محققان دانشگاه لرستان به بررسی اثر استفاده از نوعی پلیمر، به عنوان حامل داروهای ضدسرطان پرداخته‌اند. این پلیمر درخت‌سان، قادر به بارگیری انواع مولکول‌های دارویی است.
هما غیبی یکی از مجریان این طرح با بیان اینکه استفاده از این پلیمر، می‌تواند در کاهش عوارض جانبی داروها و افزایش اثرات درمانی آن‌ها مؤثر واقع شود، عنوان کرد: مکانیسم اثر اکثر داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی، مقابله با رشد و تقسیم سلولی بالا و غیر عادی در بافت‌های سلولی سرطانی است. از سوی دیگر تعدادی از بافت‌های سالم نیز«نظیر سلول‌های خونی، سلول‌های فولیکول مو، و بسیاری از سلول‌های بافت‌های تشکیل دهنده‌ی سیستم گوارش»در مقایسه با دیگر بافت‌ها، رشد و تقسیم سلولی سریعی دارند.
وی افزود: به همین جهت، این بافت‌ها نیز به همراه بافت‌های توموری مورد حمله داروها قرار می‌گیرند و اثرات جانبی شیمی درمانی در بدن بیمار ظاهر می‌شود.
به گفته‌ی هما غیبی، در طول دهه اخیر، نانوساختارهای پلیمری به عنوان حامل‌های مناسب در رهاسازی کنترل شده دارو مطرح شده‌اند. در این سیستم‌ها، داروی مورد نظر از طریق شیمیایی به ساختار پلیمری متصل شده و یا به صورت فیزیکی در ماتریس پلیمر بارگیری می‌شود. از میان حامل‌های پلیمری، دندریمرها به علت خصوصیات منحصر به فرد، به عنوان یکی از مناسب‌ترین حامل‌های نانوساختار دارویی مطرح شده‌اند.
وی اظهار داشت: در این طرح، نتایج مطالعات انجام یافته در خصوص نانوساختارهای خطی– دندریمری حامل داروهای ضدسرطان، خصوصیات و میزان اثربخشی آن‌ها بر انواع سلول‌های سرطانی در سیستم‌های آزمایشگاهی و موجود زنده بررسی شده است. اثرات جانبی احتمالی این نانوحامل‌ها از دیگر موارد مطالعه شده در این طرح است.
وی در ادامه گفت: طبق نتایج، استفاده از سیستم‌های کوپلیمری خطی-دندریمری، بهبود رهاسازی دارو در بافت‌های هدف، جلوگیری از ورود دارو در بافت‌های سالم و در نتیجه کاهش اثرات جانبی و افزایش اثربخشی در دوزهای پایین را به دنبال خواهد داشت.
غیبی به مقایسه این نوع خاص ساختارهای خطی–دندریمری با دندریمرهای عادی پرداخت و عنوان کرد: دندریمرها حفره‌های داخلی و ساختار مولکولی نسبتاً صلبی دارند. لذا انعطاف پذیر نبوده و تنها بارگیری مولکول‌هایی با اندازه‌های خاص در آن‌ها امکان‌پذیر است.
وی بیان کرد: از سوی دیگر جهت سنتز دندریمرهای مناسب، واکنش‌های چند مرحله‌ای و خالص سازی‌های مداوم مورد نیاز است. در مقابل، ساختارهای خطی–دندریمری، بخش درونی انعطاف پذیری داشته و قادر به بارگیری انواع مولکول‌ها هستند. همچنین ساختارهای خطی–دندریمری را می‌توان با واکنش‌های تک مرحله‌ای سنتز کرد.
این محقق دلیل اثرگذاری بهتر دندریمرهای خطی را توضیح داد و گفت: اندازه ۱۰۰ تا ۷۰۰ نانومتری منافذ موجود در دیواره عروق بافت‌های توموری به مراتب بزرگتر از بافت‌های نرمال است. لذا ابعاد نانوذرات در سیستم‌های خطی–دندریمری ( ۱ تا ۱۰۰ نانومتر)، آن‌ها را قادر می‌سازد به تومورهای سرطانی نفوذ کرده، و در آن بافت‌ها تجمع یابند. این خصوصیت به عنوان اثر نفوذ و نگهداری افزایش یافته (EPR) شناخته می‌شود، که خود پیش نیازی برای حصول زمان گردش طولانی دارو در خون است.
این تحقیقات از همکاری دکتر هما غیبی- محقق دوره پسادکتری و دکتر محسن عادلی- عضو هیأت علمی دانشگاه لرستان- حاصل شده که نتایج آن در مجلهPOLYMER CHEMISTRY«جلد ۶، شماره ۱۴، سال ۲۰۱۵، صفحات ۲۵۸۰ تا ۲۶۱۵» منتشر شده است.
منبع: مهر