رئیس بانک مرکزی از تلاش نظام بانکی کشور برای ارتقای موثر خدمات ارائه شده به گردشگران خارجی در کنار بهبود خدمت‌رسانی کلی در حوزه مالی ایران خبر داد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» ولی‌الله سیف در نشست هم‌اندیشی چگونگی تحقق مبانی برنامه ششم توسعه در بخش میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که عصر چهارشنبه 28مرداد با حضور کارشناسان و فعالان سه حوزه در محل سازمان میراث فرهنگی برگزار شد، با اعلام این خبر گفت: «ثبات نرخ ارز، استقرار شعب و فعالیت بانک‌های خارجی در کشور و تسهیل مبادلات پولی و پذیرش کارت‌های اعتبار بین‌المللی در ارائه بهتر خدمات به گردشگران موثر خواهد بود.»
وی با بیان اینکه یکی از راه‌های دستیابی به تعادل بازار ارز و رهایی از اقتصاد نفتی، تنوع‌بخشی به درآمد‌های ارزی و توسعه صادرات غیرنفتی است، تصریح کرد: «به طور متوسط، سالانه بیش از 20درصد حساب خدمات در تراز پرداخت‌های خارجی اقتصاد، از محل مسافرت‌های شخصی است که توریسم یکی از زیربخش‌های اصلی آن محسوب می‌شود.» سیف افزود: «توسعه خدمات به شکل مسافرت می‌تواند استفاده بیشتر خارجی‌ها را از امکانات حمل و نقل مسافر به دنبال داشته باشد و از این کانال نیز عواید ارزی افزایش خواهد یافت.» رئیس بانک مرکزی همچنین با استناد به آمار نیروی انتظامی در خصوص رشد ورود گردشگر خارجی به کشور اظهار کرد: «سهم مسافرت‌های شخصی از صادرات خدمات از 8/ 21 درصد در سال 1391 به 3/ 29 درصد در سال 1393 رسیده و انتظار می‌رود عملکرد این متغیر در سال 1394 با توجه به نتایج توافق هسته‌ای بیش از پیش افزایش یابد.» او بخش گردشگری را به لحاظ قدرت اشتغال‌زایی در ایران، بعد از بخش‌های کشاورزی، صنایع غذایی و ساختمان دارای رتبه چهارم دانست و تصریح کرد: «براساس مطالعات انجام شده، به ازای هر 6نفر گردشگر ورودی، یک شغل و به ازای هر 25 گردشگری داخلی یک شغل ایجاد می‌شود.
از این رو در دوره‌ای که ایجاد اشتغال مکفی به ویژه در حوزه مشاغل غیردولتی به یکی از اولویت‌های فوری اقتصاد تبدیل شده، برنامه‌ریزی برای گسترش گردشگری و رفع موانع جذب سرمایه در این بخش می‌تواند راهگشا باشد.» سیف با اشاره به گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در سال 2013، گفت: «101میلیون نفر معادل 4/ 3درصد از کل شاغلان، به طور مستقیم در صنعت گردشگری و 285میلیون نفر معادل 9/ 8درصد از کل شاغلان، در اقتصاد گردشگری به طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به فعالیت بوده‌اند. این اعداد برای ایران به ترتیب 415هزار نفر یعنی 9/ 1درصد از کل شاغلان و 2/ 1 میلیون نفر معادل 3/ 5درصد از کل شاغلان ذکر شده است.»
وی ادامه داد: «به این ترتیب متوجه می‌شویم که ایران از حیث اشتغال‌آفرینی غیرمستقیم در حوزه گردشگری، پایین‌تر از متوسط جهانی قرار گرفته است.» رئیس بانک مرکزی، گردشگری را دارای سهم روزافزون در برنامه‌های رشد اقتصادی کشورها عنوان کرد و گفت: «تعداد کشورهایی که تلاش دارند با فعال کردن ظرفیت‌های گردشگری خارجی در تنوع‌پذیری منابع درآمدی و گسترش تعاملات فرهنگی خود پیشتاز باشند، مرتبا در حال رشد است. بهبود قابل‌توجه میزان درآمد سرانه در سطح جهان و افزایش درآمد سرانه اقتصادهای درحال توسعه باعث موج جدیدی از تقاضاهای جهانی برای خدمات گردشگری شده است.» وی خاطرنشان کرد: «گردشگری ماهیت کالای لوکس با کشش درآمدی بالا را دارد و به دلایلی نظیر بهبود درآمد سرانه و کاهش فقر نسبی، باید انتظار داشت این افزایش تقاضا و گرایش به بهره‌برداری از خدمات گردشگری کماکان تداوم داشته باشد.» این مقام مسوول همچنین برنامه‌ریزی برای توسعه ایرانگردی را در ارتباط نزدیک با سیاست‌های کلی نظام در امور اقتصادی برشمرد و توسعه این حوزه را مستلزم حضور فعال بخش خصوصی دانست.
سیف عدم تعادل تعداد گردشگران ورودی و خروجی را از دلایل ضعف صنعت گردشگری کشور عنوان کرد و افزود: «در این تراز منفی، به حداقل رسیدن روابط تجاری و تعداد مسافرانی که با هدف کسب و کار وارد کشور می‌شده‌اند، بی‌تاثیر نبوده است. از سوی دیگر تحریم روابط اقتصادی و بانکی و بسته شدن غالب شرکت‌های خارجی نیز مهمترین دلیل این مساله بوده است.» او اولویت برنامه‌ریزی گردشگری را، جلب رضایت توریست‌ها برای مسافرت به ایران با ارائه خدمات قابل‌رقابت با دیگر کشورها دانست. وی همچنین در سخنان خود بر توسعه دو نوع خاص از گردشگری یعنی گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت تاکید کرد.
گردشگری؛ یک محور از محورهای12گانه برنامه ششم
در این نشست که با حضور رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و در قالب سه پنل تخصصی در حوزه‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به همراه دو سخنرانی برگزار شد، سعید شیرکوند، به عنوان رئیس این سمینار، طی سخنانی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای تدوین برنامه ششم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گفت: «دو اتفاق مبارک در جریان تنظیم تدوین برنامه ششم برای سازمان ما رخ داده است؛ نخست آنکه دو بند از سیاست‌های ابلاغی مقام رهبری درباره برنامه ششم به این سازمان اختصاص دارد و دوم آنکه از 12 محور درنظر گرفته شده برای برنامه ششم از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و بودجه، یک محور مشخصا به گردشگری اختصاص یافته است.» به گفته معاون برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان گردشگری، سازمان مدیریت، 30 شورا برای تدوین برنامه ششم تعریف کرده که رئیس هر کدام از این شوراها عالی‌ترین مقام دستگاه مربوطه است. سازمان میراث فرهنگی علاوه بر اینکه یک شورای مستقل به ریاست مسعود سلطانی‌فر دارد، در چند شورای دیگر مانند شورای عالی اشتغال، شورای برنامه‌ریزی اقتصادی و تجارت بین‌المللی و شورای صادرات غیرنفتی به عنوان عضو شرکت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: «شورای سیاست‌گذاری سازمان در برنامه ششم از همه پیش‌روتر است و تاکنون دو جلسه آن برگزار شده است. ذیل این شورا سه کمیته تخصصی صنایع‌دستی، میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شده که دبیر هریک را سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مشخص می‌کند.» شیرکوند با اشاره به بضاعت محدود فکری و نظری سازمان متبوعش، از کارشناسان برای تنظیم برنامه ششم این سازمان دعوت به همکاری و هم‌اندیشی کرد.
قوانین را دائمی کنید
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در سخنرانی خود در این سمینار، ضمن اشاره به پژوهش‌هایی که برای آسیب‌شناسی برنامه‌نویسی در ایران در مجلس انجام شده است، گفت: «در این پژوهش‌ها متوجه شدیم برنامه‌نویسی در کشورمان بیشتر شبیه انشاءنویسی است. وقتی بندهایی در برنامه وجود دارد که کیفی هستند و کمی نیستند، نمی‌توانیم آنها را ارزیابی کنیم و عملا نمی‌شود آنها را اجرایی کرد.»
کاظم جلالی ادامه داد: «108 سال است که در ایران قانون می‌نویسیم، اما جالب اینکه بسیاری از مشکلات ما همچنان تکراری است. در این فضا که انصافا دولت تدبیر و امید نگاه کارشناسانه‌ای دارد و فرصت را فراهم می‌کند که قوانین را به نوعی آسیب‌شناسی کنیم صرفا همه نگاه‌ها به برنامه ششم توسعه نباشد. ما می‌توانیم تمام این قوانین را با تشکیل یک تیم مشترک بازبینی کنیم؛ زیرا یکی از مشکلات ما تورم قوانین کشورمان است.» وی تصریح کرد: «می‌توانیم با کارشناسان بخش پژوهشی مجلس در یک فرصت زمانی مثلا 6 ماهه قوانین حوزه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را آسیب‌شناسی کنیم تا شاید از این نظر سازمان را چابک‌تر کنیم.» این نماینده مجلس با تاکید براینکه برای تدوین برنامه و قانون لازم نیست تنها به برنامه‌های 5ساله اکتفا کنیم، تصریح کرد: «ما می‌توانیم با مشورت صاحب‌نظران امر قوانینی تنظیم و تصویب کنیم که دائمی باشد و نگران موقتی بودن آنها نباشیم.» جلالی با بیان اینکه باید از سرمایه‌گذار بخش خصوصی در دوران پساتحریم حمایت شود، افزود: «ما در بسیاری از نقاط کشور نگاه گردشگرپذیر نداریم.
ما می‌توانیم در مجلس در چند بخش به شما کمک و همه قوانین مربوط به این حوزه را به شکل آسیب‌شناسانه بررسی کنیم، زیرا بسیاری معتقدند برخی قوانین بازدارنده هستند.» وی با تاکید بر اینکه اکنون همه مسوولان متفق‌القولند و می‌دانند که باید گردشگری را تقویت کرد، گفت: «28دستگاه در موضوع گردشگری دخیل هستند که اگر نگاه سیستماتیک به این حوزه نداشته باشند، اتفاقات ناگواری خواهد افتاد؛ نظیر اتفاقاتی که در فرودگاه‌های ما حین ورود گردشگر خارجی به کشور در خصوص معطل کردن آنها شاهد هستیم.»
در پنل‌های تخصصی چه گذشت؟
محمدطالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان، در اولین پنل تخصصی، فاصله‌ای که بین افراد گذشته و فعلی میراث فرهنگی ایجاد شده را موجب بی‌بهره ماندن از وجود کارشناسان خبره و مسلط دانست و ظرفیت‌سازی را یکی دیگر از موضوعاتی عنوان کرد که باید در حوزه میراث فرهنگی به آن توجه کرد.
رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این پنل گفت: «بعد از تلخکامی‌های برنامه 5 ساله چهارم و پنجم، به نظر می‌رسد، قرار است برنامه ششم به صورت جدی اجرا شود؛ یکی از مهمترین مولفه‌های برنامه این است که مدیریت پذیر و فراگیر باشد و باید فعالیت‌های ما با استانداردهای موجود همخوانی داشته باشد.» سید محمد بهشتی، رشد دوونیم برابر گردشگران خارجی کشور را از دستاوردهای وزارت امور خارجه برشمرد و تاکید کرد: «ما در این دو سال امکان افزایش زیرساخت‌ها را نداشته ایم؛ بنابراین نمی‌توانیم بگوییم این رشد به‌خاطر کارهای ما بوده است.» مهدی مجابی، عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت نیز آموزش را یکی از مسوولیت‌های مهم سازمان میراث فرهنگی و رویکرد آموزش اجتماعی را در این حوزه محوری دانست.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در پنل دوم با اشاره به برنامه ششم توسعه، برنامه اقتصاد مقاومتی و شرایط پسا تحریم و برنامه نوشته نشده اقلیم‌های ایران گفت: «اینها برنامه‌هایی هستند که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند تا با همیاری همه‌جانبه به صورت همزمان پیش‌رفته و به سرانجام برسند.»
بهمن نامور مطلق، با تاکید براینکه در سازمان میراث فرهنگی هیچ‌یک از حوزه‌ها بر دیگری مقدم نیست، خاطرنشان کرد: «هر سه بخش سازمان میراث فرهنگی باید به صورت همگام در راه توسعه قدم بردارند و اگر این سه حوزه با هم دیده شوند، به موفقیت می‌رسیم.»
وی همچنین ابراز نگرانی کرد که سخنان رهبری درخصوص لزوم توجه به صنایع‌دستی و همچنین بحث حمایت از این حوزه آن‌طور که باید، در برنامه ششم لحاظ نشود.
دکتر حسین یاوری، کارشناس پیشکسوت صنایع دستی، نیز در این پنل با تاکید بر لزوم توجه اختصاص اعتبار به صنایع دستی و حمایت از آن گفت: «متاسفانه در دولت قبل و در چند سال گذشته قیمت تولیدات صنایع دستی افزایش بسیاری پیدا کرد؛ به گونه‌ای که علاقه‌مندان به این آثار دیگر توانایی خرید ندارند.» پیشنهاد اصلی وی برای برنامه ششم این حوزه، تشکیل شهرک‌های صنایع‌دستی بود.
مرتضی رحمانی موحد، معاون گردشگری نیز در سومین پنل تخصصی این همایش، 4 عنصر مهم در برنامه‌ریزی برنامه ششم را، ایجاد مدیریت یکپارچه گردشگری، حمایت‌های حقوقی و قانونی از تشکل‌ها و فعالان، تمهید ساز و کار ابزارهای توسعه گردشگری و تامین منابع و تسهیلات موردنیاز برای تاسیسات گردشگری برشمرد. محمدتقی رهنمایی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این پنل بر ضرورت آموزش تصمیم‌گیران کشور تاکید کرد و گفت: «تمام مسوولان و مدیران کشوری باید آموزش ببینند چون از گردشگری سردر نمی‌آورند.» این استاد دانشگاه سپس با اشاره به سفرهای انبوه پایان هفته خاطرنشان کرد: «در برنامه ششم توسعه باید مقصدهای جدید تعریف شود. چرا باید مردم فقط متوجه سه محور ارتباطی باشند درحالی‌که 180 کیلومتر راه را 12 ساعت در ترافیک طی می‌کنند؟!»