بورس، ترکان، مالیات و لبخند رئیس جمهور!

در یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها به نامه 4 وزیر،اکبر ترکان مشاور رییس جمهور با برجسته‌تر کردن یک تقاضا از میان چندین مورد مطرح شده در این نامه به نکوهش وزرای مزبور پرداخته و به نظر می‌رسد او اصل این تقاضا را با انحراف روبرو کرده است.بازخوانی این نامه نشان می‌دهد که گلایه از سوددهی نامطلوب بانک ها ، انتقاد از افت شدید تقاضا برای کالاهای انباشته شده در صنایع مختلف از جمله صنعت خودرو ،فولاد ،مس ،مسکن ،کاشی و سرامیک و همچنین تقاضا برای حل برخی مشکلات در بازگشایی نمادهای بسته شده بورسی و تلاش برای جلوگیری از افت بیشتر ارزش شرکت های بورسی و در کنار آن ها بررسی دقیق تر شرایط سود آوری شرکت های پتروشیمی با توجه به 5 تا 6 برابر شدن نرخ خوراک و درعین حال افزایش نرخ ارز مبادله ای در 2 سال اخیر، اهم مواردی است که ضمن تهیه جدولی از ارقام مشکلات بازار سرمایه به آن ها اشاره شده و مورد تاکید و توجه قرار گرفته بود.

سخنان انحرافی اکبر ترکان، در نادیده گرفتن سایر موارد و تکیه بر تحلیل تک محوری قیمت خوراک سایر ابعاد نامه نگاری وزرا را زیر سوال برد.تا جایی که وی حتی از تغییر فرمول قیمت‌گذاری خوراک گازی از 60 درصد قیمت صادراتی به مجموعه عواملی در تخمین متوسط قیمت صادراتی با توجه به امکان ارزش آفرینی وایجاد ارزش افزوده و بالا بردن شرایط رقابت پذیری در بین صنایع داخلی نیز خبر نداشت.

    در مصاحبه ای که از قول وی در رسانه ها منتشر شده بود،گفته بود: «انگیزه آقای طیب نیا از نامه این بود که شاخص بورس بالا برود و تصور می‌کرد که اگر به پتروشیمی‌ها خوراک ارزان بدهند، سودشان بالا می‌رود و شاخص بهتری برای بورس به ارمغان می آورد.

۹۰ درصد پتروشیمی‌ها هم تحت مدیریت دو وزیر دفاع و کار است. پس دوست دارند خوراک ارزان بگیرند. مگر چه کسی از پول مفت بدش می‌آید؟ همه خوش‌شان می آید. بنابراین آن‌ها با این انگیزه ها نامه را امضا کردند.وزیر صنعت قبلاً در پتروشیمی بوده است و مثل من که قبلاً جاهایی بوده ام و همیشه به آنجاهایی که بوده ام، علاقه دارم، ایشان هم تعلق خاطر به پتروشیمی‌ها داشته‌اند و دلشان می‌خواست که خوراک ارزانی گیر آن ها بیاید. بنابراین همه این وزرا در این نامه به دنبال خوراک ارزان برای واحدهای پتروشیمی بودند و با این انگیزه نامه را امضا کردند. بعد هم همه‌شان پشیمان شدند چون به نظرم درخواست نابجایی داشتند».او گفت: «ما با ارزان فروشی گاز مخالف هستیم. همین الان داریم گاز را با قیمت ۱۳ سنت ارزان می فروشیم،چون قیمت جهانی گاز، سه برابر این مقدار است».

او در پاسخ به این پرسش که واکنش رئیس جمهور به نامه آنان چه بود، مدعی شد:رئیس جمهور بسیار پرظرفیت هستند و به همه آن‌ها لبخند زدند.

با این وصف اظهار نظرهای صریح موسی غنی نژاد ،سعید لیلاز و اخیرا هم اکبر ترکان به عنوان شاخص ترین منتقدین نامه 4 وزیر به روحانی نشان دهنده این است که بورس در این دولت جایگاه خاصی ندارد ، حتی اگر 4 عضو کابینه از سر دلسوزی درباره وضعیت آن هشدار بدهند،رئیس جمهور فعلا طبق ادعای اکبر ترکان فقط لبخند می زند!

نکته دیگر رخدادهای اخیر به ویژه حرف های ترکان این است که مشکل بورس از داخل حل می شود و دقیقا مشکل بازار سهام ، همان دارندگان 43 درصد ارزش بورس تهران هستند،یعنی سه صنعت پتروشیمی،سنگ آهن و بانکداری.

توصیه جدی این است با توجه به این که موضع دولت در خصوص بورس تا حدود زیادی مشخص شده و همچنین مشخص شدن جایگاه مقاماتی که دائما در حرف هایشان از بورس حمایت می کنند و شعار بورس محوری را سر می دهند ؛مثل وزیر اقتصاد و دارایی، که نفوذ زیادی در تصمیم گیری ها ندارند و معمولا دیکته اقتصاددانان سیاست گذار دولت  را می نویسند،بهتر است مردم کمتر سراغ بورس بیایند و همین حرفه ای های باقیمانده در بورس که دوران شناسایی ضرر های سنگین را سپری کرده اند و در برابر این شرایط نابسامان اصطلاحا آداپته شده اند،در این بازار بمانند.

درباره دیگر ادعای جناب ترکان باید گفت نرخ خوراک پتروشیمی ها با توجه نرخ 2.5 سنتی از دلار مبادله ای 2480 تومان آبان ماه 92 به 13 سنت از دلار مبادله ای با نرخ 2670 تومانی سال 93 و 13 سنت از دلار مبادله ای 2995 تومانی آبان ماه امسال تغییر قیمت داده که در سال 93 تقریبا 5 برابر و در سال 94 به 6.2 برابر افزایش یافته است . در واقع این شرکت ها این افزایش را در حالی باید تحمل کنند که همزمان بهای جهانی نفت و محصولات پتروشیمی در بازار های جهانی و منطقه ای افت قابل توجهی داشته است.

وقتی مالیات هم گلوی بورسی ها را می فشارد!

در این نوشتار قصد داریم به یکی از مشکلات مهم شرکت های بورسی بپردازیم.مشکلی که به افزایش هزینه شرکت های بورسی منتج شده و این افزایش هزینه ها در افت قیمت سهام شرکت ها نیز اثر گذار بوده است.

صحبت از مالیات است،حقی که دولت طبق قانون دارد اما در یک سال اخیر به بهانه کاهش درآمدهای نفتی ، دولت این حق را بالاتر از آنچه که استحقاقش دارد از شرکت ها طلب می کند،آن هم از بخش شفاف اقتصاد ایران.در واقع چون توانایی لازم در مالیات ستانی از بخش های غیرشفاف اقتصاد ایران وجود ندارد،سازمان امور مالیاتی در یکسال اخیر فشار زیادی به شرکت های بورسی و تجارت های وابسته به بازار سهام وارد کرده تا مالیات بیشتری بگیرد؛غافل از این که این فشار ها به قیمت به مخاطره افتادن حیات شرکت ها تمام شده است.در واقع نگاه دولت در مالیات ستانی حسابداری مالیاتی است و نه اقتصاد مالیاتی.بزرگی از بازار سرمایه می گفت:تابستان امسال که ممیزی از سازمان امور مالیاتی مهمان ما بود،با او درباره وضعیت نابسامان بورس صحبت کردم و این که سهامداران بیش از یک سوم از دارایی خود را در یکسال گذشته از دست داده اند و تولید و فروش شرکت ها هم تقریبا نصف شده است.او در کمال تعجب در برابر این شرایط لبخند زد و گفت: شما که 10 درصد هم از مالیات معاف هستید،به نظرم اظهارنامه خود را درست پر نکرده اید و مالیات هم کم داده اید؛بورسی ها که زیاد سود می کنند و وضعشان خوب است،گویی مالیاتی ها هم مثل ترکان فکر می کنند!

اما صحبت از یک نگاه غلط در بخش مالیاتی کشور است،نگاهی که باعث می شود یک بنگاه اقتصادی در شرایط بد اقتصادی هر روز نحیف تر شود،چرا که سازمان امور مالیاتی نگاه کسب مالیات بلند مدت ندارد و اساسا در مالیات ستانی برایش مهم آینده تداوم فعالیت ها مهم نیست و فقط به دنبال شناسایی درآمد بیشتر برای دولت است،آن هم فقط برای همان سال.به تعبیری واضح تر وقتی از یک شرکت مالیات اضافی گرفته می شود آن هم با این سوءظن همیشگی که آن شرکت فرار مالیاتی دارد،عملا تداوم فعالیت آن بنگاه با مخاطره مواجه می شود و این معنی را می دهد که برای این بخش از دولت مهم نیست که آن شرکت 10 سال دیگر یا 50 سال دیگر باشد یا خیر!درحالی که اگر نگاه اقتصاد مالیاتی وجود داشت،سازمان امور مالیاتی در مالیات ستانی از یک شرکت باید به این مهم حداقل فکر می کرد که مهمترین راه انتفاع دولت تداوم فعالیت آن بنگاه اقتصادی در بلند مدت و مالیت ستانی مستمر است نه یکبار برای همیشه!

یکی از مدیران مالی شرکت ها می گفت:در یکی از کشورهای غرب اروپا یکی از بستگان ما که شهروند آن کشور بود و در آن جا فروشگاه چرم ایرانی داشت،فوت کرد.من چون او صاحب فرزندان کوچک بود به وکالت از همسرش برای رسیدگی به وضعیت خانواده و اموالی که در آن کشور داشت به آنجا سفر کردم و هنگام رسیدگی به مالیات بر ارث با این صحبت جالب مامور اداره مالیات آن کشور مواجه شدم که پرسید اگر کار مغازه ادامه پیدا می کند،از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستید.هر چند به دلیل کوچک بودن فرزندان وی عملا تداوم فعالیت آن فروشگاه امکان پذیر نبود و پاسخی جز «خیر» برای آن مامور مالیاتی نداشتم،اما واقعا از این امتیاز ویژه اروپایی ها برای حتی کسب و کارهای کوچک شگفت زده شدم.

ببینید نگاه اقتصاد های پیشرفته دنیا به مقوله مالیات چیست،دولت ها از مالیات خود چشم پوشی می کنند به قیمت این که یک کسب و کار حتی پس از پایان مرگ افراد تعطیل نشود.

نکته دیگر بی اعتنایی به خود اظهاری است.شرکت های بورسی در سال 93 عددی بالغ بر 2700 میلیارد تومان و در سال 92 معادل 5 هزار میلیارد تومان مالیات بر درآمد به دولت پرداخت کرده اند،توجه داشته باشید فقط مالیات بر درآمد و دولت از سایر منافذ مالیاتی مثل ارزش افزوده،مالیات تکلیفی و نیم درصد مالیات معامله 55 هزار میلیارد تومان سهام در سال 93 که آنی پرداخت شده،برخودار بوده است.اما ظاهرا این خود اظهاری هیچ جایگاهی نزد دولت ندارد.سازمان امور مالیاتی چون با فشار دولت برای کسب درآمد مالیاتی بیشتر مواجه شده به شرکت ها فشار می آورد.اظهار نامه های آن ها را رد می کند،گویی اگر ممیزی اظهارنامه یک شرکت را تائید کند،کار خلافی انجام داده است!اظهار نامه باید حتما رد شود،مالیاتی بیش از آن که شرکت اظهار نموده پرداخت شود و خلاصه مالیات ستانی باید در جلسات هیات های بدوی مالیاتی حل و فصل شود تا همه بدانند این سازمان فعال است،غافل از این که هستند بیزینس های متعدد و غیر شفافی که با یک مهر و سربرگ ساخته شده و بدون هیچ ثبتی در کشور بدون پرداخت حتی یک ریال مالیات براحتی فعالیت می کنند!

در مجموع مالیات شرکت ها در مسیر نامطلوبی وارد شده و ظن ممیزهای مالیاتی به شرکت ها و وضع مالیات های بالاتر از اظهار نامه از یک سو ؛فشار به شرکت ها برای پرداخت ارزش افزوده به طور متوسط هر 45 روز یک بار مالیات ارزش افزوده فروش های آخر فصل هم باید تا حداکثر 15 روز بعد از پایان فصل تسویه شود)از سوی دیگر ؛ به شدت گردش جریان وجوه نقد را در شرکت ها آسیب پذیر کرده و صدای تعطیلی برخی از شرکت ها به دلیل پرونده های قطور مالیاتی کم کم به گوش می رسد.

تقابل دو دیدگاه در بورس

بورس تهران در معاملات آخرین روز کاری هفته ای که گذشت ، متعادل بود و البته فشار عرضه تا حدودی قوی تر از روز های اخیر بود و دلیل این مساله را هم می توان به بازگشت برخی از نماد های متوقف شده و کاهش قیمت ها در بازار های جهانی نسبت داد.

در ابتدای هفته ای که گذشت ، هیجان‌ زدگی سهامداران متاثر از ارائه گزارش ‌های 6 ماهه ضعیف از سوی اکثر نمادهای بزرگ و تاثیرگذار موجب تشدید فشار عرضه و افت قیمت‌ در اکثر نمادها شد، اما از روز دوشنبه فضای بازار بهبود یافته و شاهد جو بهتری در کلیت بازار بودیم و از همین روی شاخص کل توانست رقمی بالغ بر 130 واحد از افت 380 واحدی یک روزه بورس تهران را در روز باقی مانده از هفته را جبران نماید. از مهمترین اتفاقات روز چهارشنبه می توان به بازگشایی تصادفی نماد ایران خودرو همزمان با 2 نماد هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس و فولاد مبارکه اشاره داشت !

رویدادی که به سادگی اثرات منفی بازگشت ایران خودرو به روی شاخص کل را پوشش داد! در حال حاضر بورس تهران در تقابل دو دیدگاه مثبت و منفی حاکم بر بازار قرار گرفته و تحت تاثیر کفه سنگین ‌تر هر از چندگاه، نوسانی مثبت و یا منفی را تجربه می ‌کند.

  یک دیدگاه متاثر از گزارش ‌های 6 ماهه ضعیف از سوی برخی صنایع و شرکت‌ های بورسی، رکود اقتصادی کشور و نیز روند ضعیف بازارهای جهانی کالاها، چشم‌انداز منفی و بدبینانه‌ نسبت به وضعیت کوتاه‌ مدت و بعضا بلندمدت بورس داشته و به همین دلیل رغبت چندانی نسبت به حضور جدی ‌تر در فرآیند معاملات بازار از خود نشان نمی دهد.

  طیف دیگر اما دیدگاه مثبتی نسبت به بهبود شرایط اقتصادی و صنایع گوناگون دارند و عامل این خوش ‌بینی را نیز می ‌توان گشایش ‌های هسته ‌ای شکل گرفته و تلاش دولت در راستای رکود‌زدایی از ارکان گوناگون اقتصادی کشور و همچنین چشم انداز کاهش نرخ سود بانکی عنوان نمود. از این رو طرفداران این نگاه در شرایط ارزنده بودن قیمت سهم ‌ها، طبیعتا انگیزه زیادی برای فعالیت در معاملات بازار دارند و در زمان حضور قوی ‌تر خود در بازار موجب می ‌شوند تاثیر تفکرات منفی کاهش یابد و بورس پتانسیل خوبی برای رشد و صعود پیدا کند که این رویکرد مثبت را در روزهای میانی هفته ای که گذشت نیز شاهد بودیم.

  مجموعا در هفته گذشته ارزش معاملات کل هفته در دو بازار بورس و فرابورس برابر با 953 میلیارد تومان بود و ارزش معاملات خرد (‌بدون معاملات بلوکی و اوراق مشارکت‌) نیز در دو بازار مزبور معادل 210 میلیارد تومان رقم خورد.

  شاخص بورس تهران اما از ابتدای هفته تا انتهای هفته 0.4درصد افت کرد و تغییر شاخص فرابورس نیز 0.57 درصد بود.

*روزنامه نگار اقتصادی و تحلیل گر بورس