مخابرات و ارتباطات اینترنتی این روزها به یک اصل اساسی در توسعه کشورها بدل شده است. زیر ساخت های اجتماعی و اقتصادی و اخیرا سیاسی بدون بسترهای ارتباطی مناسب امروز در هیچ کجای دنیا توان و ظرفیت سر پا ماندن ندارد و در هم تنیدگی ساحت انسانی با اینترنت، شبکه جهانی تار عنکبوتی را به شریان اصلی حیات در جوامع انسانی تبدیل کرده است.
این شرایط منجر به آن شده که امروزه ارتباطات و مخابرات به ستون اصلی تحرک و توسعه انسانی – در همه ابعاد اجتماعی و اقتصادی و سیاسی – تبدیل شود. آنچه در ایران به هیچ وجه جدی گرفته نشده و گویا کسی متوجه تحول بزرگی که مدت هاست دنیا را زیر و رو کرده، نشده است.
می توان شواهد زیادی بر این مدعا آورد و به تعداد کاربران اینترنت در ایران، ادله محکم و غیر قابل رد در این خصوص اقامه کرد. ضعف زیر ساخت های ارتباطی به شکل کلی و به شکل ویژه بستر وب، بدون شک یکی از مهمترین مؤلفه های تاثیر گذار در عدم توسعه همه جانبه و منسجم ساختار اجتماعی در کشور است. اما به شکل ویژه تری می توان این موضوع را در مورد ارتباطات سیار و اینترنت موبایل به عنوان جریانی مستقل پی گرفت.
طبق آخرین آمار در دسترس از منابع معتبر خارجی تعداد کاربران خدمات اینترنت در ایران در سال 2015 به بیش از 46 میلیون و 800 هزار نفر رسیده که برابر با بیش از 57 درصد از کل جمعیت ایران را شامل می شود؛ بازاری بزرگ و بزرگترین بازار در منطقه خاورمیانه.
پیش بینی ها در مورد منطقه خاورمیانه، حاکی از آن است که تا سال 2017 میزان نفوذ اینترنت در این منطقه برابر با 142 درصد رشد را شاهد خواهد بود که از این میان باز هم سهم ایران از همه کشورهای دیگر بیشتر خواهد بود.
تعداد کاربران اینترنت موبایل در ایران برابر با حدود 29 میلیون نفر است که حدود 39 درصد از کل تعداد کاربران اینترنت در ایران است. در حالی که یک چنین بازاری بزرگترین فرصت های انسانی و سرمایه گذاری را دارد، پرسش اساسی اینجاست که اپراتورهای ما با این بازار چه کرده اند؟
هیچ مقدمه ای لازم نیست تا به این نتیجه گیری برسیم که وضعیت اینترنت همراه در ایران، همانند وضعیت اینترنت باند پهن، اسفناک است. از سال 72 که تجهیزات مخابرات همراه در ایران وارد و نصب شد تا کنون که هنوز مشکلات ارتباطی به شکل ساده برطرف نشده است، اینترنت همراه یا حلقه ای مفقود بوده و یا تنها به چشم درآمدزایی به آن نگاه شده است.
تا مدتها مخابرات و همراه اول فعلی به عنوان انحصارگر بازار موبایل در ایران، درگیر مشکلات بزرگی همچون معضل آنتن دهی و خدمات اولیه بود و حتی فکر اینترنت همراه هم به مخیله مسئولان آن خطور نمی کرد. در سال 85 با ورود اپراتور دوم مخابراتی یعنی ایرانسل، به شکل جدی و برای اولین بار بعد از 12 سال موضوع رقابت در عرصه ارتباطات سیار در ایران شکل گرفت و آغاز شد؛ اپراتوری که برای اولین بار ایرانیان را با مفهومی به نام اینترنت همراه آشنا کرد، در قالب خدمات GPRS و MMS.
حدود چهار سال قبل اپراتور سوم یعنی رایتل وارد بازار مخابرات ایران شد که با یک انحصار قابل توجه در حوزه اینترنت نسل سوم و با کمک این انحصار توانست جای خود را در بین دو اپراتور دیگر باز کند. قرار بود ابتدا این انحصار دو ساله باشد اما بعدا دولت تصمیم به تمدید یک سال دیگر گرفت و سه سال پیاپی انحصار خدمات نسل سوم اینترنت موبایل در اختیار این اپراتور بود. یک اجحاف بزرگ در حق مشتریان موبایل در کشور، چرا که آن زمانی که به قصد باز کردن جای پای یک اپراتور سوم در ایران مصلحت اندیشی هایی در قبال این انحصار شده بود، کسی به فکر آن نبود که با این انحصار آنچه تا حد زیادی از دست می رود قدرت انتخاب مشتریان و عقب ماندگی سه ساله در رقابت بر سر یک بازار با ابیش از چهل میلیون کاربر است. و البته یک لطف بزرگ در حق اپراتوری تازه پا که می توان گفت بسیاری از دارایی های امروز خود را مدیون این انحصار است.
این انحصار منجر به آن شد که دو اپراتور دیگر محرومیت سه ساله ای را در دسترسی به اینترنت نسل سوم تجربه کنند و بسیاری از خریداران رایتل سیم کارت این اپراتور را تنها برای دسترسی به اینترنتی سریع تر بر روی موبایل یا دستگاه خود خریداری کردند.
وقتی این انحصار در نهایت به پایان رسید، دو اپراتور دیگر با چنان سرعتی برای جبران وارد بازار شدند که حتی از نسل سوم نیز فراتر رفته و مستقیم اقدام به ارائه اینترنت نسل چهارم در کشور کردند. اکنون هر سه اپراتور اقدام به ارائه اینترنت نسل چهارم می کنند، و حداکثر سرعت اینترنت در این اپراتورها از این قرار است: همراه اول 8 مگابیت بر ثانیه، رایتل 5 مگابیت بر ثانیه و ایرانسل 25 مگابیت بر ثانیه.
دو نکته حائز اهمیت و مهم در این میان مطرح است. اول موضوع بهای اینترنت موبایل در ایران است. طبق آخرین گزارش اتحادیه بین المللی مخابرات، هیچ داده و اطلاعاتی در مورد هزینه 500 مگابایت اینترنت همراه نسل چهارم در ایران موجود نیست.
اما خوشبختانه با گشت و گذاری سریع، می توان اطلاعات بهای اینترنت همراه در ایران را به دست آورد. آنچه از مقایسه هزینه ها به دست می آید این است که هزینه یک ماه اینترنت در اپراتور همراه اول با 2.5 گیگابایت حجم و سرعت 196 کیلوبیت برابر با 10 هزار تومان، و در اپراتور رایتل برای مدت یک ماه با سرعت 128 کیلوبیت بر ثانیه با حجم 2 گیگابایت برابر با حدود 15 هزار تومان است.اپراتور همراه اول، برای اینترنت نسل سوم و چهارم، یک گیگابایت حجم با سرعت حداکثر 8 مگابیت بر ثانیه را به شکل ماهیانه با بهای 13 هزار تومان ارائه می کند. اپراتور رایتل همین شرایط را با سرعت یک مگابیت بر ثانیه به بهای حدود 14 هزار تومان در ماه عرضه می کند.این در حالی است که اپراتور ایرانسل که اخیرا محدودیت سرعت را از روی بسته های اینترنت خود برداشته، هزینه یک ماه اینترنت با سرعت نامحدود در نسل سوم و چهارم را برابر با 13 هزار تومان قرار داده است. همان گونه که مشاهده می شود، هیچ قاعده و قانون خاصی – حتی قانون رقابت در یک بازار عادی – بر وضعیت هزینه اینترنت همراه در ایران حاکم نیست.اما نکته مهمتر موضوع کیفیت اینترنت همراه در کشور است. ضعف خدمات ارائه بسته های اینترنتی با این موضوع که معمولا اینترنت نسل چهارم تنها در شهرهای بزرگ در دسترس است، و از سویی در مناطق شلوغ و با تراکم جمعیت در شهرها نیز اساسا اینترنت همراه معنایی ندارد، تکمیل شده.سناریو کاملا واضح است: پرده اول، بی معنایی اهمیت اینترنت به شکل کلی در ایران، پرده دوم، ضعف های اساسی در ارائه خدمات اینترنت موبایل در ایران، پرده سوم بازی با اسامی عجیب و غریب برای انحراف ذهن کاربران اینترنت موبایل و جریان داشتن هر آنچه پیش از این نیز بوده است و اما نکته آخر:چندی پیش خبری منتشر شد که مجموع درآمدهای مخابراتی کشور ترکیه در سال 2014 بالغ بر 4.5 میلیارد دلار بوده است. اما در ایران شرکت مخابرات به دلایل اساسی از جمله خصوصی سازی اسمی زیان ده می شود و هنوز در مرکز شهر تهران، پایتخت ایران اینترنت همراه قادر به باز کردن صفحه گوگل هم نیست!
منبع: تابناک