امروزه استفاده از گوشی‌های هوشمند به شکل لاینفکی با زندگی اکثر مردم جهان گره‌خورده به طوری که حتی یک روز نبود آن‌ها می‌تواند خساراتی را به بار آورد. این محبوبیت استفاده و افزایش کارایی را نمی‌توان صرفاً به پیشرفت‌های سخت‌افزاری گوشی‌های هوشمند طی یک دهه گذشته نسبت داد، زیرا یک موبایل بسیار قدرتمند نیز نمی‌توان بدون زیرساخت مناسب خدمات مطلوبی را به کاربر ارائه دهد.
هرچند این روزها اکثر بازار گوشی‌های هوشمند تحت تسلط دو الی سه پلتفرم موبایلی از جمله اندروید، iOS و ویندوزفون است، با این حال اکثر پیشرفت‌های صورت گرفته در گوشی‌های هوشمند طی یک دهه گذشته مدیون پلتفرم هاییست که امروزه از آن‌ها تنها یک نام باقی‌مانده است؛ در همین رابطه در ادامه قصد داریم سرگذشت تمامی سیستم‌عامل‌های موبایلی که تاکنون منقرض شده‌اند را به صورت مختصر بازگو کنیم.
سیستم‌عامل متن بسته سیمبیان را می‌توان اول پلتفرم هوشمند موبایلی دانست که با حمایت غول‌های بزرگی همچون اریکسون، زیمنس، موتورولا، نوکیا، سامسونگ و ال‌جی و با همت شرکتی به نام Psion در دهه 2000 متولد شد. این سیستم‌عامل ساختار 22 بیتی دارد که با امکان مدیریت همزمان چند برنامه برای تجهیزات سیار طراحی شده است.
بزرگ‌ترین ویژگی این سیستم‌عامل، طراحی آن برای تجهیزات کوچک دستی با منابع محدود است که می‌تواند ماه‌ها و سال‌ها روی آن اجرا شود. برنامه‌نویسی سیمبیان، رویدادگراست و CPU زمانی که برنامه‌های کاربردی غیرفعال باشند، خاموش می‌شود. چنانچه از این روش‌ها به‌خوبی استفاده شود، مدت کارکرد باتری نیز افزایش پیدا می‌کند. با افزایش محبوبت سیمبیان در دهه بعد از تولد، شرکت فنلاندی نوکیا اکثر سهام دیگر شرکا به دست آورد تا سیمبیان به یک پلتفرم اختصاصی تبدیل گردد.
گوشی‌های هوشمند سری 60 یکی از انواع سیستم‌عامل‌های سیمبیان است که از این سری تا به حال ورژن‌های 6، 1/6، 7، 8، 1/8 و 9 تولید شده. سری دوم، گوشی‌های هوشمند سری 80 هستند که تعداد نرم‌افزارهای آن‌ها به اندازه سری 60 نیست. گوشی‌های هوشمند سری 90 برای گوشی‌های خاصی طراحی شده که از لحاظ سیستم‌عامل، امکانات بسیاری را به کاربر ارائه می‌‌دهد، اما مانند سری 80 در پشتیبانی از برخی نرم‌افزارها مشکل دارد.
آخرین نسخه از سیمبیان در سال 1391 همزمان با معرفی سه گوشی نوکیا 600، نوکیا 700 و نوکیا 701 به رایگان در دسترس توسعه‌دهندگان قرار گرفت با این حال به دلیل روی کار آمدن پلتفرم‌های قدرتمندی همچون iOS و اندروید و در طرف دیگر کاهش ارزش سهام نوکیا دیگر شرکت‌ها از تولید دستگاهی مبتنی بر این پلتفرم سرباز زدند تا جایی که امروزه عملاً دیگر هیچ محصول سیمبینی تولید نمی‌گردد. گوشی هوشمند PureView 808 با دوربین غول‌آسای 41 مگا پیکسلی آخرین محصول نوکیا بود که با بهره‌گیری از سیمبیان بل راهی بازار شده است.
هرچند آخرین پلتفرم موبایل مایکروسافت (نسخه موبایل ویندوز 10) نیز با نام ویندوز موبایل تولید شده، با این حال بد نیست که بدانید ساکنین ردموند در گذشته نیز تلاش‌هایی برای ورود به دنیای گوشی‌های هوشمند کرده‌اند. همچون سیمبیان، ویندوز موبایل نیز در اوایل دهه 2000 به صورت رسمی برای ساخت گوشی‌هایی نه چندان هوشمند مجهز به صفحه‌نمایش لمسی با قدرت گیری از PDAs پا به عرصه رقابت پلتفرم‌های موبایلی گذاشت.
در آن دوران واژه گوشی‌های هوشمند شکل امروزی به خود نگرفته بود از این رو مایکروسافت با همکاری شرکای سخت‌افزاری خود همچون اچ‌تی‌سی نیت ارائه تجربه رابط کاربری مشابه با نسخه دسکتاپ ویندوز بر روی گوشی‌های همراه و یا صفحات لمسی را در سر می‌پروراند. ویندوز موبایل یک سیستم‌عامل فشرده مرکب از مجموعه‌ای از درخواست‌های اساسی برای دستگاه‌های قابل‌حمل هست. دستگاه‌هایی که قابلیت اجرای ویندوز موبایل را دارند شامل رایانه‌های جیبی، تلفن‌های هوشمند، وسایل چندرسانه‌ای همراه و رایانه‌های توبورد برای خودروها می‌شدند.WM6 آخرین گوشی ساخت سونی اریکسون بود که با قدرت گرفتن از ویندوز موبایل 6.5 در سال 2010 راهی بازار شد.
ویندوزفون ۷ به عنوان نخستین سری از سیستم‌عامل های ویندوزفونی ابتدا در 15 فوریه سال ۲۰۱۰ در همایش جهانی گوشی همراه در بارسلونا اسپانیا معرفی گشت سپس در ۸ نوامبر همان سال به صورت عمومی در آمریکا عرضه شد. یک سال بعد، شرکت تولید کننده آپدیتی را برای آن تحت عنوان ویندوزفون 7.5 منتشر کرد که شامل مرورگر اینترنت اکسپلورر ۹ بود که از نشان دادن قابلیت‌های گرافیکی و توانایی‌های برابری همچون نسخه دسکتاپ بهره می‌برد.
اولین همکاری رسمی نوکیا با مایکروسافت به عرضه لومیا 800 در سال 2011 بازمی‌گردد که از ویندوزفون 7.5 قدرت گرفته بود. هرچند این نسخه بسیار شبیه آن چیزیست که در ویندوزفون 8 امروزه مشاهده می‌کنیم، با این حال پشتیبانی از گوشی‌های مبتنی بر آن تنها پس از انتشار چند به‌روزرسانی به خاطرات سپرده شد. برای ویندوزفون 7.8 عمر بیشتری در نظر گرفته شده زیرا گوشی‌های دارنده این نسخه به دلیل محدودیت سخت‌افزاری قابلیت ارتقا به نسخه ۸ را ندارند.
اگر تا به امروز نامی از این پلتفرم نشنیده‌اید تعجب نکنید، زیرا شارپ و شرکتی به نام Danger در سال 2002 به طور انحصاری توسعه آن را در پیش گرفته بودند که سرانجام منجر به تولید گوشی هوشمندی به نام هیپ‌تاپ مجهز به کیبورد QWERTY گردید که تنها در ایالات‌متحده و با پشتیبانی خدمات T-Mobile راهی بازار شد.
هرچند این محصول توانست درآمد خوبی را برای شرکت تولید کننده در پی داشته باشد، با این حال تولید گوشی‌های هوشمندی با کیبورد QWERTY در سال 2010 آن‌چنان هم نمی‌توانست جذاب باشد از این رو توسعه Danger در همان سال متوقف شد.
به نظر می‌رسد مایکروسافت در پایان دادن به عمر پلتفرم‌های موبایلی به درجه اعلا دست یافته است.این شرکت در سال 2010 پس از خرید Danger، به همکاری با شارپ را در توسعه پلتفرم اختصاصی KiN ادامه داد که در آن نیز از کیبورد QWERTY پشتیبانی شد با این حال اپراتور وریزون به عنوان اپراتور همکار جایگزین تی موبایل گردید.
KIN تقریباً با تولد iOS و ویندوزفون 7 قدم به عرصه رقابت در بازار پلتفرم‌های موبایلی نهاد. در سال 2011 گوشی هوشمند Kin TWOm، به دلیل از دست دادن جذابیت و محبوبیت خود و همچنین همزمانی با ارائه‌ی ویندوزفون، با توقف تولید روبه‌رو گشت. بد نیست بدانید سیستم‌عامل Kin برگرفته از رابط کاربری Zune بود که در ادامه رابط کاربری مترو نیز بر پایه‌ی آن ساخته شد. نکته جالب دیگر اینکه Andy Rubin پایه گزار این پلتفرم کمی بعد از فروش آن، در شرکت کوچکی بر روی یک طرح تازه کار به نام اندروید مشغول فعالیت شد.
پالم یا گارنت یک سیستم‌عامل است که در سال 1994 به وسیله شرکت پالم برای دستیار دیجیتال شخصی پالم توسعه داده شد. این سیستم‌عامل با هدف آسان نمود ن ارتباط کاربر از طریق نمایشگر لمسی با رابط گرافیکی طراحی گردید. این سیستم‌عامل، برنامه‌های شخصی ابتدایی و مدیریتی را فراهم می‌نمود. نسخه‌های بعدی این سیستم‌عامل بر روی گوشی‌های هوشمند توسعه داده شدند.
تقریباً می‌توان گفت تا پیش از ورود مایکروسافت، همه مردم دنیا، PDA را با سیستم‌عامل پالم می‌شناختند اما پس از آن، این واژه به سیستم‌عامل ویندوز اختصاص پیدا کرد. گوشی‌های مبتنی بر پالم به راحتی از کیبورد فیزیکی QWERTY پشتیبانی می‌کردند با این شرکت سازنده به دلایلی از قبلی کمبود منابع مالی و عدم حمایت شرکت‌های سخت‌افزاری نهایت در سال 2008 توسعه آن را متوقف کرد.
سیستم‌عامل webOS یکی از سیستم‌عامل‌های متعددی است که بر اساس هسته یا کرنل لینوکس شکل گرفته‌اند. درست مثل اندروید و توزیع‌های مختلف لینوکس؛ اما روش استفاده و امکانات هر سیستم‌عامل متفاوت است. کمپانی پالم سیستم‌عامل وب‌او‌اس را تولید کرد و مدتی بعد به کمپانی بزرگ HP پیوست. از این رو هنوز هم منشأ webOS را اچ‌پی می‌دانیم.
Webos نام تازه‌ای است که از سال 1393 به تلویزیون‌های هوشمند ال‌جی اطلاق می‌شود شاید بهتر بود ال‌جی به همان تلویزیون هوشمند کفایت می‌کرد و از این نام در جای دیگری استفاده می‌کرد، چرا که این نام حتی اگر هیچ چیز از آن ندانید معنایی بسیار جالب دارد و سیستم‌عاملی تحت وب را در ذهن به نمایش می‌گزارد. هرچند این پلتفرم کمتر از یک سال در بازار گوشی‌های هوشمند دوام آورد، با این حال هنوز هم در تلویزیون‌های هوشمند ال‌جی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
BlackBerry OS نام پلتفرم اختصاصی شرکت بلک‌بری است که در سال 1999 برای اولین بار پای به عرضه رقابت در بازار گوشی‌های هوشمند نهاد. شرکت کانادایی بلک‌بری برای توسعه پلتفرم خود از پالم کم می‌گرفت با این حال پس از روی کار آمدن iOS اپل و در پس آن مهاجرت روز افزون کاربران بلک‌بری به آن، شراکت پالم و بلک‌بری نیز پایان یافت.
BlackBerry بازار تجارت تلفن‌های هوشمند را با تمرکز بر روی پست الکترونیک به دست آورد بدین صورت که بلک‌بری شروع به ارائه خدمات ایمیل در دستگاه‌های غیر از بلک‌بری مانند Plam Treo با اختصاصی کردن نرم‌افزار BlackBerry Contact کرد. دستگاه‌های اصلی BlackBerry دارای صفحه‌نمایش تک رنگی بودند، در حالی که در مدل‌های جدید صفحه‌نمایش رنگی شده و قابلیت لمسی دارند. هرچند در سال 2013 نسخه 10 پلتفرم بلک‌بری به صورت رسمی بر پایه‌ی QNX معرفی گردید، با این حال اکثر کارشناسان این حوضه معتقدند که این پلتفرم بازی را برای همیشه به رقبای خود باخته است.
مائمو که توسط نوکیا توسعه داده شده است و در حقیقت یک سیستم‌عامل مبتنی بر DEBIAN LINUX است که در ابتدا به‌طور ساده INTERNET TABLET OS نامیده می‌شد. سیستم‌عامل Maemo از ابتدا به‌گونه‌ای طراحی شد که از همه نظرباز باشد. با استفاده از تجربه گسترده نوکیا و اینتل و ترکیب نمودن بهترین ویژگی‌های سیمبیان و Moblin و نیز ادغام شدن انجمن‌های توسعه‌دهندگان این سیستم‌عامل‌ها اکوسیستمی توسعه یافت که مزایای زیادی را برای کاربران در پی داشت. هرچند MAEMO به عنوان پلتفرم پشتیبان نوکیا شناخته می‌شد، با این حال اولین تبلت این شرکت فنلاندی با نام Nokia N810 نیز با قدرت گرفتن از آن تولید گردید.
MeeGo نیز یک پلتفرم دیگر بود که در سال 2011 بر روی Nokia N9 قرار گرفت. در آن زمان به نظر می‌رسید تولید نسل‌های بعدی N9 ادامه‌دار نخواهد بود، اما زبان طراحی این محصول همچنان برای تولیداتی همچون Lumia 800 به کار گرفته شد.MeeGo پس از چند سال همکاری نوکیا و اینتل به دست فراموشی سپرده شد و این شرکت فنلاندی سرمایه گزاری جدیدی را با همکاری سامسونگ بر روی توسعه پلتفرمی به نام بادا آغاز کرد.
هرچند پس از مدت‌ها صرف هزینه و وقت اولین نسخه از پلتفرم بادا در سال 2011 به صورت رسمی معرفی شد، با این حال توسعه آن دو سال بعد با روی کار آمدن پلتفرم جدید تایزن سامسونگ که قابلیت مانور بر روی گجت‌هایی علاوه بر گوشی‌های هوشمند را داشت متوقف شد.
منبع: فارنت