن و دراز کشیدن بدتر و با نشستن و ایستادن بهتر می‌شود.
از دیگر علائم این بیماری می‌توان به دوبینی، تاری دید گذرا و وزوز گوش اشاره کرد. همان طور که اشاره شد تصویربرداری مغز در این بیماران طبیعی است. در معاینه سیستم عصبی، تورم عصب بینایی و محدود شدن میدان بینایی و بزرگ شدن نقطه کور دیده می‌شود. بعد از انجام تصویربرداری مغز باید فشار مایع مغزی نخاعی با انجام گرفتن مایع نخاعی (یا ال‌پی) از ناحیه کمر اندازه‌گیری شود. در حالت عادی این فشار 20 سانتی‌متر آب است و در این بیماری اغلب بالای 25 است.
در صورتی که فشار بالای مغز در این بیماران درمان نشود، خطر آسیب به عصب بینایی و حتی نابینایی وجود دارد. اگرچه علت این بیماری اغلب نامشخص است، ولی مصرف بعضی داروها و مصرف زیاد ویتامین «A» می‌تواند باعث ایجاد این بیماری شود.
برای درمان این بیماری در درجه اول کاهش وزن توصیه می‌شود. سپس داروهایی برای کاهش تولید مایع مغزی نخاعی نظیر استازولامید تجویز می‌شوند.
گرفتن مکرر مایع مغزی نخاعی یا ال‌پی نیز کمک‌کننده است. در موارد شدید و مقاوم که با درمان‌های فوق خوب نشود می‌توان از جراحی تعبیه شانت (لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر همراه با یک دریچه است که در مغز قرار می‌گیرد) برای تخیله مایع مغزی نخاعی یا سوراخ کردن غلاف عصب بینایی به منظور کاستن از فشار روی عصب و پیشگیری از کوری استفاده کرد.
نکته مهم این که تست ارزیابی میدان بینایی باید انجام شود تا مانع آسیب به عصب بینایی در مراحل اولیه شود، زیرا افت بینایی در مراحل پیشرفته دیده می‌شود و در این مرحله آسیب عصب بینایی اغلب برگشت‌ناپذیر است.
دکتر محمد روحانی
متخصص مغز و اعصاب