يکي از شايع‌ترين مشکلاتي که معمولا کودکان و شيرخواران دچار آن مي‌شوند، گوش‌درد است. تابستان‌ها بچه‌ها بعد از برگشتن از استخر از گوش درد مي‌نالند و زمستان‌ها بعد از سرما‌خوردگي و شروع آبريزش و سرفه.
با دکتر علي ناصح، فوق تخصص نوزادان و عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي درباره علل و علائم گوش درد و چگونگي برخورد با آن گفت‌و گو کرديم.
علت ابتلاي کودکان به گوش درد چيست؟
عفونت گوش يا گوش درد يکي از شايع‌ترين عفونت‌هايي است که در دوران شير‌خوارگي بروز مي‌کند و علل ميکروبي و غير‌ميکروبي دارد. شايع‌ترين علت گوش‌درد غير‌عفوني، مشکلات مربوط به شيپور استاش و گوش مياني در کودکان است. نوع آناتوميک شيپور استاش در کودکان با افراد بزرگسال متفاوت است و حالت افقي آن شيرخوار را مستعد عفونت‌هاي بالا‌رونده گوش و التهاب و گوش درد مي‌کند. شايع‌ترين علت عفوني گوش درد نوزادان با شيرخواران و افراد بزرگسال متفاوت است. در نوزادي عفونت ا‌ي‌کولاي يا استرپتوکوک شايع‌تر است اما در کودکان بزرگ‌تر شايع‌ترين علت پنوموکوک است.
چرا برخي کودکان مدام دچار گوش درد هستند اما برخي ديگر به‌ندرت گرفتار آن مي‌شوند؟
برخي عوامل کودک را مستعد گوش درد مي‌کند مثلا کودکان نارس يا کودکاني که با بطري تغذيه مي‌شوند يا به‌مدت طولاني در بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان در تهويه مکانيکي بوده‌اند، کودکاني که در فضاهايي زندگي مي‌کنند که مرتب با دود سيگار يا آلودگي هوا در ارتباط هستند يا مسائل بهداشتي در محيط زندگي‌شان رعايت نمي‌شود، بيشتر مستعد عفونت گوش و گوش درد هستند. کودکاني هم که مشکلات تکاملي عصبي يا شکاف کام دارند، بيشتر به اين عفونت‌ها دچار مي‌شوند.
آيا حمام بردن کودک و وارد شدن آب به گوش هم احتمال ابتلا به گوش درد را افزايش مي‌دهد؟
نه، چون طول صماخ و پرده‌گوش در کودکان حدود 3-2 سانتي‌متر و محفظه‌اي بسته است که آب داخل آن باقي نمي‌ماند. دستکاري اضافي با اين هدف که آب را از گوش کودک خارج کنيم، به‌خصوص در نوزادان فقط ايجاد مشکل مي‌کند. در صورتي حمام باعث درد گوش مي‌شود که پرده گوش ملتهب يا پاره شده باشد. در اين شرايط لازم است با مشورت پزشک حين حمام داخل گوش کودک ژلاتين‌هاي مخصوصي که فضاي گوش را پر مي‌کند يا موم‌هاي روغني گذاشت تا پرده گوش بهبود يابد.
عفونت گوش با چه علائمي همراه است؟
بچه دچار درد گوش معمولا بي‌قرار است، خواب نا‌آرامي دارد، گوشش را مي‌کشد و مدام دست به گوش دارد. در اوتيت خارجي گوش قرمز و ملتهب است و ترشح دارد. گوش درد و عفونت گوش در نوزادان با بي‌قراري، تب و اسهال يا شير نخوردن همراه است.
و معمولا چه مدت اين مساله ادامه مي‌يابد؟
اوتيت به چند نوع تقسيم مي‌شود؛ يکي همان گوش درد معمول است که ناشي از جمع شدن ترشحات چرکي پشت گوش است و براي درمان آن آنتي‌بيوتيک تجويز مي‌شود. علايم اين نوع گوش درد حاد بين 21 تا 25 روز طول مي‌کشد. وقتي علايم ترشح از گوش بيش از 21 روز طول کشيد يعني گوش درد مزمن است اما نوع مزمن خيلي در شير خواران و نوزادان شايع نيست.
آيا ممکن است عفونت گوش باعث پارگي پرده گوش شود؟
اوتيت سروز يا ترشح چرکي پشت پرده گوش شايع‌ترين نوع اوتيت در کودکان و بزرگسالان و علامت برجسته آن کاهش شنوايي بدون درد و تب است. تست‌هاي تشخيصي مختلفي براي به قطعيت اعلام کردن اين نوع اوتيت تجويز مي‌شود و اگر مشکلي وجود داشت بايد پيگيري‌هاي لازم را آغاز کرد. دليل بروز اوتيت سروز آلرژي يا مشکلات مربوط به شيپور استاش يا گرفتگي بيني است که ايجاد فشار منفي در گوش و تجمع مايع در گوش مياني مي‌کند که اگر چرکي شود اين مايع جمع شده همانند اوتيت حاد با علايمي مثل تب همراه است و اگر مورد غفلت قرار گيرد باعث پارگي پرده گوش مي‌شود.
و اگر پرده گوش پاره شد، چه؟
اگر پرده گوش پاره شود نياز به دستکاري ندارد و خود به خود درمان مي‌شود. البته پرده گوش فقط 30 درصد شنوايي را ممکن مي‌کند و اگر پاره شود توان شنوايي کودک 30تا40 درصد کاهش مي‌يابد.
براي درمان عفونت گوش چه درما‌ن‌هايي پيشنهاد مي‌شود؟
اغلب موارد اوتيت خود به خود درمان مي‌شوند. کافي است راه بيني را باز نگه‌داريد و از قطره سديم کلرايد 9 درصد استفاده کنيد. در صورتي که دليل اوتيت آلرژي باشد بايد از درمان‌هاي کمکي ضدآلرژي استفاده کرد. کودکان مبتلا به عفونت گوش بايد مايعات زياد بنوشند. در 20 درصد موارد براي درمان آنتي‌بيوتيک تجويز مي‌شود که در رده اول آن آموکسي‌سيلين يا آموکسي‌کلاو قرار دارد. به والدين توصيه مي‌کنم از خود‌درماني پرهيز کنند و اگر علايم بيش از 24 ساعت طول کشيد حتما فرزندشان را براي معاينه به متخصص نشان دهند.
گوش درد کودک را مي‌توان با مسکن ساکت کرد؟
بله استامينوفن و بروفن داروهاي ايمني هستند که مي‌توان استفاده کرد.
کمپرس گرم چطور؟
کمپرس گرم گرچه درد را کاهش مي‌دهد اما مي‌تواند باعث ايجاد احتقان شود و احتمال سوراخ شدن پرده گوش را افزايش مي‌دهد. قديمي‌ها در گوش کودکاني که گوش درد داشتند دود سيگار مي‌دميدند اما از اين کار نيز بايد اجتناب کرد زيرا سيگار خود خطر عفونت را در گوش بالا مي‌برد.
منبع: هفته نامه سلامت