بسیاری از خانواده‌های ایرانی با شروع فصل گرما از خوردن ماهی اجتناب می‌کنند و این غذا را مخصوص فصل سرد سال می‌دانند؛ در حالی که متخصصان طب سنتی غذاهایی که با ماهی تهیه می‌شوند را ویژه فصل گرم معرفی و مصرف آن را توصیه می‌کنند. اما سوال اینجاست، دیدگاه طب سنتی در مورد آبزیانی مانند میگو، ماهی و اشپل (تخم ماهی) چیست و به چه دلیل بر مصرف ماهی در فصول گرم سال سفارش شده است .
دکتر سیدرضا رضایی دریاکناری، پزشک و متخصص طب سنتی ایران می‌گوید: از نظر طب سنتی، چون ماهی طبع سردی دارد و مزاج این فصل گرم است، مصرف انواع ماهی‌ها به صورت کبابی یا بخارپز یا غذاهایی که با ماهی تهیه می‌شود همچون قلیه ماهی و ماهی شکم پر می‌تواند مزاج بدن را متعادل سازد، ضمن این که گوشت ماهی علاوه بر مقوی و مغذی بودن در مقایسه با گوشت قرمز و مرغ بسیار سهل‌الهضم و سبک بوده و بسرعت جذب می‌شود.
این متخصص در پاسخ به این پرسش که ماهی‌های جنوب که در آب شور پرورش می‌یابند در مقایسه با انواعی که در آب شیرین رودخانه و دریای شمال رشد می‌کنند، آیا گوشت‌شان طبع متفاوتی دارد می‌گوید: هر چه شوری آب بیشتر شود سردی ماهی کمتر می‌شود و هر چه آب سردتر شود بر سردی ماهی افزوده می‌شود.
ماهی را با مصلحاتش بخورید! متخصصان تغذیه خوردن ماهی با لیموترش را توصیه می‌کنند چون نه‌تنها لیمو طعم بهتری به گوشت ماهی میدهد بلکه ویتامین C موجود در آن به جذب آهن ماهی کمک می‌کند.
دکتر رضایی در این باره می‌گوید: مصرف مقادیر زیاد چاشنی‌هایی چون لیموترش و انواع ترشی‌ها به همراه ماهی به دلیل آن که هردو طبع سردی دارند بخصوص برای سرد مزاجان توصیه نمی‌شود، چون ضمن این‌که سبب بی‌حالی، ضعف و هضم سخت غذا می‌شود، تشدید‌کننده بیماری‌های سرد همچون روماتیسم، آلزایمر، افسردگی و... است .
در روایات اسلامی آمده است اگر ماهی بخصوص شب هنگام خورده شود و با مصلحاتش همچون خرما، گردو، عسل، روغن بادام شیرین، کنجد، زنجبیل، آویشن یا به همراه ادویه‌جات با طبع گرم خورده نشود، یکی از عوامل تشدید‌کننده ام‌اس و سکته خواهد بود. بهترین چاشنی ماهی آب نارنج و سیر است که هم فواید بی‌شمار و هم طبع گرمی دارند.
این متخصص درخصوص مصرف ماهی تن کنسروی به همراه تخم مرغ می‌گوید: در طب سنتی مصرف تخم‌مرغ و شیر و هر گوشت دیگری به همراه ماهی منع شده است، زیرا تولید سودا می‌کند و بر خلق و خوی افراد تاثیر منفی گذاشته و سبب تشدید بیماری‌های مزمن، افسردگی و یبوست می‌شود. در نتیجه ماهی باید در فصل گرما و به همراه مصلحاتش خورده شود.
به گفته دکتر رضایی، ماهی برای سردمزاجان یعنی کسانی که پوست سرد و در کل جنب و جوش کمی دارند یا در مجاورت با هوای سرد یا باد کولر دچار سردرد و رخوت می‌شوند مناسب نیست.
ماهی و میگو، تقویت‌کننده نطفه و نیروی جنسی در طب نوین ماهی و میگو را به دلیل دارا بودن برخی ویتامین‌های خاص و املاحی چون سلنیوم برای تقویت و باروری نطفه مردان مناسب می‌دانند.
دکتر رضایی در این باره می‌گوید: ماهی مولد نطفه است و به تولید اسپرم سالم کمک می‌کند. ضمن این که میگو به دلیل طبع گرم و مواد مغذی زیادی که دارد به باروری نطفه کمک می‌کند.
به گفته این متخصص از دیدگاه طب سنتی ماهی و بیشتر از آن میگو، تقویت‌کننده قوای جنسی است که البته ماهی برای کسانی که گرم مزاج هستند بالابرنده نیروی جنسی و در سرد مزاجان سبب کاهش قدرت جنسی می‌شود.
دکتر رضایی در پاسخ به این پرسش که اشپل چه طبعی دارد، می‌گوید: به تخم همه ماهی‌ها اشپل گفته می‌شود و خاویار نام تخم ماهی ازون برون است. اشپل طبع گرم و خاویار مزاج گرم‌تری دارد و هر دو زیاد‌کننده نیروی جنسی و بارور‌کننده نطفه هستند.
ماهی همه بیماری‌ها را درمان نمی‌کند آبا این درست است که می‌گویند ماهی شانس ابتلا به افسردگی را کم می‌کند، ناراحتی‌های قلبی را کاهش میدهد، باعث افزایش قدرت حافظه می‌شود و اگر زنان باردار زیاد ماهی بخورند باعث افزایش هوش فرزندانشان می‌شود؟
دکتر رضایی پاسخ میدهد افسردگی و فراموشی در گروه بیماری‌های سرد قرار دارند و اگر هم ماهی با مصلحاتش خورده شود برای این گروه از بیماران مناسب نیست. در مورد بیماری‌های قلبی، اگر مشکلات قلبی در اثر اختلالات ناشی از گرمی مزاج رخ دهد مصرف ماهی توصیه می‌شود، اما در غیر این صورت سردی ماهی خود سست و ضعیف‌کننده قلب خواهد بود که بهتر است در این خصوص میگو و اشپل که طبع گرمی دارند را جایگزین ماهی کرد.
اشپل و میگو از تقویت‌کننده‌های حافظه و هوش و التیام‌دهنده افسردگی هستند، اما چون ماهی رطوبت زیادی دارد و تولید‌کننده بلغم است، برای رفع این امراض مناسب نیست. بنابراین کسانی که بیماری‌های سرد دارند بهتر است از میگو و تخم ماهی و افرادی که بیماری‌های گرم دارند از ماهی استفاده کنند.
در طب سنتی مصرف دو بار در هفته ماهی را مناسب و مکفی دانسته‌اند و به گفته دکتر رضایی اگر به هر دلیلی نتوانستید از ماهی استفاده کنید انواع مغزها و روغن کنجد جایگزین خوب ماهی برای دریافت امگا ـ3 هستند.
ماهی‌ها خوب و بد دارند ماهی‌ها هر چه در آب تمیزتری پرورش یابند و جنب و جوش بیشتری داشته باشند، کیفیت بیشتر و بهتری دارند. دکتر رضایی می‌افزاید: ماهی‌های پرورشی که به تعداد زیاد در استخرهای کم وسعت رشد می‌کنند یا ماهی‌هایی که اغلب کف رودخانه، دریا یا اقیانوس بی‌حرکت و ساکن هستند و شنای کمتری می‌کنند یا در آب‌های آلوده به سر می‌برند، در گروه ماهی‌های خوب قرار نمی‌گیرند.
ماهی قزل‌آلای غیرپرورشی که در خلاف رودخانه حرکت می‌کند یا ماهی سفید دریای شمال از بهترین و پر‌جنب و جوش‌ترین ماهی‌های شمال هستند. ضمن این که کیلکا و ساردین نیز به دلیل جثه ریزشان شناگرهای فعالی هستند و در طب سنتی مصرف ماهی‌های ریز برای درمان بیماری‌های زردی و یرقان و اختلالات کبدی بسیار توصیه شده است.
منبع: جام جم