عصر ایران - صبح روز دوشنبه ( به وقت تهران) خبری غیر منتظره و کمی عجیب از سوی وب سایت خبری بلومبرگ مبنی بر نامه هشدار آمیز و سرگشاده 47 سناتور جمهوریخواه آمریکایی خطاب به رهبران ایران با موضوع توافق نهایی احتمالی ایران و آمریکا در مورد برنامه هسته ای ایران
منتشر شد.
به فاصله چند ساعت، این خبر در رسانه ها انتشار پیدا کرد و با انتشار متن نامه در دیگر رسانه ها و خبرگزاری ها ، اصالت نگارش چنین نامه ای مسجل شد.
فارغ از بحث ها و حواشی های این نامه و واکنش کاخ سفید به این نامه کم سابقه و ملحوظ داشتن این نکته که سناتور تهیه کننده این نامه یک سناتور تازه راه یافته به مجلس سنا است (تام کاتن) و دیگر حواشی و جزییات؛ محتوای این نامه دارای ایرادات اساسی و جدی است که بد نیست به چند مورد از آن اشاره شود:
1- نخستین ایراد اساسی این نامه ، "خطاب " آن است. این نامه که با لحنی بعضا تمسخر و خصومت آمیز نسبت به توافق احتمالی هسته ای نهایی با ایران و حتی عالی ترین مقام اجرایی آمریکا (اوباما) است، به صورت سرگشاده و خطاب به رهبران و مقامات ایران نوشته شده است. اقدامی کم سابقه و یا شاید بی سابقه ؛ بدین معنا که نزدیک به نیمی از اعضای مجلس سنا (که طبیعتا بر خلاف مجلس نمایندگان باید اعضای این مجلس از افراد کارکشته و مجرب در عالم سیاست باشند) نامه ای برای خالی کردن زیر پای عالی ترین مقام اجرایی و فرمانده کل قوای کشورشان آن هم در یکی از حساس کننده و تعیین کننده ترین روزها و هفته های مذاکرات هسته ای نوشته اند، در حالی که خطاب مستقیم این نامه به گونه ای تحقیر آمیز اساسا رییس جمهور آمریکا هم نیست.
این مساله می تواند نوعی توهین مستقیم و دومین دهن کجی جمهوریخواهان کنگره به رییس جمهور آمریکا باشد.(دهن کجی نخست دعوت پنهانی و بدون هماهنگی از نتانیاهو برای سخنرانی در نشست مشترک کنگره بود.) خصوصا در فراز پایانی نامه که یک باربه نام اوباما اشاره شده و آمده است: هر گونه توافق هسته ای را در حکم توافق بین دو نفر یعنی اوباما و رهبر ایران می دانیم. یا در جای دیگر نامه آمده است رییس جمهور آمریکا تا ژانویه 2017 در کاخ سفید است در حالی که ما اعضای سنا همچنان در سنا حضور خواهیم داشت!
2- نکته دیگر در این نامه برداشت کاملا غلط نیمی از سناتورهای آمریکایی درباره عرف و قوانین حقوق بین الملل است. آنها در این نامه رهبران ایران را متهم کرده اند که از قوانین داخلی آمریکا اطلاع ندارند ، در حالی که دانستن قوانین یک کشور هیچ ربطی به اصل امضای یک توافق نامه مشترک با ضمانت اجرای بین المللی (که مورد تاکید و اهتمام ایران است) ندارد.
به عبارت بهتر همان گونه که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز به درستی در واکنش به نگارش این نامه اشاره کرده است، گویا سناتورهایی که پای این نامه را امضا کرده اند بر این فرض اند که هر گونه توافق بین اعضای گروه 1+5 و ایران باید در چارچوب قوانین داخلی آمریکا باشد.
( از این مساله هم بگذریم که شاید بدون اغراق محمد جواد ظریف به عنوان رییس تیم مذاکره کننده ایرانی را بتوان به دلیل حضور چندین ساله در آمریکا به عنوان نماینده دایم ایران در سازمان ملل یکی از آگاه ترین دیپلمات های حال حاضر جهان نسبت به قوانین و پیچ و خم های عالم سیاست در آمریکا دانست.)
شاید اگر خطاب این سناتورها در نگارش این نامه رییس جمهور آمریکا می بود می شد این گونه برداشت کرد که انگیزه نگارش آن مساله ای داخلی و رقابتی جناحی است (که به واقع نیز به گمان بسیاری از ناظران چنین است) اما وقتی نامه ای سرگشاده با خطاب مستقیم به مقامات ایران نوشته می شود ، اساسا هیچ لزوم قانونی و منطقی مبنی بر ضرورت توجه دادن به قوانین داخلی آمریکا وجود ندارد ، چرا که مقامات ایرانی طرف مذاکره با آمریکا و دیگر اعضای گروه 1+5 ، مسئول تنظیم و سنجش بندهای توافق با قوانین داخلی آمریکا نیستند.
3- در فرازی دیگر از این نامه تاکید شده که تغییر دولت پس از اوباما هیچ تضمینی برای ادامه عمل دولت بعدی آمریکا به تعهدات داده شده در چارچوب توافق نهایی احتمالی به ایران بر جا نمی گذارد ؛ در حالی که طبق اصل حقوقی " انتقال مسئولیت بین المللی" دولت ها مسئول و موظف به پاسخگویی در قبال تصمیمات و تعهدات دولت های قبلی خود هستند و این اصل دهه ها و قرن ها است که یک اصل پذیرفته شده در حقوق بین الملل است که دولت ها راه فراری از پذیرش مسئولیت اقدامات و تعهدات دولت های سابق ندارند، به عبارت دیگر تعهدات یک دولت در عرصه بین المللی از دولتی به دولت بعدی منتقل می شود و از بین نمی رود.
4- نکته دیگری که سناتورهای غالبا تازه کار و عصبانی از توافق احتمالی هسته ای در نگارش این نامه فراموش کرده اند و یا عامدانه خود را به تجاهل زده اند، اصل برتری تعهدات بین المللی یک دولت بر قوانین داخلی کشورها ست . دستکم ایالات متحده آمریکا و جمع بسیاری از کشورهای غربی متحد این کشور دهه هاست که به همین بهانه دیگر دولت ها را تحت فشار قرار می دهند که این قوانین داخلی کشورها است که باید خود را با مسئولیت ها ، تعهدات ، کنوانسیون ها و قطعنامه های بین المللی (البته با فرض پذیرش و امضای این تعهدات بین المللی از سوی دولتی) انطباق دهد، در حالی که سناتورهای کنگره در نامه 47 امضایی "شیپور را از سرگشاد آن نواخته " و می گویند این تعهدات بین المللی امضا شده از سوی دولت اوباما است که باید با قوانین داخلی آمریکا مطابقت کند، و گرنه از حیز انتفاع و اعتبار ساقط است! (البته لازم به ذکر است که این مساله اختلافی ریشه دار در نظام سیاسی آمریکا است که اشاره به تاریخچه آن در مقال این نوشته نیست)
5- نکته دیگر اینکه همین چند روز پیش و پس از سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا "میچ مک کانل " رهبر اکثریت جمهوریخواه سنا اعلام کرد که طرح جدیدی با هدف نظارت و تایید توافق نهایی هسته ای ایران و 1+5 پیش از اجرایی شدن به صحن سنا در همین هفته ( که در آن قرار داریم) خواهد آورد، اما پس از اعتراضات سناتورهای دموکرات حرف خود را پس گرفت و گفت طرح جدید را که "بازبینی توافق هسته ای نهایی با ایران" نام دارد، فعلا از دستور کار رای گیری در صحن سنا خارج کرده است.
به فاصله 72 ساعت پس از این تغییر موضع و در حالی که هنوز یک هفته از سخنرانی جنجالی نتانیاهو در کنگره آمریکا نگذشته است ، این نامه سرگشاده پر اشتباه و عجولانه با ایرادهایی که به آن اشاره شد و با امضای بسیاری از سناتورهای تازه کار و بدون امضای سناتورهای مطرح و پر نفوذ منتشر شد. گویی برخی سناتور ها در کنگره اصرار دارند یک هفته از سخنرانی نتانیاهو در کنگره نگذشته به نوعی اقدامی انجام دهند که اخم فرمانده کل قوای آمریکا (رهبر کشورشان) و شادمانی و تبسم را بر چهره نخست وزیر دست راستی اسراییل آن هم در آستانه انتخابات سرنوشت ساز هفته آتی در اسراییل بنشانند.
با این حساب بد نیست سناتورهای آمریکایی نگاهی از نو به قانون اساسی ایالات متحده آمریکا بیندازند و ببینند در کجای این قانون آمده : می توان به رهبر کشورشان که طبیعتا مورد وثوق اکثریت رای دهندگان آن است و طبق قانون اساسی آمریکا سوگند وفاداری و خدمت به کشور را خورده است این چنین تاخت و مورد توهین قرار داد تا دل نخست وزیر یک دولت دیگر (نتانیاهو) را که معلوم نیست با انتخابات هفته آینده همچنان در سمت خود باقی بماند یا نه ؟ شاد کرد!