عصر ایران؛ احسان محمدی - صدای مزدک میرزایی دوشنبه شب ها بخشی جدانشدنی از برنامه 90 است. این گزارشگر که سال هاست در برنامه 90 تنها این بخش را اجرا می کند هر بار پس از طرح پرسشی می گوید: «شما می توانید عدد مربوط به گزینه مورد نظرتان را از طریق پیام کوتاه به شماره 200090 ارسال کنید»!
پیامک (واژه زيباي برساخته دكتر كزازي به جاي اس ام اس يا پيام كوتاه فرهنگستان) یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌ای است که پرمخاطب ترین برنامه تلویزیونی پس از انقلاب و شاید تاریخ تلویزیون به شمار می رود.
در حالی که گمانه زنی در مورد تعداد بینندگان یک برنامه تلویزیونی بیشتر به نظرسنجی های پراکنده ای که در روزنامه جام جم، وابسته به صدا و سیما منتشر می شد وابسته بود برنامه تلویزیونی 90 بدعتی تازه گذاشت. آنها با این کار دست به نوعی وزن کشی تلویزیونی زدند و فاصله خود را با برنامه های دیگر به رخ کشیدند.
این برنامه رکورد بیشترین پیامك را در بین همه برنامه‌های صدا و سیما با 6 میلیون و ۴۰۰ هزار فقره در اختیار دارد! حتی گفته شد فردوسی پور قصد دارد رکورد تعداد پیامک در برنامه اش را برای ثبت در کتاب رکوردهای گینس ارسال کند.
این حجم از پیامک همواره عادل فردوسی پور را با اعتماد به نفس بیشتری برای سخن گفتن از جانب مردم روی صندلی داغش نشانده است.
عده ای مثل محمود گودرزی وزير ورزش و جوانان معتقدند «نظرسنجي هاي برنامه 90 ملاکي براي سنجش نظر مردم نيست» و کسانی هم در نقطه مقابل اعتقاد دارند در حال حاضر هیچ مرجعی با این درجه از سرعت و دقت نمی تواند نظر مردم را در خصوص یک موضوع خاص فوتبالی در بوته انتخاب گذرد و با ضریب خطایی بسیار اندک می توان به نتایج آن رجوع و حتي استناد کرد.
این نوشتار نگاهی دارد به پیامک های برنامه 90 و هر آنچه پیرامون آن گفتني است:
بیشترین آمار شرکت در برنامه - در ویژه برنامه‌ای با موضوع برکناری علی دایی از سرمربی گری تیم ملی فوتبال ایران در تاریخ ۱۲ فروردین ۸۸ و در یک مسابقه پیام کوتاه با عنوان علل ناکامی تیم ملی در بازی‌های مقدماتی جام جهانی بیش از سه میلیون پیامک به پیامگیر برنامه ارسال شد.
-در یک مسابقه پیام کوتاه که در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۰۹ با عنوان «آیا با رویکرد برنامه نود موافق هستید؟» که پس از صحبت‌های مخالفین برنامه برگزار شد، بیش از دو میلیون و صد هزار نفر شرکت کردند و بیش از یک میلیون و هفتصد هزار رأی موافق به برنامه ارسال کردند.
- بیشترین پیام کوتاه مربوط به درگذشت ناصر حجازی نزدیک ۵ میلیون بود در حالی که از ۳ ساعت پخش ۱ ساعت و نیم پیامک ۹۰ قطع شده بود.
- در آذر ۱۳۹۲ برنامه ۹۰ به مناسبت پخش مراسم قرعه کشی جام جهانی برنامه ویژه داشت. در این برنامه که با حضور مهدی مهدوی‌کیا و جواد نکونام قرعه‌های بیرون آمده در جام جهانی مورد بررسی قرار گرفته بود، بیش از6 میلیون و ۴۰۰ هزار پیامک از سوی مخاطبان دریافت شد تا رکوردی جالب توجه برای برنامه ۹۰ و عادل فردوسی پور به ثبت رسیده باشد.
جنجالی ترین دوشنبه 14 دی ماه 1388 پیامکی در تلفن های همراه دست به دست شد که در آن عنوان شده بود فارغ از هر سوالی که در برنامه 90 پرسیده خواهد شد شما گزینه آخر را برای نشان دادن همبستگی با موضوعي ارسال کنید. تا شروع برنامه چند پیامک دیگر در این خصوص منتشر شد که در آن پیشنهاد شده بود این کار را انجام ندهند.
در حالیکه گفته می شد ممکن است این برنامه به دلایلی روی آنتن نرود، عادل فردوسی پور برنامه را آغاز کرد و سه گزینه مورد نظر را این گونه اعلام کرد: ۱. ضعف مدیریت فوتبال. ۲. ضعف کادرفنی ومربیان. ۳. افت وخداحافظی نسل طلایی بازیکنان.
نتیجه نظرسنجی برنامه نود، خیلی‌ها را شوکه کرد به حدی که در هر نیم ساعت بیش از ۵۰۰ هزار پیامک دریافت می‌شد و اگر زمان برنامه با کاهش نمی‌یافت و تا ساعت ۲ بامداد باقی می‌ماند رکورد ۳ میلیون پیامک قبلی این برنامه را نیز می‌شکست.
این انتخاب عجیب مردم يك خبرگزاري با گرايش خاص را هم به شگفتی واداشت يا تظاهر به شگفت زدگي كرد و سبب شد تا ديگري با همان طرز تفكر نيز در مطلبی طنزآميز از تقلب وسیع در مسابقه پیامکی ۹۰، سخن به میان آورد در پایان نتیجه به این شرح بود که۷۵ درصد از یک میلیون و هشتصد هزار نفری شرکت کننده درنظرسنجی، گزینه آخر را انتخاب کردند. گزینه‌ای که به نظر نمی‌رسید خیلی ورزشی باشد!
نتیجه نظرسنجی برنامه نود، خیلی‌ها را شوکه کرد به حدی که در هر نیم ساعت بیش از ۵۰۰ هزار پیامک دریافت می‌شد و اگر زمان برنامه با فشار کاهش نمی‌یافت و تا ساعت ۲ بامداد باقی می‌ماند رکورد ۳ میلیون پیامک قبلی این برنامه را نیز می‌شکست. ولی با این وجود برخی رسانه‌ها با واکنش‌های تند به پرخاش‌های رسانه‌ای دست زدند تا ضمن متهم کردن فردوسی پور و برنامه وی بهانه‌ای برای مخدوش کردن نتیجه عجیب این نظرسنجی داشته باشند.
به گزارش روزنامه «جهان ورزش» این برنامه البته با چند دقیقه تاخیر آغاز شد و عادل فردوسی پور، تهیه کننده و مجری ۹۰ دلیل آن را طول کشیدن سریال شبکه ۳ اعلام کرد. نود اما در ساعت ۱:۲۵ دقیقه بامداد به پایان رسید. در حالی که قرار بود ۳ ساعت طول بکشد و بعد از ساعت ۲ بامداد تمام شود.
فردوسی پور حتی حدود ساعت ۰۰:۳۰ دقیقه بامداد اعلام کرد «۱ ساعت و نیم دیگر در خدمت دکتر دادکان خواهیم بود» و در خلال صحبت‌هایش بارها گفت «امیدواریم فرصت کافی داشته باشیم و دوستان در تلاشند که زمان برنامه را اضافه کنند.» دست آخر هم بخشی از صحبت‌های علی کفاشیان، رییس فدراسیون فوتبال، مسابقات لیگ یک و یکی، دو برنامه دیگر را پخش نکرد و ضمن عذرخواهی گفت:«به دلیل فشرده شدن برنامه فرصت نشد سایر بخش‌ها را پخش کنیم.» او به فشرده شدن برنامه اشاره کرد نه طولانی شدن صحبت‌های دادکان.
از طرفی دومین باری که نود آمار اس ام اس‌های ارسالی را پخش کرد نشان می‌داد ۱۰۴۲۸۸۱ نفر به گزینه ۳ رای دادند. این آمار حدود ساعت ۲۳:۴۰ دقیقه شب پخش شد که با توجه به گذشت تنها ۳۰ دقیقه از آغاز برنامه آماری فوق العاده می‌نمود. نه فقط تا آن موقع که تا دقایقی بعد ۷۷ درصد اس ام اس‌های ارسالی مربوط می‌شد به گزینه ۳. اما آخرین باری نود آمار اس ام اس‌ها را نشان داد ۱۱۳۰۱۵۴ نفر به گزینه ۳ رای داده بودند.
یعنی با گذشت حدود یک ساعت و ۴۵ دقیقه از برنامه کمتر از ۹۰ هزار نفر به این گزینه رای دادند. نسبت اس ام اس‌های ارسالی به گزینه ۳ حتی ۲ درصد کاسته شده بود و آخرین آمار ۷۵ درصد برای گزینه ۳ را نشان می‌داد تا این شک به وجود آید که اس ام اس‌هایی که با مضمون ۳ به شماره ۲۰۰۰۹۰ ارسال می‌شدند اصلا شمرده نمی‌شدند.
این‌ها فقط آمار و احتمالاتی است که در مورد آن برنامه وجود دارد و سند درستی در دسترس نیست. شاید هم انتقادهای محمد دادکان از محمد علی آبادی و کفاشیان باعث شد عده زیادی تصمیم بگیرند ضعف مدیران را دلیل اصلی افت فوتبال ایران بدانند و به گزینه یک رای بدهند.
عادل فردوسی پور که آن هفته برنامه اش با یک موضوع حساس دیگر نیز عجین شده بود و برای کاهش تنش‌ها سعی می‌کرد بحث فنی کند تا نتیجه گیری خاصي از آن گرفته نشود. با این وجود با واکنش مخاطبان خاصی روبرو شده که گزینه آخر نظرسنجی پیامک این برنامه را انتخاب کرده بودند. بعد از گذشت یک روز از برنامه طبق خبری غیر رسمی گفته شد آمار واقعی تعداد پیامک‌ها بیش از ۷ میلیون بوده‌است.
هر ثانیه تبلیغ در برنامه 90 ، نه میلیون تومان! در حالیکه اطلاعات دقیقی در مورد درآمد صدا و سیما از آگهی های طولانی مدت پیش از آغاز و در خلال پخش این برنامه محبوب وجود ندارد روزنامه دنیای اقتصاد مهرماه 93 در گزارشی نوشت:« در حال حاضر روی صفحه اصلی سایت اداره بازرگانی صداوسیما، جدول پخش هفته سوم مهر دیده می‌شود. در بخشی از این جدول نرخ تعرفه‌های قبل از برنامه 90 این هفته آمده است.تعرفه همه آگهی‌های قبل و بین برنامه و نیز زیرنویس‌ها برای تمام طبقات با عدد «335» تعیین شده است. عدد «3» اول نشان‌دهنده اسم شبکه است و دو رقم بعدی یعنی «35» طبقه آگهی را نشان می‌دهد که گران‌ترین تعرفه موجود است.
در حال حاضر نرخ آگهی طبقه 35 برای هر ثانیه سه میلیون و 500 هزار تومان است. طبق ضوابط سازمان، به این رقم باید ضریب ماهانه را هم اضافه کرد که با توجه به ضریب 30 درصدی ماه مهر، این رقم برای هر ثانیه به چهار میلیون و 550 هزار تومان می‌رسد! بد نیست بدانید ضریب ماهانه در اسفند به 60 درصد خواهد رسید! جالب‌تر اینکه این نرخ برای آگهی‌دهندگان شش طبقه اول سه برابر می‌شود و طبقه هفتم هم باید دو برابر هزینه بپردازد.
به عبارت دیگر هر ثانیه تبلیغ برای صاحبان عادی کالاها و خدمات در حاشیه برنامه این هفته 90، حدود 9 میلیون تومان هزینه داشته است. اگر همین عدد را ملاک قرار بدهیم، با توجه به پخش نیم ساعت آگهی تصویری، درآمد تلویزیون تنها از يكي از برنامه هاي 90 به عدد باورنکردنی 16 میلیارد تومان خواهد رسید که تازه به این رقم باید هزینه زیرنویس‌های متعدد، نرخ متفاوت تبلیغات خارجی و نیز تعرفه بالاتر آگهی تقدیم برنامه را هم اضافه کنیم!
به نظر می‌رسد حتی اگر از مجموع رقم حاصله، 50 درصد به مناسبت تخفیف‌های صداوسیما به برخی مشتریان کم کنیم، باز سود خالص باقی مانده از رهگذر پخش این برنامه، چیزی حدود 10 میلیارد تومان خواهد بود! به عبارت دیگر سازمان در حالی برای تهیه هر برنامه 90 حدود 10 میلیون تومان بودجه در اختیار عادل قرار می‌دهد که خودش هزار برابر چنین رقمی سود میکند. در صورتی که فردوسی‌پور 37 برنامه در سال داشته باشد، درآمد سازمان از این ناحیه به عددی حدود 370 میلیارد تومان خواهد رسید که می‌تواند نشان بدهد چرا «90» به این شکل بی‌نظیر در حاشیه امنیت قرار دارد!
تازه فراموش نکنیم سازمان به‌طور جداگانه برای هر قسمت از این برنامه یک اسپانسر مسابقه پیامکی هم می‌گیرد که درآمدی چند ده میلیونی نصیب صداوسیما میکند.
از اصغر فرهادی و مازیار فرهادی تا مرحوم عسل بدیعی؛ چه کسانی به 90 پیامک دادند؟«روزنامه تماشا» در اردیبهشت سال 92 لیستی از هنرمندان و ورزشکارانی را منتشر کرد که به این برنامه پیامک داده اند. نگاهی به تنوع اسامی و تعداد پیامک ها خالی از لطف نیست:
اهالی ورزشعادل فردوسی پور: 168 بار / هوشنگ نصیرزاده: 83 بار/ یحیی گل محمدی: 35 بار/ محمد نصرتی : 24 بار/ هوتن قلعه نویی: 21 بار/ امیر قلعه نویی: 15 بار/ محمد رویانیان: 9 بار/ کریم انصاری فرد: 8 بار/ پرویز مظلومی: 7 بار/ احمدرضا عابدزاده: 2 بار/ علی فتح الله زاده: یک بار/ علی کفاشیان: یک بار/ مرحوم ناصر حجازی: یک بار
اهالی هنر سعید راد: 187 بار/ مهران احمدی: 51 بار/ بهرام رادان: 37 بار/ محمدرضا فروتن: 36 بار/ مصطفی زمانی: 36 بار/ مهران رجبی: 33 بار/ امیر جعفری: 31 بار/ حبیب رضایی: 24 بار/ مازیار فلاحی: 23 بار/ سیامک انصاری: 21 بار/ علی ضیا: 18 بار/ حامد بهداد: 10 بار/ عبدالرضا کاهانی: 7 بار/ هانیه توسلی: 5 بار/ سروش صحت: 3 بار/ محمد اصفهانی: 3 بار/ پگاه آهنگرانی: 3 بار/ احسان خواجه امیری: 3 بار/ نیوشا ضیغمی: 2 بار/ محسن یگانه: 2 بار/ رضا صادقی: 2 بار/ داریوش ارجمند: یک بار/ اصغر فرهادی: یک بار/ رامبد جوان: یک بار/ مرحوم عسل بدیعی: یک بار
تنها شبی که ناصر حجازی برای برنامه 90 اس ام اس فرستادانتشار گزارشی درباره پیامک های چهره های سرشناس فوتبال به برنامه 90 اتفاقات جالبی به همراه داشت. مثلا اینکه ناصر حجازی اسطوره فقید فوتبال ایران یک بار به این برنامه پیامک زده. اما این پیامک چه روزی برای این برنامه فرستاده شده است؟ ناصرخان که یکی از طرفداران برنامه فردوسی پور بوده، این تنها پیامکش را چه روزی برای برنامه فرستاده است؟
آتیلا حجازی می گوید تنها پیامک ارسالی از گوشی ناصرخان حجازی برای 90 زمانی بوده که او دارفانی را وداع گفته بود. آتیلا پسر ناصر حجازی گفت: «این پیامک را ما برای برنامه 90 فرستادیم. فکر می کنم بعد از فوت پدر بود که یک نظرسنجی گذاشتند و از همه خواستند به یاد او برای 90 پیامک بفرستند. ما این پیامک را همان شب فرستادیم.»
درآمد عادل از پیامک های برنامه 90؟می گویند ایرانی ها بعد از بیرون آمدن از مطب دندانپزشک اولین کاری که می کنند ضرب و تقسیم تعداد بیماران در ویزیت دکتر است برای اینکه درآمدش را حساب کنند! حالا اگر دوست دارید در مورد میزان درآمد برنامه 90 از پیامک ها اطلاع کسب کنید این مطلب را بخوانید: هر پیامک ارسالی به برنامه 90 به طور میانگین 50 تومان از حساب شما به حساب اپراتور ارسال می کند.
به این ترتیب یک میلیون پیامک در هر برنامه به رقم 50 میلیون می رسد. دو میلیون پیامک قیمتی معادل 100 میلیون پیدا می کند. صد میلیون در هر برنامه می شود 400 میلیون در ماه و 4 میلیارد در سال (با حساب 10 ماه پخش تلویزیونی). این چهار میلیارد در سال کل پول پیامک هاست نه درآمد برنامه 90. معمولا صداوسیما و مخابرات در مواردی اینچنین با هم معامله و با نسبت هایی مثل 90 به 10 یا 80 به 20 این رقم را بین هم تقسیم می کنند.
عادل فردوسی پور اما می گوید یک ریال از درآمد اس ام اس ها به من نمی رسد! او در واکنش به مصاحبه رویانیان مدیرعامل وقت پرسپولیس که درآمد فردوسی پور را رویایی عنوان کرده بود، گفت این حرف ها واقعا خنده دار است. اینکه می گویند من درآمد میلیاردی دارم، یک ریال هم از درآمد اس ام اس ها و تبلیغات به جیب من نمی رود.