کتاب فردوسی پور؛ کار فرهنگی - ورزشی یعنی این!

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- رونمایی از چاپ جدید کتاب «فوتبال علیه دشمن» نوشته سایمون کوپر و با ترجمه «عادل فردوسی پور» در اهواز را می توان یکی از اخبار امیدبخش و دل نشین این روزها در حوزه فرهنگ و اقتصاد کتاب دانست.

شاید در نگاه اول برخی تصور کنند این قلم نیز قصد تبلیغ این کتاب یا تقویت جایگاه مجری محبوب تلویزیون ایران را دارد یا چون گاهی از برخی گفتارها و رفتارهای او انتقاد می کند به این بهانه می خواهد توازنی برقرار سازد.

انگیزه و ماجرا اما فراتر از خود این مجری و حتی فوتبال است و اتفاقا مشخصا می خواهم به این بهانه به موضوع کتاب بپردازم:

1- رونمایی از یک کتاب درباره فوتبال و در حاشیه جشنواره فیلم های علمی این ذهنیت را که هر کتابی انتزاعی است اصلاح می کند. موضوع یک کتاب می تواند درباره آشپزی باشد یا فوتبال یا هر مقوله دیگر.

 تلقی غالب جامعه از این که کتاب تنها برای اوقات فراغت یا آگاهی های هستی شناسانه و مختص اقشاری خاص است موجب شده برخی از طیف های جامعه به آن نزدیک نشوند.

حال آن که فوتبال با ضریب نفوذ گسترده خود می تواند این کتاب را به لایه های متنوع تر جامعه نیز عرضه کند و برخی از خوانندگان این کتاب را به کتابخوانان حرفه ای تبدیل کند. اگر هم این اتفاق نیفتد همین که فوتبال آنها را به وادی سیاست می کشاند و به موازات این ورزش پرطرفدار با درون مایه های سیاسی و اجتماعی جوامع نیز آشنا می شوند نگاه بینندگان عادی را تغییر می دهد.

2- یکی از مشکلات در بازار کتاب نوع عرضه است. مشتاقان کتاب بسا بیش از آنی است که با شمارگان و خریداران معرفی می شود اما چه کنند وقتی رسانه رسمی کتاب را عملا بایکوت کرده و جز به آثار ایدئولوژیک بها نمی دهد؟ روزگاری در علم اقتصاد گفته می شد که «تقاضا» برای «عرضه» انگیزه ایجاد می کند. یعنی وقتی که مردم برای خرید یک کالا رغبت نشان می دهند تولید کننده نیز به تولید و عرضه آن رو می آورد.

اکنون اما گزاره وارونه آن نیز به کار می رود و گفته می شود که «عرضه هم تقاضا ایجاد می کند». کما این که غالب ما به رغم داشتن گوشی تلفن همراه در مقابل عرضه نسل جدید ممکن است طاقت از کف دهیم و احساس نیاز کنیم. به خاطر عرضه، تقاضا ایجاد می شود.

به مصداق « هر آن چه دیده بیند، دل کند یاد» با مشاهده، عطش و انگیزه خرید ایجاد می شود. در حالی که مردم از انتشار کتابی با خبر نمی شوند و کتابی را نمی بینند یا معرفی و رونمایی نمی شود چگونه می توان انتظار استقبال داشت؟

 3- بیشتر اتفاقات حوزه کتاب در تهران رخ می دهد. این که تیم رسانه ورزش به اهواز رفتند و کتاب را در آنجا رونمایی کردند از وجوه دیگر فرخندگی ماجراست و دست بر قضا در روزهایی که برخی راز انتخاب اهواز به عنوان «پایتخت کتاب ایران» را نمی دانستند معنی دار بود.


 
4- حضور خانم فاطمه معتمد آریا بازیگر محبوب و هنرمند در کنار عادل فردوسی پور و برای رونمایی از این کتاب نیز یک اتفاق متفاوت بود. فوتبال به عنوان ورزشی مردانه شناخته می شود و حضور یک خانم در آوازه و اندازه سیمین سینمای ایران موجب نگاه متفاوتی به آن می شود. اگر از یک بازیگر عامه پسند برای این برنامه استفاده می شد تا این اندازه اهمیت نداشت. اما این که هنرمندی در کنار مجری مردم پسندی می نشیند و در ستایش کتابی می گوید که نه تنها درباره فوتبال است که به سیاست هم می پردازد نیز رخداد خوبی است.

5- پس همه مولفه های خوب در این خبر هست. هم کتاب هم فوتبال. هم ورزش هم سیاست. هم مجری هم بازیگر. هم رسانه هم سینما و نه در پایتخت که در اهواز و گویا قبل تر در آبادان.

- لذت کتاب و کتاب خوانی را نباید محدود به مردمانی خاص دانست. هیچ گاه صحنه مطالعه و روزنامه خوانی یک راننده اتوبوس را فراموش نمی کنم که نخستین شماره یک روزنامه پرشمارگان را درست 20 سال پیش در دست گرفته بود و با ولع می خواند.

- اگر کتاب نتواند راهی به همه اقشار باز کند راکد می ماند. کتاب «فوتبال علیه دشمن» و کتاب های دیگری از این دست کتاب را به خانه هایی می برند که چه بسا یک جلد کتاب هم پیش تر به آنها راه نیافته بود. 

- با این اوصاف احتمالا حق می دهید که رونمایی از کتاب «فوتبال علیه دشمن» را یک اتفاق فرخنده بدانیم که مخاطبان انبوه فوتبال را با حوزه فرهنگ پیوند می زند و جالب این که باشگاه هایی که دو واژه فرهنگ و ورزش را با هم حمل می کنند هیچ گاه به صرافت چنین کاری نیفتادند.