عصرایران ؛ امیرهادی انواری - گفتن دروغ اول آوریل توسط نشریات غربی امری معمول به حساب می آید اما تاریخچه دروغ سیزده فروردین در نشریات ما بسیار كوتاه تر است. معلوم نیست كه اولین دروغ سیزدهم فروردین را چه كسی گفته، اماشاید بتوان گفت اولین دروغ روز سیزده فروردین را سید ابراهیم نبوی طنز پرداز ایرانی كه آن زمان در روزنامه "نشاط" بود گفت.
براساس دروغی كه نبوی گفته بود، عبدالله اوجالان، رهبر پ.ك.ك كه آن زمان در اسارت بود آزاد شد. بعد از افشای دروغ بودن خبر بسیاری از كردها از این شوخی سید ابراهیم نبوی آشفته شدند و به گفته كسانی كه آن زمان در روزنامه نشاط فعالیت می كردند برخی از كردها طی تماس های مكرر نسبت به این شوخی نبوی در روزنامه نشاط عكس العمل نشان دادند.
بعدها گفتن دروغ سیزدهم فروردین هر سال در روزنامه های اصلاح طلب به امری رایج تبدیل شد. اما با پایان پذیرفتن دولت اصلاحات ،گویا این رسم تازه تولد یافته در نشریات ایرانی نیز از بین رفت.
در سال های اخیر با گسترش اینترنت و جوامع مجازی، دامنه این دروغ به وبلاگ ها و سایت های خبری – تحلیلی گسترش یافته است. برخی از این دروغ ها صرفا شوخی نیستند و جنبه های دیگری نیز دارند.
برای مثال دروغ هایی كه سایت فردا منتشر كرد مثل رفع توقیف روزنامه های هم میهن ، شرق وخبرگزاری ایلنا كه می توان آن را آرزوی دست نیافتنی روزنامه نگاران اصلاح طلب دانست و یا كناره گیری حسین شریعتمداری از روزنامه نگاری و... همگی اگرچه به عنوان دروغ سیزده فروردین مطرح می شوند اما در واقع نشان از ایده آل های نگارندگان خود دارد.
از طرفی نظرات خوانندگان این اخبار نیز جالب به نظر می رسد. گویا اخباری كه به صورت دروغ سیزدهم فروردین در این سایت های منتشر می شود آرزوهای خوانندگان بوده است.
اما دامنه دروغ های سیزده فروردین به اینجا ختم نشد، سایت وبگذر كه یك سایت اینترنتی است كه خدمات نصب كنتور روی وب لاگ ها را ارایه می دهد اعلام كرد كه یك سرویس جدید به كاربران خود ارایه خواهد كرد كه با آن كاربران می توانند محل تقریبی( خیابان اصلی) بازدید كنندگان از وبلاگ های خود را ببینند. بر طبق دروغ سایت وبگذر قرار بود این سرویس از روز 15 فروردین ارایه شود.
همزمان با فرا رسیدن روز 15 فروردین ماه بسیاری از كاربران به سمت سایت وبگذر برای استفاده از سرویس جدید هجوم آوردند اما با یك لینك مواجه شدند. داخل مربع صورتی رنگ گوشه صفحه نوشته شده بود: «سیستم ردیابی كاربر»
با كلیك روی این لینك كاربران با صفحه ای مواجه شدند كه در آن نوشته شده بود: «اين مطلب دروغ سیزده (1 April) سایت وبگذر بوده است و امکان شناسایی ماهواره‌ای آدرس در عمل غیر ممکن است. با خیال راحت به وبگردی خود ادامه دهید!»
نمی خواستیم به كسی توهین كنیم
ماجرا از این قرار بود كه روزنامه شرق در سال 84 دروغی گفت كه خیلی ها آن را باور كردند. به طرز زیركانه ای بالای صفحه و البته با فونت ریز ، نوشته شده بود«كلیه محتویات این صفحه دروغ 13 است» اما خیلی ها این قسمت روزنامه را ندیده بودند. كسانی كه نوروز سال 84 را به یاد دارند می دانند كه در آن سال خیلی ها به پای برج میلاد می آمدند تا از نزدیك ببنینند كه برج میلاد كج شده است یا نه.
موضوع تا جایی پیش رفت كه حتی یكی از شبكه های تلویزیونی فارسی زبان لوس آنجلسی نیز به این خبر استناد كرد.
من طنز نویس روزنامه شرق بودم. سال 82 پیشنهاد كردم كه در صفحه آخر ویژه نامه عید یك صفحه به عنوان صفحه دروغ سیزده بدر داشته باشیم.
اولین دروغی كه گفتید چه بود، چطور سوژه دروغ را پیدا كردید؟
بعد از گذشت 3 سال می شود در مورد جنجالی ترین دروغ شما صحبت كرد، چه سوژه هایی به جز برج میلاد داشتید؟
سال بعدش( سال 84) تصمیم گرفتیم كه یك خبر جدی تر كار كنیم. چند خبر كوچك كار كردیم، مثل افتتاح اولین رادیوی خصوصی با مدیریت محمد صالح اعلا و اولین تلویزیون خصوصی با مدیریت علی لاریجانی. نوبت تیتر یك رسید. باید برای تیتر یك روزنامه یك دروغ بزرگ پیدا می كردیم.
اما برای تیتر یك صفحه دروغ های سیزده سوژه های ابتدایی ربوده شدن سردار طلایی( فرمانده نیرو انتظامی وقت) و پیدا شدن حفره ای در تخت جمشید كه به آمریكا ختم می شود بود. كه این دو سوژه كار نشد و در نهایت قرار شد سوژه برج میلاد را كار كنیم.
چه شد كه دو سوژه اول را كار نكردید؟
اول فكرم این بود كه بگوییم سردار طلایی( فرمانده نیرو انتظامی وقت) ربوده شده است. به سردار طلایی زنگ زدم، گفتم با یك داستان اكشن می خواهم بگویم كه تو ربوده شدی. سردار طلایی هم گفت خب اگر می دانی كه مردم از ربوده شدن من خوشحال می شوند این خبر را كار كنید. اما اگر كسی باور كرد كی این خبر را تكذیب كنم؟ من هم گفتم فردای روزی كه خبر ربوده شدن شما چاپ شود روزنامه تعطیل است تا بعد از تعطیلات. اما بعد از آن از این دروغ منصرف شدم.
دروغ برج میلاد را انتخاب كردم چون فكر می كردم هر كسی این دروغ را بخواند در نهایت از پشت بام یا پنجره منزلش برج را نگاه می كند و می بیند كه كج نشده و خیالش راحت می شود. اما این اتفاق نیفتاد. تصویر برج میلاد را با فتوشاپ كج كردیم، و دروغ را هم در روزنامه چاپ كردیم.
یك شبكه تلویزیونی لوس آنجلسی در همان زمان روی این دروغ شما مانور داده بود، آن برنامه را دیده بودید؟
من ندیده بودم اما یكی از دوستانم آن بخش را برایم ایمیل كرد. مجری آن شخصی به نام آقای میبدی بود. او تعریف می كرد كه وقتی كه ما بچه بودیم در حیاط خانه مان یك درخت اوكالیپتوس داشتیم. شب صدای مهیبی از حیاط آمد و ما رفتیم و دیدیم آن درخت كه مورد علاقه پدرم هم بود سرنگون شده، من همان شب مرگ را در چشمان پدرم دیدم.
میبدی این داستان را به دروغ ما مربوط كرد و برج میلاد را همان درخت اوكالیپتوس و نظام را پدرش تعبیر كرد و نتیجه گرفت كه برج میلاد كه اوكالیپتوس نظام است در حال سقوط است و پس از سقوط آن نظام برخواهد افتاد! بعد هم گفت كه اهالی گیشا در حال تخلیه منطقه هستند چون خطر آنها را تهدید می كند، در حالی كه اصلا چنین چیزی در كار نبود. اتفاقا خبرگزاری مهر هم یك خبری در مورد همین ماجرا كار كرد.
این دروغ شما روی قیمت ملك در گیشا تاثیر گذار بود؟
بله كمی قیمت ملك در گیشا به طور مقطعی پایین آمد، مردم ساكن گیشا به 110 زنگ می زدند كه اگر خطر ما را تهدید می كند منطقه را تخلیه كنیم.
كسی به خاطر این دروغ به شما فحش نداد؟
چرا یك نفر به روزنامه شرق زنگ زده بود و گفته بود الهی بچه هایتان بمیرند، الهی جگرتان آتیش بگیرد. من حاصل سالها زندگی ام را در گیشا ملك ساخته ام، اگر یك ریال قیمت این منطقه پایین بیاید، الهی نفرین هایم بگیرد و...
دروغ بعدی تان چه بود؟
هنوز كسی نمی داند كه دروغ بوده، چون مثل سایر سال ها بالای صفحه هم ننوشته ایم كه دروغ بوده است، دروغ امسال را در ویژه نامه دنیای خودرو منتشر كردم در صفحه سیزده یك آگهی كار شده كه طبق آن قرار است فورد به ایران بیاید. یك شماره هم در آن صفحه برای متقاضیان درج كرده ام، تا به حال حدود دو هزار اس ام اس به آن شماره رسیده است.
نه، مگر اینكه صاحب كمپانی فورد از ما شكایت كند كه آن هم بعید به نظر می رسد.
گفتن دروغ سیزده در ایران قبل از انقلاب هم وجود داشت و در مطبوعات آن زمان یافت می شود. لذا مقدمه گزارش شما دقیق نیست.