این روزها بسیاری از خانواده‌ها به دلایل مختلف از تغذیه سالمی ندارند و چون فکر می‌کنند مواد مورد نیاز بدنشان از طریق خوراکی‌ها تامین نمی‌شود سراغ مکمل‌ها می‌روند تا به اصطلاح با مشکل کمبود ویتامین و ریزمغذی‌ها روبه‌رو نشوند؛ در حالی که به گفته متخصصان، مصرف خودسرانه هر نوع مکملی فرد را در معرض عوارض خطرناکی قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، برخی افراد برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی روزانه اقدام به مصرف قرص ویتامینC می‌کنند.
اگرچه مصرف بیش از حد این ویتامین خطری را متوجه فرد نمی‌کند، اما ممکن است باعث اسهال، استفراغ، سردرد، بی‌خوابی و ترش کردن و مشکلات گوارشی شود.
یکی از مهم‌ترین مکمل‌هایی که در داروخانه‌ها فروش بالایی دارد، مکمل کلسیم است. چون خیلی‌ها تصور می‌کنند اگر هر روز قرص کلسیم بخورند، هیچ وقت دچار پوکی استخوان نخواهند شد.
دکتر علی اکبر رمضانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی می‌گوید: درست است شیر منبع خوبی برای تامین کلسیم به حساب می‌آید، اما نباید این نکته را نادیده گرفت که همراه مصرف یک لیوان شیر، علاوه بر دریافت کلسیم مواد مغذی دیگری مثل فسفر، ویتامین B2 و پروتئین هم به بدن می‌رسد. به عبارتی هرگز با مصرف یک قرص کلسیم نمی‌توانیم تمام خواص موجود در شیر را دریافت کنیم و برعکس مصرف خودسرانه آن می‌تواند سلامت افراد را تهدید کند.
شما نباید سراغ مکمل کلسیم بروید به گفته دکتر رمضانی، کمبود کلسیم یا نقص کلسیم در بدن به کمک یک آزمایش معمولی خون قابل تشخیص است و اگر در چکاپ‌های دوره‌ای مقدار کلسیم خونتان کم باشد، پزشکتان مکمل کلسیم تجویز خواهد کرد.
فراموش نکنید مصرف این مکمل‌ها برای افرادی که کلسیم مورد نیاز روزانه خود را با توجه به سن بالا و تغذیه نامناسب تامین نمی‌کنند، توصیه می‌شود. همچنین خانم‌های باردار، بیمارانی که داروهای کورتونی با دوزهای بالا استفاده می‌کنند یا افراد مبتلا به پوکی استخوان به دلیل کمبود ویتامین D حتما باید بنا به تشخیص پزشک معالج مکمل کلسیم مصرف کنند.
با این حال، مصرف بیش از حد کلسیم یعنی بیش از 2500 میلی گرم در روز برای بزرگسالان تا 50 سال و بیش از 2000میلی گرم در روز برای افراد بالای 50 سال می‌تواند به مشکلاتی منجر شود.
مثلا در افرادی که سنگ کلیه دارند یا در معرض خطر هستند مصرف بیش از حد کلسیم می‌تواند به مسمومیت منجر شود و عوارضی مانند رسوب کلسیم در بافت‌های نرم بدن مانند کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب و گوش را به همراه داشته باشد که در کلیه‌ها موجب بروز سنگ کلیه، در ریه‌ها و قلب موجب عوارض قلبی و ریوی و در گوش موجب اختلالات شنوایی می‌شود.
از طرفی مصرف خودسرانه آن عوارض دیگری مثل سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، تشنگی زیاد، افزایش حجم ادرار، یبوست، تاخیر در رشد شیرخواران و اختلالات گوارشی را می‌تواند ایجاد کند.
از درمان ریزش مو تا بلند قدی با روی یکی از مهم‌ترین توصیه‌های شایع این روزها برای درمان ریزش مو، مصرف مکمل زینک (روی) است. والدینی هم هستند که می‌خواهند فرزندشان قد بلندی داشته باشد و فکر می‌کنند دادن مکمل روی به کودک یا نوجوانشان رشد قدی او را افزایش می‌دهد غافل از این که مصرف خودسرانه و بی‌رویه مکمل روی می‌تواند با ایجاد اختلال در جذب آهن، باعث بروز کم‌خونی و فقر آهن شود.
بنابراین کودکانی که بدون تجویز پزشک از این مکمل‌ها استفاده می‌کنند به‌ویژه زمانی که خودشان هم زمینه کم‌خونی و فقر آهن داشته باشند، مشکل‌شان تشدید خواهد شد. مصرف مکمل کلسیم نیز در صورتی که فرد دچار کمبود کلسیم نباشد، همین وضع را ایجاد خواهد کرد و می‌تواند موجب بروز اختلال در جذب آهن و در نتیجه کم‌خونی و فقر آهن شود.
مصرف خودسرانه مکمل آهن خطرناک است خیلی‌ها مکمل‌های حاوی آهن را خطرناک نمی‌دانند، در حالی که مصرف خودسرانه مکمل آهن نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
دکتر رمضانی با بیان این که آهن زیادی در بدن باعث ایجاد نقص سیستم ایمنی می‌شود و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد، می‌افزاید: در کودکانی که بدون تجویز پزشک قرص و شربت آهن می‌خورند احتمال سرماخوردگی، عفونت‌های دستگاه تنفسی، اسهال و عفونت‌های گوارشی بیشتر خواهد شد. همچنین مصرف زیاد آهن می‌تواند رادیکال‌های آزاد را در بدن افزایش دهد و زمینه بروز انواع سرطان را فراهم کند.
اصلاح باورهای نادرست برخلاف باور عموم، همه افراد به مکمل‌های مولتی ویتامینی که در بازار وجود دارد، نیازی ندارند. در عین حال، این مکمل‌ها برای سنین و شرایط خاصی (مثل بارداری یا شیردهی) تعریف شده‌اند و باید براساس توصیه پزشک و با دوز مشخص مصرف شوند.
به عنوان مثال بسیاری از مکمل‌های ویتامینی در جذب و عملکرد داروها اختلال ایجاد می‌کند و این موضوع به‌ویژه برای سالمندانی که از داروهای متفاوتی استفاده می‌کنند، حائزاهمیت است.
در عین حال، به گفته دکتر رمضانی برخی افراد لاغر بر این باورند مصرف انواع مکمل‌ها باعث افزایش وزن‌شان می‌شود و خطرناک هم نیست، در صورتی که هیچ مکمل ویتامین یا املاحی نداریم که حاوی کالری باشد.
بنابراین مکمل‌های غذایی نمی‌توانند موجب افزایش وزن قابل توجهی شوند و برخی از آنها مثل مکمل روی یا مکمل‌هایی که حاوی ویتامین‌های گروه B هستند، نقش کمکی دارند و کمی اشتها را بیشتر می‌کنند.
یک آزمایش ساده هر چند کمبود هر ویتامین و ریزمغذی با علائم بالینی مختلفی بروز می‌کند، اما گاهی اوقات هم نشانه‌های بارزی وجود ندارد. به همین دلیل اگر قصد بارداری دارید یا از آخرین چکاپ پزشکی‌تان زمان زیادی می‌گذرد بد نیست به پزشک مراجعه کنید تا برایتان یک چکاپ کامل بنویسد و وضعیت ویتامین‌ها و املاح بدنتان مورد ارزیابی قرار بگیرد.
منبع: جام جم