اولین فیلم‌های «تایتانیک»، «شرلوک هولمز» و «کلوئوپاترا»، فیلمی از «آلفرد هیچکاک»، بسیاری از فیلم‌های درخشان سینمای صامت و چندین و چند اثر از اولین‌های سینما، بخشی از 80 درصد فیلم‌های ساخته‌شده در 30 سال ابتدایی تولد سینما هستند که در فهرست بلندبالای "فیلم‌های گمشده تاریخ سینما" قرار گرفته‌اند.
به گزارش ایسنا، ماجرای ناپدید شدن صدها فیلم کوتاه و بلند و مشهور و ناشناخته در طول تاریخ سینما، داستانی تلخ است اما هیچ فیلمی برای همیشه گمشده باقی نخواهند ماند؛ درست همانطور که اولین آثار پیکاسو پس از سال‌ها در گوشه انباری‌ها و در میان تلی از خاک پیدا می‌شود، این امیدواری وجود دارد که علاقه‌مندان سینما نیز بتوانند روزی کلاسیک‌های گمشده تاریخ سینما را دوباره روی پرده نقره‌ای ببینند.
*در زیر نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین و معروف‌ترین فیلم‌های گمشده در تاریخ سینما:
نجات‌یافتگان تایتانیک (1912)**درست یک ماه پس از غرق شدن کشتی تایتانیک در سال 1921، اولین فیلم اقتباسی از این فاجعه در قالب یک فیلم کوتاه صامت 10 دقیقه‌ای به نمایش گذاشته شد که در آن یکی از نجات‌یافتگان حقیقی کشتی تایتانیک به نام «دروثی گیبسون» نیز حضور داشت.
یکی دیگر از نکات قابل توجه در این فیلم استفاده از ترفند «کینماکالر» در دو صحنه از فیلم به عنوان اولین تلاش در تاریخ سینما برای ارائه تصاویر رنگی است. دو سال پس از ساخت فیلم، استودیوی سازنده این فیلم طعمه حریق شد و تمام پرینت‌های به جامانده از فیلم «نجات‌یافتگان تایتانیک» نابود شد. در حال حاضر تنها مجموعه کوچکی از پوسترهای این فیلم به جا مانده است.
عقاب کوهستان (1927)**فیلم صامت «عقاب کوهستان» محصول سال 1927 میلادی تنها اثر ساخته «آلفرد هیچکاک» کارگردان بزرگ سینمای جهان است که در فهرست فیلم‌های گمشده تاریخ سینما قرا دارد که «نیتا نالدی» و «مالکوم کین» در آن ایفای نقش کرده‌اند.
دومین ساخته هیچکاک توسط کمپانی «گینزبرو پیکچرز» توزیع شد و عوامل فیلم در صحنه ساخت آن در اتریش با مشکلات عدیده آب و هوایی دست به گریبان بودند. در سال‌های بعد، هیچکاک این فیلم را ساخته‌ای احمقانه و افتضاح خواند و حتی از این نیز فراتر رفت و گفت که از گم شدن این فیلم متاسف نیست. اغلب منتقدان سینمایی آن زمان نیز نظری مشابه با خود هیچکاک درباره کیفیت این فیلم داشتند اما با این حال کارگردانی درخشان استاد تعلیق که در آن زمان در ابتدای کار بود را ستوده بودند.
هالیوود (1923)**این فیلم اولین درام هالیوودی درباره هالیوود است که در زمان خود بسیار مورد توجه منتقدین قرار گرفت اما هنوز هم اثری از آن نیست. این فیلم کمدی درباره دختری است که برای ستاره شدن راهی هالیوود می‌شود. در این فیلم بسیاری از ستاره‌های هالیوودی چون «چارلی چاپلین» و«گلوریا سوانسون» در نقش خودشان حضور کوتاهی در فیلم دارند.
در این فیلم جیمزکرو» کارگردان از «هوپ دراون» 20ساله در نقش اصلی بازی گرفت، فیلمی که آخرین نقش‌آفرینی «هوپ دراون» بود و ویی پس از آن در هیچ فیلم دیگری بازی نکرد.
کلوئوپاترا (1917)**عکس تبلیغاتی فیلم «کلوئوپاترا» با بازی «تدا بارا» در نقش اصلی آنقدر معروف است که بسیار گمان می‌کنند این فیلم هنوز موجود است. در واقع تمام فیلم‌هایی که «تدا بارا» -یکی از اولین سوپر استارهای هالیوودی- در آن بازی کرده است، هم اکنون جزو فیلم‌های گمشده سینما هستند. کمپانی فاکس قرن بیستم که امروزه در مورد حفاظت از آثار سینمایی بسیار محتاط است در آن زمان خیلی به این موضوع توجه نداشت و این فیلم در تاریخ سینما ناپدید شد.
راهی که همه می‌روند (1927)**«ویکتور فلمینگ» پیش از خلق فیلم‌هایی مطرحی چون «جادوگر شهر اوز» و «برباد رفته»، ساخت چند فیلم کمتر شناخته شده دیگر را نیز در کارنامه سینمایی دارد که یکی از آنها «راهی که همه می‌روند» محصول سال 1927 میلادی است که «امیل یانینگز» بازیگر آلمانی در آن بازی کرده است.
در مراسم افتتاحیه مراسم اسکار سال 1927، «یانینگز» به عنوان اولین بازیگر تاریخ، جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد را برای بازی در این فیلم کسب کرد اما پس از آن تمامی نسخه‌های این فیلم گم شدند تا این فیلم اولین فیلم اسکاری باشد که امروزه در هیچ مجموعه عمومی و شخصی اثری از آن نیست.
داستان دارودسته کِلی (1906)**این فیلم با مدت زمان یک ساعت، اولین فیلم بلند تاریخ سینماست که یک استرالیایی به نام «چارلز تایت» آن را ساخته است. داستان این فیلم درباره معروف‌ترین، قانون‌شکن و یاغی استرالیا به نام «ند کِلی» است، فیلمی که در آن زمان به عنوان بلندترین فیلم ساخته‌شده در سراسر انگلستان نمایش یافت و به موفقیت بزرگی در زمان خودش دست یافت.
اما بسیاری از ایالات استرالیا به دلیل این که فیلم چهره خوبی از یاغیان ارائه می‌داد نمایش آن را ممنوع کردند. متاسفانه فیلم «داستان دارو دسته کِلی» همراه با پخش اعظمی از تولیدات صنعت سینمای استرالیا در نیمه اول قرن بیستم ناپدید شد. در سال 1979، 9 دقیقه از این فیلم زیرتخت خوابی در یک خانه متروک پیدا شد و این پس از سالیان طولانی هنوز تنها میراث باقی مانده از این فیلم است.
مطالعه سرخ (1914)**فیلم «مطالعه سرخ» بر اساس کتاب نوشته «سر آرتور کانن دویل»، اولین فیلمی است که کاراگاه «شرلوک هولمز» را به سینما آورد. این فیلم همچنین اولین ساخته «جورج پیرسون» کارگردان پرکار انگلیسی بود. تهیه کننده این فیلم «جیمز برگینگتون» را که یک نابازیگر بود را به سبب شباهت ظاهری به چهره سنتی «هولمز» برای ایفای نقش اصلی فیلم استخدام کرد و این فیلم اولین و آخرین نقش آفرینی «برگینگتون» را رقم زد.
هنوز اثبات نشده که این فیلم غیر از یک نمایش در جای دیگری به روی پرده رفته باشد و گمان می‌رود که نگاتیوهای فیلم برای فلز گرانبهای آن و جهت استفاده ارتش بریتانیا در آغاز جنگ جهانی اول بازیافت شده است. تنها مجموعه عکس‌هایی از مراحل ساخت این فیلم باقی مانده است.
طمع (1924)**فیلم«طمع» به کارگردانی «اریک فون استروهایم» یکی از شاهکارهای سینمای صامت محسوب می‌شود.
این فیلم تنها یک بار با مدت زمان اصلی 9 ساعته به نمایش گذاشته شد و پس از آن استودیو "مترو گلدن مایر" (MGM) خواستار تدوین و کوتاه شدن آن به 100 دقیقه شد که «فون استروهایم» از آن به عنوان «تکه پاره کردن فیلم صامتش» یاد کرد. زمانی که فیلم به 100 دقیقه کوتاه شد باقی مانده نگاتیوهای آن برای تیترات نقره آن ذوب شد و فیلم اصلی برای همیشه نابود شد.
خطر شوخ طبعی (دهه 1920)**اولین فیلم برادران «مارکس» و تنها ساخته صامت آنها «خطر شوخ طبعی» نام داشت که بنابر برخی از گزارش‌ها خودشان در این فیلم در چندین نقش بازی کرده‌اند. پس از نمایش این فیلم «گروچو مارکس» آنچنان از فیلم خود ناراضی بود که فیلم را خریدند و تمام پرینت‌ها و نگاتیوهای آن را نابود کرد. «برادران مارکس» فیلم بعدی خود را 9 سال بعد و در سال 1929 با عنوان «نارگیل» و براساس یکی از نمایش‌های معروف‌شان ساختند.
لندن پس از نیمه شب (1927)**در این فیلم بلند جنایی ترسناک «لان چینی» سرشناس در دو نقش کاراگاه و همچنین مظنون اصلی ایفای نقش کرده است.
وی علاوه بر هنرپیشگی یکی از مهم‌ترین پیشگامان هنر گریم در تاریخ سینما و همچنین از مهم‌ترین بازیگران ژانر وحشت سینماست و بسیاری از گریم‌های نقش‌هایش را شخصاً انجام می‌داد.
نوآوری و مهارت او در گریم به حدی بود که اهالی سینما وی را «مرد هزار چهره» لقب داده بودند. عکس به جا مانده از این فیلم نشان دهنده نقش آفرینی «لان چینی» در نقش خون‌آشام است که هنوز عکسی مشهور است.
اما در میان فیلم‌هایی که او بازی کرده است تعدادی از مهم‌ترین آنها چون «مرد معجزه» و «برج دروغ‌ها» گم شده‌اند. آخرین نسخه از فیلم «لندن پس از نیمه شب» نیز در آتش‌سوزی مخزن کمپانی (MGM) در سال 1967 نابود شد.
در سال 2008 یکی از طرفداران فیلم‌های ترسناک عنوان کرد که نسخه‌ای از این فیلم را آرشیو فیلم «UCLA» پیدا کرده است اما هنوز هیچ سند و مدرکی ارائه نداده است.
«مرد من» (1928)**دومین فیلم موزیکال تاریخ هالیوود پس از «خواننده جاز» فیلم «مرد من» محصول سال 1928 بود که در آن «فنی برایس» بازیگر سرشناس هالیوودی ایفای نقش می‌کرد. بسیاری دیگر از اولین فیلم‌های موزیکال هالیوود چون «هانی تانک» (1929) با بازی «سوفی تاکر» و «آهنگ سرکش» (1930) با بازی «لورل و هاردی» نیز در فهرست گمشدگان سینمای جهان قرار دادند.
شهر پیمان (1933)**گرچه با تولد سینمای ناطق، استودیوهای فیلمسازی احتیاط بیشتری در حفاظت از آثار سینمایی خود می‌کردند اما استثنائاتی نیز وجود داشت. فیلم «شهر پیمان» در زمان خودش آنقدر جلف و زننده بود که «هری وارنر» رئیس وقت کمپانی برادران «وارنر» در سال 1943 دستور داد تمام نسخه‌های این فیلم را نابود کنند. آنچه از این فیلم می‌دانیم این است که در آن بازیگران مشهوری چون «ژان بلوندل»، «آدولف سانژو»، «دیک پاول» و «مری آستور» بازی می‌کردند. شایعاتی مبنی بر این که نسخه‌ای از فیلم در اختیار یک مجموعه‌دار شخصی است وجود دارد که البته بعید به نظر می‌رسد.
«روحم را بگیر» (1974)**بسیاری از فیلم‌های گمشده مربوط به سال‌های اولین تولد سینماست اما استثناهایی نیز وجود دارد. فیلم مستقل «روحم را بگیر» تنها ساخته سینمایی «پاتریک مک‌گوهان» سینماگر ایرلندی-آمریکایی و کارگردان سریال کلاسیک تلویزیونی «زندانیان» است.
این فیلم در نیومکزیکو و براساس نمایش‌نامه «اتلو» اثر ویلیام شکسپیر ساخته شده بود که در آن «ریچی هاوانس» در نقش «اتلو» بازی کرده بود. این فیلم در نیویورک اکران شد اما با بازخوردهای مناسبی روبرو نشد.
براساس گفته خود «مک‌گوهان»، یکی از تهیه‌کنندگان فیلم با تدوین مجدد فیلم 15 دقیقه مضامین مذهبی به آن اضافه کرد و «مک‌گوهان» که از نسخه نهایی فیلم شگفت‌زده شده بود، تلاش ناموفقی برای حذف نام خود از فیلم انجام داد. «روحم را بگیر» سال بعد از آن با عنوان جدید «santa Fe Satan » به بایگانی رفت اما پس از آن برای همیشه گم شد.