مجری طرح کلان ملی ساخت هواپیمای 100 تا 150 نفره بابیان این که با گذشت سه سال از تصویب این طرح فقط 10 درصد از اعتبارات لازم تخصیص داده شده است اظهار داشت: طراحی مفهومی هواپیمای مسافربری که در دنیا 50 میلیون دلار برای آن هزینه می‌شود، تنها با 10 میلیارد تومان - رقمی حدود یک شانزدهم متوسط دنیا - در ایران انجام شده است.
دکتر منوچهر منطقی منطقی در گفتوگو با ایسنا، با تاکید بر این که اجرای طرح کلان ملی «طراحی و دستیابی به فناوری‌های کلیدی و طراحی و ساخت هواپیمای 100 تا 150 نفره» که بر اساس سند جامع توسعه هوافضای کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در دستور کار قرار دارد متوقف نشده است؛ بلکه به دلیل کمبود اعتبارات با کندی پیگیری می‌شود، اظهار کرد: رسیدن به یک محصول هوایی دارای چهار فاز است که فاز اول آن طراحی مفهومی است و شامل یکپارچه‌سازی نیازهای فنی و عملکردهای هواپیما و طراحی‌های اولیه است.
اجرای این مرحله 5 تا 10 درصد از کل اعتبارات را به خود اختصاص می‌دهد؛ ضمن آنکه این مرحله بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که اگر به درستی طراحی مفهومی صورت نگیرد، هزینه‌های صرف شده در پروژه بسیار بالا می‌رود.
دبیر ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی با بیان این که در مرحله طراحی مفهومی این طرح کلان 880 جلد کتاب و هرجلد دارای 200 تا 400 صفحه تدوین شده است، خاطرنشان کرد: در دنیا معمولا اعتبارات این مرحله حدود 50 میلیون دلار (168 میلیارد تومان) است و این که متخصصان کشور با حدود 10 میلیارد تومان، کار 50 میلیون دلاری را انجام داده‌اند، نشان دهنده قدرت رقابتی کشور در این زمینه است.
منطقی، فازهای دوم تا چهارم طرح‌های هوایی و هوانوردی را هم به ترتیب شامل تعیین مشخصه‌های پرنده، طراحی جزئیات و تک تک زیرسامانه‌های سنجش کیفیت برای ساخت محصول نهایی عنوان کرد.
وی یکی از موضوعات اصلی در اجرای این طرح کلان را تامین منابع مالی عنوان کرد و افزود: اجرای این طرح هزینه‌بر و زمان‌بر است و برای کاهش هزینه‌ها تلاش شد تا از تجربیات تمام موسساتی که در این حوزه در کشور فعال هستند و موفق به اخذ مجوزهای لازم شدند، استفاده کنیم که یکی از این موسسات، مرکز طراحی هواپیما در اصفهان است و با تجربیاتی که در زمینه هواپیماهای 52 نفره داشته، نقش بسیار اساسی در طراحی سریع و کم هزینه ایفا کرده است.
منطقی، همکاری مجموعه‌های دانشگاهی و پارک‌های علم و فناوری در کنار مراکز تحقیقاتی فعال را موجب کاهش هزینه‌ها در اجرای این طرح دانست و گفت: تاکنون اجرای این طرح با حداقل اعتبارات بوده است.
دبیر ستاد توسعه هوایی و هوانوردی، کاهش اعتبارات پژوهشی در مواقع خاص را از جمله مشکلات کشور ذکر کرد و گفت: باید این فرهنگ عمومی در کشور ایجاد شود که تحقیقات نه یک امر هزینه‌ای بلکه سرمایه‌گذاری است. با نهادینه شدن این فرهنگ در هیچ شرایطی اعتبارات بخش پژوهشی کاهش نمی‌یابد بلکه همواره روند افزایشی خواهد داشت.
جذب همکار بین المللی در طرح کلان ملی
وی با بیان این که با اجرای این طرح در آینده در بخش هواپیمای کوچک می‌توانیم در زمره کشورهای سازنده قرار گیریم، تصریح کرد: در بخش هواپیماهای پهن پیکر نیز کشورها دیگر به تنهایی اقدام به ساختن نمی‌کنند بلکه وارد مشارکت‌های بین‌المللی می‌شوند از این رو ما باید با نشان دادن شایستگی‌ها و توانمندی‌های خود و این که نسبت به رقبا، هزینه تمام شده ساخت برخی قطعات در کشورمان کمتر است، وارد مشارکت‌های بین المللی در ساخت هواپیماهای بزرگ شویم.
منطقی با بیان این که در این طرح کلان ملی همکار بین‌المللی نیز دیده شده است، افزود: در این طرح با سه کشور وارد مذاکره شدیم ولی هر قدر کشور در روابط بین‌المللی قدرتمندتر باشد، با کشورهای بیشتری می‌توانیم بحث مشارکت را مطرح کنیم.
منطقی اضافه کرد: با اجرای این طرح می‌توانیم قابلیت‌های خود را در کشور تجمیع کنیم و این قابلیت‌ها را با دیگر کشورهای دارنده فناوری این نوع هواپیما به اشتراک بگذاریم تا از این طریق وارد جرگه هواپیما سازان دنیا شویم.
وی در خصوص این که آیا می‌توان انتظار داشت که در آینده جزو سازندگان هواپیما قرار گیریم، توضیح داد: می‌توان این انتظار را داشت ولی از آنجا که هواپیما دارای پیچیدگی‌ها و قطعات بسیار زیادی است و اگر هر کشوری بخواهد که همه قطعات آن را بسازد هزینه‌های زیادی را می‌طلبد، از این رو کشورها به سمت مشارکت‌های بین المللی با استفاده از قابلیت‌های رقابتی کشورها حرکت کرده‌اند.
اجرای سیاست کسب بازار در برابر فناوری
منطقی در ادامه گفتوگو با ایسنا با اشاره به برنامه‌های ستاد توسعه فناوری هوایی و هوانوردی در زمینه معرفی قابلیت‌های ایران در این حوزه در عرصه‌های بین المللی با تاکید بر این که سیاست «کسب بازار در مقابل فناوری» از راهبردهای کنونی این ستاد است، در این باره توضیح داد: با توجه به اقدام کشور برای خرید هواپیما، سناریوهایی را در دست تدوین داریم تا بر اساس آن هر شرکتی که قصد فروش به ایران را دارد، بخشی از فناوری را به یکی از شرکت‌های دانش بنیان کشور واگذار کند تا با این فناوری‌ها زیرسامانه‌های هواپیما ساخته شود.
دستیابی به نیمی از فناوری‌های کلیدی هواپیما
منطقی، فناوری‌های کلیدی هواپیما را دارای دو بخش دانست و گفت: بخش اول آن یکپارچه سازی محصول به عنوان بالاترین سطح فناوری کلیدی هواپیما است که شامل سامانه‌های اصلی چون سازه اصلی هواپیما، موتور، اویونیک، 50 تا 60 زیرسامانه دیگر که ارتباط میان هواپیما را با سایر سیستم‌ها فراهم می‌کند، مانند ارابه فرود، سیستم تولید اکسیژن، سیستم تولید برق و... را فرهم می‌کند، می‌شود.
وی سطح دوم زیر فناوری‌های کلیدی را قطعات هواپیما ذکر کرد و گفت: به طورکلی 400 تا 500 فناوری کلیدی در هواپیما وجود دارد و با توجه به تجربیاتی که در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیما در کشور وجود دارد، نیمی از این فناوری‌ها را داریم و تلاش می‌کنیم که نیم دیگر این فناوری‌ها را کسب کنیم.
دبیر ستاد توسعه هوایی و هوانوردی، میزان اعتبارات برای ساخت کل هواپیما 400 تا 500 میلیون دلار است ولی با توجه به این که در کشور این توان وجود ندارد به سمت مشارکت‌های بین المللی در حرکت هستیم تا هزینه‌های ساخت میان مشارکت کنندگان توزیع شود.
تعداد شرکت‌های دانش بنیان فعال درحوزه هوایی
دبیر ستاد توسعه فناوری هوایی و هوانوردی یکی از ارکان صلاحیت کشور در حوزه هوایی و هوانوردی را شرکت‌های دانش بنیان ذکر کرد و گفت: در حال حاضر شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه 250 شرکت است که هر کدام دارای توانمندی‌های متفاوتی هستند.
تلاش برای ساخت بالگردهای فوق سبک
دبیر ستاد توسعه هوایی و هوانوردی با تاکید بر اینکه در زمینه بالگردها وضعیت ما بهتر است، گفت: تولید بالگردهای کلاس شش و 12 نفره در کشور نهادینه شده است ولی در تولید بالگردهای هشت نفره و فوق سبک دو نفره خلاهایی داریم که با اعتباراتی که معاونت علمی در اختیار ما قرار داده، طراحی و مشارکت بین المللی آن شروع شده است.
وی ابراز امیدواری کرد که تا اواخر سال جاری بالگرد فوق سبک و هشت نفره در کشور عرضه شود.
منطقی، میزان تولیدات سالیانه بالگرد در کشور را بر مبنای سفارشات دانست و خاطرنشان کرد: در حال حاضر بر اساس سفارش‌های جاری حدود 10 تا 15 بالگرد در سال تولید می‌شود ولی اگر با شرکت‌های سازنده بیشتری همکاری شود، تولیدات ما به 20 تا 30 فروند در سال خواهد رسید.
توسعه مراکز هوانوردی عمومی در 30 استان کشور
منطقی با بیان این که این ستاد در زمینه هوانوردی عمومی دو برنامه در دستور کار دارد، به ایسنا گفت: بخش اول این برنامه‌ها راه اندازی مراکز هوانوردی عمومی در 15 نقطه از کشور است که خدمات این مراکز شامل آموزش پروازی، نگهداری و سرویس هواپیما است.
وی با بیان این که این مراکز در 15 نقطه کشور از جمله ارومیه، اردبیل، رامسر، ساری، گرگان، خراسان رضوی و بیرجند ایجاد شده‌اند، اذعان کرد: فعالیت برخی از این مراکز به دلیل آن که مطالعات اقتصادی خوبی صورت نگرفته یا مناطق یا هواپیمای مناسبی انتخاب نشده بود در سطح پایینی قرار داد.
دبیر ستاد توسعه هوایی و هوانوردی بخش دوم برنامه‌های این ستاد را ایجاد 30 مرکز هوانوردی ذکر کرد و گفت: با توجه به کمبود اعتبارات به نظر می‌رسد که این برنامه با کندی اجرایی خواهد شد.
ناوگان هوایی ایران دردنیا
دبیر ستاد توسعه هوایی و هوانوردی با تاکید بر این که رتبه ناوگان مسافری ایران در دنیا جایگاه مطلوبی ندارد، خاطر نشان کرد: ناوگان مسافربری هوایی باید هر چند سال یک بار با توجه به نیازها توسعه یابد که این توسعه همزمان با گسترش زیرساخت‌ها و فرودگاه‌های مختلف است ولی در سال‌های اخیر با توجه به اعمال تحریم‌ها، ناوگان هوایی کشور گسترش زیادی نداشته است ولی شرکت‌های خصوصی به صورت محدود در این زمینه اقدام کردند.
وی با بیان این که در گسترش ناوگان اگر هزینه تمام شده برای شرکت‌های هوایی تامین شود به سمت خرید هواپیماهای جدیدتر می‌روند، ادامه داد: با توجه به این که هزینه‌های حمل و نقل نسبت به فروش بلیت سر به سر است، شرکت‌ها به سمت ناوگان‌های قدیمی‌تر رفته اند. این ناوگان‌ها فناوری‌های جدید را که لازمه عملکرد بهتر هستند ندارد.
منطقی با بیان این که جایگاه فعلی ناوگان مسافربری هوایی در شان کشور نیست، تصریح کرد: با توجه به تمهیداتی که مسؤولان وزارت راه و شهرسازی اندیشیده‌اند، در تلاش هستیم تا در مدتی کوتاهی به جایگاه مناسب دست یابیم.