اینجا خوزستان است؛ کلاس‌های درس کپری کنار چاه‌های نفت برپا میشود و هر لحظه ممکن است سقف آن بر سر دانش‌آموزان آوار شود...
به گزارش ایسنا، وضعیت آموزش و پرورش استان نامناسب است؛ آمار بالای افت تحصیلی و رقم پایین قبولی‌ها در امتحانات پایان سال، فضای آموزشی فرسوده و غیراستاندارد، همه و همه دست به دست هم داده تا آموزشوپرورش استان در سطح کشور در رتبه آخر قرار گیرد.
این وضعیت البته به دلایل مختلفی بر می‌گردد؛ برخی اعتقاد دارند که این وضع اسف‌بار ناشی از مشکلات موجود در مجموعه استان است؛ مشکلاتی که خیلی وقت است گریبانگیر استان شده و انگار به این زودی‌ها هم قصد رفتن ندارد!
هرچند وقوع جنگ هشت ساله را به‌عنوان یکی از عوامل عقب‌ماندگی استان ذکر می‌کنند اما عامل مهم‌تر، توقف توسعه در استان بعد از دوران جنگ تحمیلی است، یعنی عدم بازسازی و جبران فجایع جنگ و انباشته‌شدن مشکلات و افزودن بر عقب‌ماندگی.
ممکن است این تصور که در خوزستان با آن همه منابع زیرزمینی و ثروت خدادادی، مدارسی وجود دارد که هنوز آب تصفیه لوله‌کشی ندارند و یا تنها در سایه یک درخت یا کپر فعالیت می‌کنند، کمی سخت باشد اما این واقعیت تلخ وجود دارد؛ واقعیتی که گویا بازگوکردن و تکرار آن، نه تنها دردی را دوا نمی‌کند که آن را امری طبیعی و عادی جلوه داده است!
بر اساس نظر کارشناسان، فرسودگی تعداد زیادی از مدارس، عدم تعادل در ترکیب نیروی انسانی، تعداد بسیار دانش‌آموزان حاشیه‌نشین، دو زبانه‌بودن شمار زیادی از دانش‌آموزان و خروج خاموش از چرخه آموزشوپرورش به دلیل معضلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از مهمترین مشکلات تحصیلی در خوزستان عنوان میشود.
این عوامل بی‌شک در بروز وضعیت کنونی آموزشی در استان تأثیرگذار بوده و البته عدم درک درست از نقش هر عامل این مشکل را گسترش داده و به‌جای جبران، بر حجم این معضل افزوده است؛ پر بیراه نیست اگر بگوییم که اکنون وضعیت آموزشوپرورش و تحصیل دانش‌آموزان به یکی از دغدغه‌های مهم مردم خوزستان تبدیل شده است، مردمی که خود مشکلات کمی ندارند؛ از محرومیت، نبود امکانات و ... به ارث مانده از دوران جنگ تحمیلی تا گرد و خاک این روزها!
شاید همه این‌ها باعث شد تا در بهمن سال گذشته و در میانه اعتراض مردم و وقوع گرد و خاک شدید، عبدالحسن مقتدایی استاندار خوزستان، در یک برنامه زنده تلویزیونی از صدا و سیمای مرکز استان قول ارتقای 10 رتبه‌ای جایگاه آموزشوپرورش استان تا پایان سال تحصیلی را بدهد و با اطمینان‌خاطر هم بگوید که در غیر این صورت جایی برای استاندار و مدیرکل آموزشوپرورش در استان وجود نخواهد داشت!
پس از این سخنان امیدبخش استاندار بود که همه به ارتقای وضعیت آموزشوپرورش استان امیدوار شدند و مدیران و مسئولان مختلف هریک به نوبه خود در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها، تلاش می‌کردند که نشان دهند در این فتح بزرگ نقش داشته‌اند، اما این فصل خوش انتظار طولی نکشید و با برگزاری امتحانات نهایی و پایان سال تحصیلی، کنکور هم از راه رسید تا نشان دهد که وضعیت آموزشی استان اگر بدتر، بهتر هم نشده است!
در شرایطی که انتظار می‌رفت رتبه خوزستان در کشور 10 پله ارتقا پیدا کند، اعلام شد که هیچ یک از داوطلبان استان در کنکور رتبه تک رقمی کسب نکرده‌اند و وضعیت امتحانات نیز نشان از ادامه افت تحصیلی داشت. این وضعیت موجب به راه افتادن یک موج انتقادی شد.
تأکید استاندار خوزستان بر وعده ارتقای 10 پلهای آموزشوپرورش
پیش از این عبدالحسن مقتدایی استاندار خوزستان، با تأکید بر تحقق وعده ارتقای 10 پلهای در آموزشوپرورش استان در پایان سال تحصیلی، به خبرنگار ایسنا گفته بود: وقتی گفتم در آموزشوپرورش 10 رتبه ارتقا پیدا می‌کنیم منظور از ارتقا، میزان قبولی در دانشگاه، قبولی متوسطه و همه محورهای دیگر از جمله موضوع ساخت و ساز، ارتقای کیفیت تدریس معلمان، بهبود فضای آموزشی در مدارس و توسعه فعالیت‌های فوق‌برنامه است تا آموزشوپرورش حداقل ده پله ارتقا پیدا کند و هنوز هم بر آن تأکید دارم.
با این وجود وی در آخرین اظهارنظر در خصوص علت عدم تحقق این وعده، ضمن عذرخواهی از مردم در پاسخ به ایسنا گفت: شرایط موجود در سطح کشور، محدودیت‌های مالی، مطرح‌شدن مطالبات فرهنگیان و اعتراض آنها به‌دلیل عدم تحقق آن که کاهش انگیزه معلمان را به دنبال داشت، موجب شد که نتوانیم رتبه آموزشوپرورش استان را مطابق وعده قبلی ارتقا دهیم و به همین جهت از مردم استان عذرخواهی می‌کنم و تلاش خواهیم کرد که جبران کنیم.
همچنین مدیرکل آموزشوپرورش خوزستان در این خصوص گفت که در سال تحصیلی گذشته شرایط غیر مترقبه‌ای ایجاد شد که مانع از تحقق این وعده شد.
محمد تقی‌زاده در ادامه پرداخت نشدن مطالبات معلمان و کاهش انگیزه آنها، کمبود اعتبارات و مشکلات موجود در بخش‌های مختلف، کمبود شدید نیروی انسانی و زیرساختارهای آسیب‌دیده استان را از عوامل ارتقا نیافتن رتبه آموزشوپرورش استان دانست و بیان کرد: پرداخت نشدن مطالبات معلمان شرایط پیش‌بینی نشده‌ای را ایجاد کرد و این موضوع در کاهش انگیزه معلمان تأثیرگذار است به همین جهت می‌تواند یکی از دلایل عدم موفقیت آموزشوپرورش استان باشد.
وی به عوامل دیگر موفق نشدن آموزشوپرورش اشاره کرد و ادامه داد: مشکلات مالی از دیگر عوامل موفق نشدن آموزشوپرورش استان و ارتقای رتبه آن بود؛ همچنین در مدارس استان نزدیک به 7000 نفر کمبود نیروی انسانی وجود دارد و 7000 نفر نیز متقاضی خروج از آموزشوپرورش استان هستند؛ تمام این‌ها عوامل زیرساختی هستند و اگر این مشکلات را برطرف نکنیم قطعا به آن نتیجه ایده‌آل نخواهیم رسید.
معیار پیشرفت و توسعه آموزش و پرورش تنها کنکور نیست
مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان البته در خصوص ارتباط توفیق نیافتن داوطلبان خوزستانی در کسب رتبه‌های تک‌رقمی کنکور و ضعف برنامه‌ریزی در مدارس استان نیز گفته بود که معیار پیشرفت و توسعه آموزشوپرورش تنها کنکور نیست؛ این موضوع کجای شاخص‌های علمی بیان شده است؟
تقی‌زاده اظهار کرد: ساماندهی کنکور و برگزاری آن تنها برعهده آموزشوپرورش نیست و تعداد زیادی از داوطلبان کنکور در اختیار ما نیستند؛ از حدود 80 هزار داوطلب خوزستانی در کنکور سراسری امسال، تنها 17 هزار نفر دانش‌آموز بودند و دیگر داوطلبان، فارغ‌التحصیل سال‌های گذشته بودند که از سیستم آموزشوپرورش خارج شده‌اند و ساماندهی آنها بر عهده آموزشوپرورش نبود.
خوزستان در مقایسه با دیگر استانها شرایط مساوی ندارد
مدیرکل آموزشوپرورش خوزستان اعتقاد دارد که خوزستان در مقایسه با سایر استانها شرایط مساوی ندارد و به همین دلیل نمیتوان آن را با دیگر استانها مقایسه کرد. او در این باره اظهار کرد: در خوزستان معضلات بسیار و برخی مشکلات تاریخی وجود دارد که همیشه استان را تهدید کرده است به همین جهت خوزستان قابل مقایسه با دیگر استان‌های کشور که هرگز این مشکلات را تجربه نکرده‌اند، نیست.
تقی‌زاده ادامه داد: ما همیشه مشکلات خود را مطرح و به‌صورت مکتوب اعلام کرده‌ایم. آموزشوپرورش خوزستان نیاز به پشتوانه مالی قوی دارد؛ در بخش نرم‌افزاری تلاش‌های بسیاری میشود اما در بخش سخت‌افزاری که به منابع مالی مرتبط است، باید تقویت شود.
وی با اشاره به اینکه مشکلات اقتصادی بسیاری در استان وجود دارد، افزود: با وجود اینکه خوزستان یک استان صنعتی است اما در بیکاری رتبه دوم کشور را دارد؛ این مسایل در روند علمی و آموزشی بی‌تأثیر نیستند؛ همچنین زیرساختارهای استان آسیب دیده‌اند. چالش‌های فرهنگی موجود در استان، گرمای شدید، پدیده ریزگردها و تمام شرایط خاص دیگر بر وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان و آموزشوپرورش استان تأثیر گذاشته‌است.
بیماری آموزش و پرورش خوزستان حاد است!
همچنین جمشید کمایی معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان، در خصوص این وعده استاندار معتقد است: برای تحقق این هدف باید آموزشوپرورش اولویت نخست استان باشد؛ البته انتظارات هم زیاد نباشد.
وی افزود: کسب رتبه برتر توسط داوطلبان استان توقع زیادی است؛ آموزشوپرورش خوزستان بیمار است و بیماری آن حاد است. از سال 82 تا 93 بهترین رتبه خوزستان در کنکور 23 بوده است. به شکل طبیعی هر بیمار نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد تا بتواند وضعیت خود را حداقل بهبود ببخشد.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان ادامه داد: همواره از وضعیت آموزشوپرورش استان که همیشه رتبه سی و یکم کشور را به خود اختصاص داده است، گلایه‌مند بودیم.
کمایی با ابراز ناخرسندی از اینکه کمک ویژه‌ای در حوزه ساختاری به آموزشوپرورش استان نشده است، بیان کرد: آنچه برای بهبود وضعیت آموزشوپرورش استان و ارتقای جایگاه آن در توان داشتیم، به‌کار گرفتیم اما بخشی از تغییرات و پیشرفت ناشی از اصلاح زیرساختارها است؛ در سال تحصیلی 94-93 هیچ‌گونه کمک ویژه‌ای در حوزه مالی و ساختاری نشده است.
وی اضافه کرد: با وجود اقدامات انجام شده رقم قابل ملاحظه اعتباری حداقل در حوزه آموزش برای بهبود وضعیت آموزشوپرورش به استان اختصاص نیافته است؛ تغییر و بهبود با توجه به زیرساختارها حاصل میشود اما در خوزستان زیرساختارها ضعیف هستند و علاوه بر آن کمبود نیروی انسانی و فضای آموزشی وجود دارد؛ همچنین کاهش زمان تحصیل، شرایط بد آب و هوا، حجم بالای بی‌سوادی و ضعف دیگر بخش‌ها در وضعیت آموزشوپرورش استان تأثیر گذاشته است.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان اظهار کرد: باید وزارت‌خانه و حوزه‌های کشوری کمک ویژه‌ای به آموزشوپرورش خوزستان ارایه کنند؛ با وجود تلاش استانداری و مدیرکل آموزشوپرورش، چنین کمکی تاکنون حاصل نشده، با این حال حرکت رو به جلو در آموزش و پرورش استان آغاز شده است.
کمایی با بیان اینکه باید انتظار و توقع از آموزشوپرورش استان را با وضعیت موجود تطبیق داد، گفت: تغییر در آموزشوپرورش تدریجی است؛ جبران ضعف‌های پایه نیاز به زمان و تلاش دارد، بنابراین باید انتظار و توقع از آموزش و پرورش را با واقعیت‌های موجود تطبیق دهیم. البته برخی اقدامات زیربنایی انجام شده است که انتظار داریم در سال‌های آینده شاهد نتایج آن باشیم.
وی در مورد انتقادات وارده به مدیران آموزشوپرورش استان پس از اعلام نتایج کنکور نیز بیان کرد: انتقاد باید وجود داشته باشد تا مدیران و مسئولان به فکر تلاش بیشتر باشند؛ تمام افراد باید پاسخگو باشند اما این پاسخگویی باید با امکانات، اختیارات و منابع موجود سنجیده شود.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان ادامه داد: باید یک فرمول برای کارآمدی تعریف شود که معادل نسبت داده به ستانده است؛ به‌طور مثال باید مشخص شود که چه‌چیزی به من داده شده و در مقابل چه چیزی از من خواسته شده است. این انتظار زیادی است که با حداقل امکانات و هزینه، بهرهوری حداکثری را توقع داشته باشیم.
طلای سیاهی که بلای جان ما شد!
خوزستان یک استان صنعتی و سرشار از منابع و ثروت است؛ استانی که از دیرباز با نفت و گاز شناخته شده است. نفت ثروتی خدادادی برای همه نسل‌هاست و مدیریت صحیح بهره‌برداری از آن می‌توانست ضامن توسعه سریع استان باشد اما به لطف بی‌توجهی به حقوق مردم و ساکنان بومی، طلای سیاه بلای جان این استان شده است.
بزرگ‌ترین صنایع کشور در خوزستان هستند و نقش اساسی در توسعه کشور ایفا می‌کنند اما سهم خوزستان و مردم آن از این صنایع شاید تنها دود آن باشد و باقی مشکلات! صنایعی که سودآوری و حساب‌های مالی آنها در مرکز است و هیچ تعهد و توجهی نسبت به حقوق مردم پیرامون خود احساس نمی‌کنند؛ شاید هر کدام از این صنایع به‌تنهایی می‌تواند عامل توسعه یک استان باشد اما متأسفانه در خوزستان نه تنها ملزم به انجام وظایف و تعهدات اجتماعی خود نیستند که حتی بدهی خود به آموزشوپرورش استان را هم پرداخت نمی‌کنند تا حداقل حق دانش‌آموزان خوزستان را ادا کرده باشند!
در این باره نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی معتقد است که صنایع استان باید در قبال مسئولیت‌های اجتماعی خود به‌طور جدی عمل و به آموزشوپرورش کمک کنند.
سیدحسن دهدشتی با اشاره به اینکه شرکت‌ها و صنایع استان باید نسبت به پیرامون خود متعهد باشند، گفت: شرکت‌ها و مؤسسات کلان دولتی در استان باید نسبت به مسایل پیرامون خود که آموزشوپرورش بخشی از آن است، مسئولیت بیشتری را متعهد شوند و صرفأ به مسایل اقتصادی توجه و به کمک‌های مقطعی و ناچیز اکتفا نکنند.
وی ادامه داد: شرکت‌ها و صنایع بزرگ در استان باید به طور جدی وارد این مسایل شوند؛ این مسئولیت آنها در قبال محیط پیرامون آنها است و باید نسبت به مشکلات آموزشوپرورش حساس باشند زیرا دانش‌آموزان سرمایه کشور هستند و مهمترین منابع ما منابع انسانی است که اگر خوب پرورش یابند نه تنها موجب رشد استان میشود بلکه در پیشرفت و رشد استان نیز می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد.
اینجا خوزستان است؛ کلاس‌های درس کپری در کنار چاه‌های نفت برپا میشود و هر لحظه ممکن است سقف آن بر سر دانش‌آموزان آوار شود و دانش‌آموزانی دیگر که کاغذ سفید نقاشی آنها با دود صنایع فولاد سیاه میشود؛ مدرسه‌ای که دود صنایع پتروشیمی نفس دانش‌آموزانش را بند آورده است و ... همه و همه نشان از بی‌توجهی صنایعی است که همچنان فقط به فکر سودآوری خود و استخراج و تولید بیشتر هستند اما نیم‌نگاهی هم به آنها که تنها دود این توسعه اقتصادی به چشم‌شان می‌رود، ندارند.
کمک صنایع و شرکت‌ها به مدارس و آموزشوپرورش یک درخواست یا اظهار لطف این صنایع نیست بلکه یک وظیفه و مسئولیت حقوقی و اجتماعی است؛ البته تجهیز مدارس یا احداث فضاهای آموزشی برای این صنایع بزرگ و قدرتمند که سود خالص سالانه آنها به‌تنهایی معادل کل بودجه آموزشوپرورش است، کاری بس آسان است اما حال که صنایع به وظایف خود عمل نمی‌کنند یا ضعیف عمل می‌کنند آیا انتظار پرداخت مطالبات آموزشوپرورش استان، توقع زیادی است؟ مدیران و مسئولان ارشد استان قادر به وصول این مطالبات نیستند؟
چندین سال است این شرکت‌ها و کارخانجات از پرداخت مطالبات آموزشوپرورش سرباز زده‌اند؛ شاید از این طریق وضعیت آموزشی می‌توانست بهبود یابد و البته برای آن‌که بهانه و توجیه مدیران آموزشوپرورش استان برای این وضعیت اسف‌بار، همیشه نبود امکانات نباشد.
حتی در زمان جنگ وضعیت آموزشی استان این‌چنین نبوده است
بی‌شک نبود امکانات و تجهیزات لازم و همچنین شرایط نابه‌سامان و حتی وقوع جنگ تحمیلی و سال‌های پس از آن در روند تعلیم و تربیت در استان تاثیرگذار بوده است اما قطعأ عوامل دیگری نیز دخیل بودند؛ عواملی مانند شیوه مدیریت و سازماندهی امکانات و منابع.
بیش از یک دهه است که آموزشوپرورش استان در جایگاهی بسیار نامناسب قرار دارد و شاید لازم است شیوه پرداختن به حل این مشکل تغییر کند زیرا به نظر میرسد که تمام تلاش‌ها و روش‌های استفاده شده، ناموفق بوده است.
همچنین دکترعلی‌حسین حسینزاده جامعه‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این خصوص معتقد است که باید یک تیم کارشناسی به‌صورت علمی بررسی کند که چرا آموزشوپرورش خوزستان در یک دهه اخیر دچار افت شدید شده‌است.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: ضعف آموزشوپرورش استان، امروز شکل نگرفته‌است بلکه یک دهه از این وضعیت می‌گذرد و لازم است که برای آن چاره‌یابی شود؛ به نظر میرسد باید این ضعف در تمام ابعاد و جوانب آن، هم در حوزه آموزشوپرورش و بیرون آن با یک نگاه کارشناسی و دانشگاهی مورد بررسی قرار گیرد و یک پژوهش جامع با نگاه علمی انجام شود که تمام شاخص‌های این کاهش کیفیت را بررسی کند.
وی افزود: ممکن است بخشی از مشکلات آموزشوپرورش بیرونی باشد یا به ساختار آموزشوپرورش برگردد به همین جهت تمام این شاخص‌ها باید مورد بررسی قرار گیرد؛ به نظر میرسد آموزشوپرورش و استانداری به جهت وظیفه حقوقی باید این تیم تحقیقاتی را تشکیل دهند.
عضو هیأت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاه به اینکه باید در برنامهریزیهای کلان کشور مسائل استانی لحاظ شود، گفت: با ابلاغ بخشنامه سراسری نمیتوان اوضاع آموزش و پرورش را بهبود بخشید. هر استان متأثر از شرایط و ویژگیهای خود است؛ به‌طور مثال نمیتوان یک آییننامه ابلاغی را که برای استانی همانند سیستان و بلوچستان تدوین شده‌است، برای خوزستان نیز ارائه داد. باید ظرفیتسازی مدنظر قرار گیرد و در تصمیمگیری‌ها، مسایل استانها نیز لحاظ شود.
حسینزاده در پاسخ به اینکه آیا شرایط آب و هوا و یا مشکلات و محرومیت‌های موجود در پدید آمدن این وضعیت آموزشی استان نقش دارند، بیان کرد: در زمان جنگ و شرایط بحرانی آن، آموزشوپرورش خوزستان تا این میزان دچار مشکل نبوده‌است، بنابراین به نظر میرسد این افت به علل بسیاری مربوط میشود؛ شاید شاخص‌هایی مانند آب و هوا و دیگر شرایط خاص استان در این زمینه تأثیرگذار باشد اما این دلیل اصلی و اساسی وضع موجود نیست. در مورد کاهش کیفیت و افت تحصیلی برخی شاخص‌ها به وزارت آموزشوپرورش برمی‌گردد و شاخص‌هایی نیز به بیرون از آن مربوط میشود.
وی با بیان اینکه ارتقای کیفیت با نظارت دقیق میسر میشود، خاطرنشان کرد: افزایش کیفیت خلقالساعه نیست بلکه حاصل اجرای یک پروسه و روند است که با تغییر رویکرد حاصل میشود؛ تنظیم این پروسه باید علمی و کارشناسی و اجرای آن همراه با نظارت دقیق باشد.
شاید تاریخ شکل‌گیری نظام‌های تعلیم و تربیت به آغاز زندگی انسان بر این کره خاکی برگردد؛ هدف از این سیستم آموزش افراد برای حضور فعال در جامعه و تأثیرگذاری بر رشد و تعالی یک کشور و جهان است اما امروزه متأسفانه در استانی که نخستین دانشگاه جهان یعنی جندی‌شاپور باستان، در آن راه‌اندازی شد و تاریخی هفت هزار ساله از تمدن دارد، وضعیت آموزشی نامناسب است؛ وضعیتی که بی‌شک در سرنوشت حال و آینده آن تأثیرگذار خواهد بود.
البته همان‌طور که این وضعیت معلول عوامل متعدد است، امکان تغییر آن نیز وجود دارد و اگر اراده حقیقی برای بهبود این شرایط و درکی صحیح از عوامل و دلایل بروز آن وجود داشته باشد، رسیدن به وضعیت مطلوب آرزویی محال و غیر قابل دسترس نیست.
این انتظار همیشه وجود دارد که مردمان دیار نخل و بلوط، کرخه و کارون و آفتاب و هور، از آموزش و پرورشی شایسته و درخور تاریخ پرعظمت‌شان برخوردار باشند؛ هرچند نام خوزستان با محرومیت‌ها گره خورده، برآورده‌شدن اندکی از حقوق طبیعی مردمان نجیب این دیار، شاید اندکی از طعم تلخ محرومیت‌ها بکاهد.امسال هم گذشت و تا چند روز دیگر صدای نواختن زنگ مدارس و آغاز سال تحصیلی جدید به گوش میرسد و باید منتظر بمانیم که این‌سال اراده‌ای برای تغییر وضعیت آموزشوپرورش استان و عزمی جدی برای استیفای حقوق این مردم، رقم می‌خورد؟