برگزیده سرمقاله‌های روزنامه‌های امروز

«بازیگران هالیوودی داعش»عنوان یادداشت میهمان روزنامه کیهان به قلم محمدرضا کلهر است که در آن می خوانید؛«در هر بحران و جنایتی پای غرب در میان است.» این کوتاه ترین جمله برای بیان نقش غرب در بحران های خاورمیانه است. غرب یا مجری جنایت است، یا طراح و یا پشتیبان آن و گاهی نیز هر سه نقش را خود ایفا می کند. داعش شاهد مثال خوبی است برای اثبات این گزاره.

گروه تروریستی داعش با کمک های کشورهای غربی و به ویژه آمریکا رشد کرد و قدرت یافت. شاید در نگاه خواننده، این مسئله صرف یک ادعا و تصور و شاید هم «آمال نویسنده ای متوهم»! باشد. پس ناگزیریم خواننده کنجکاو را با خود همراه کنیم و از هزارتوی تاریخ سفری به چند ماه گذشته داشته باشیم تا این حقیقت را از زبان خودِ مقامات آمریکا بشنویم.

معمولا از لحاظ حقوقی برای اثبات هرگونه ادعایی شواهد و اسنادی نیاز است. در عالم سیاست مهم ترین سند اعترافات و یا اظهارات مقامات یک کشور است که به عنوان «اسناد دست اول» شناخته می شوند. در این مورد نیز سندی دست اول و بسیار باارزش وجود دارد. وزیر خارجه سابق آمریکا در کتاب خود با عنوان «گزینه های دشوار» سخنان غافلگیرکننده ای را مطرح ساخته و اذعان کرده است که داعش در واقع ساخته دست آمریکا با هدف تقسیم خاورمیانه است. هیلاری کلینتون می نویسد: «ما در روز پنجم ماه ژوئیه (خرداد) سال 2013 در نشستی با دوستان اروپایی خود قرار گذاشتیم دولت اسلامی(داعش) را به رسمیت بشناسیم. من به 112 کشور سفر کردم تا نقش آمریکا و توافق با بعضی از دوستان را درباره به رسمیت شناختن دولت اسلامی بلافاصله پس از تشکیل آن، توضیح دهم.» البته وی در ادامه تاکید می کند که برنامه آنها در این زمینه با تغییراتی مواجه شد. این اعتراف صریح جایی برای شک در مورد حمایت آمریکا از داعش باقی نمی گذارد.

زمانی که تروریست های داعش با سلاح های غربی و دلارهای عربی به جان مردم بی گناه سوریه افتاده و شهرهای این کشور را اشغال می کردند در آن سوی مرزهای سوریه، نفت خواران عربی در کنار کابوی های آمریکایی سرمست از پیشروی تروریست ها، پیاله های سرخ رنگ را سر می کشیدند و ساعت شنی خود را برای سقوط نظام سوریه در کنار تخت خود می گذاشتند، شاید در تصورشان نیز نمی توانستند پیروزی نظام سوریه و شکست تروریست ها را پیش بینی کنند. چرا که به زعم حامیان تروریست ها، داعش از هر نظر آمادگی پیروزی را داشت. اما مسئله ای که غربی ها همواره در ارزیابی های خود نادیده گرفته اند، قدرت و حمایت های مردم است. مردم سوریه با حمایت های خود نه تنها مانع پیشروی تروریست ها شدند بلکه شهرها را از اشغال آنها درآوردند و ضربات سختی به تروریست ها وارد کردند. اما موضوع اصلی این یادداشت بررسی فیلمی درام با بازیگری خلبانی نگون بخت است. فیلمی که همه عناصر آن واقعی هستند و خبری از شگردهای سینمایی در آن نیست. بخوانید:

سه شنبه هفته گذشته در شبکه های اجتماعی فیلمی از نمایش جدید داعش منتشر شد. در این فیلم معاذ الکساسبه خلبان اردنی که چند هفته قبل از سوی تروریست های داعش دستگیر شده بود نقش اول فیلم را بر عهده داشت.

فیلمی حرفه ای از جماعتی بربر. عجیب است در دل شن های سوزان و کوه های بی آب و علف، دوربین های بسیار پیشرفته و سناریونویسان کارآزموده ای زندگی می کنند که نمایشی اینچنین قدرتمند از لحاظ فنون هنری و رسانه ای ارائه می دهند! در فیلمی که سوزاندن خلبان اردنی را نشان می دهد حرفه ای گری بالایی را در زمینه های سناریونویسی، تصویربرداری، تدوین و جلوه های ویژه می بینیم.

نحوه قرار گرفتن نیروهای داعش در این فیلم 22 دقیقه ای به گونه ای است که آنها را در موضع برتر و قوی معرفی می کند. همه بخش های این فیلم با تبحر خاصی تصویر برداری شده و هیچ چیز در آن بدون معنا نیست. قرار گرفتن دوربین مقابل موضوعات تصویر برداری شده، زاویه دوربین و دقت انتقال از یک تصویر به تصویر بعد، همه آنها با هدف بالا بردن سطح رعب و وحشت صورت می گیرد.

فیلم آنچنان به اصطلاح «تمیز» و «مخاطب پسند» ساخته شده که مخاطب را در لحظات اولیه دچار شک می کند که این فیلم محصول داعش است یا هالیوود! شاید اگر داعش این فیلم را منتشر نمی کرد مخاطب ناخودآگاه آن را کار یک کارگردان هالیوود می دانست. اما به راستی نیروهای داعش که بسیار مرتجع و متوهم هستند این قابلیت ها را از کجا آورده اند؟ آیا تروریست ها وقت کافی برای یادگیری هنر سینما در این سطح را داشته اند؟ یا شاید هم عواملی در هالیوود در ساخت این فیلم نقش داشته اند؟ این مسئله را نمی توان به صراحت تایید کرد که هالیوود چه ارتباطی با این فیلم دارد و شاید نسبت دادن این فیلم به هالیوود به صورت قطعی نویسنده را نزد مخاطب ناشی و غیرحرفه ای معرفی کند. اما شاید بتوان به مخاطب کنجکاو کمک کرد تا خود در مورد عوامل این فیلم تصمیم بگیرد. برای این امر باید چند واقعیت را برای مخاطب بازگو کرد:

اول نقش آمریکا در تقویت و رشد داعش است که خاطرات هیلاری کلینتون در این مورد بهترین سند است.
دوم کمک های به ظاهر اشتباهی آمریکا به داعش است. آمریکا از زمانی که به صورت اعلامی ائتلاف بین المللی ضد داعش را تشکیل داده است در چندین مورد به داعش کمک رسانی کرده است که مقامات آمریکا محموله هایی که در اختیار داعش قرار گرفته اند را اشتباهی خوانده اند. مقامات عراقی بارها آمریکا را عامل اصلی دستیابی داعش به تجهیزات پیشرفته دانسته اند و خواستار قطع کمک های آمریکا به داعش شده اند.

سوم اظهارات مشاور ولیعهد ابوظبی است که می گوید امارات در زمان سقوط هواپیمای خلبان اردنی تلاش کرد او را نجات دهد، اما آمریکا از کمک به امارات و اردن در این زمینه خودداری کرد.

چهارم اظهارات برخی کارشناسان عرب منطقه است که معتقدند وحشی و خشن معرفی کردن داعش پروژه غربی ها برای بازگشت مجدد به خاورمیانه است.

و حقایق و شواهد دیگری که در این مجال نمی گنجد. حال آیا می توان باور کرد تروریست های داعش که هنوز تماشای تلویزیون را برای زنان و یا نشست زنان بر روی صندلی را حرام می دانند، یک شبه ره صد ساله بروند و فیلمی «حرفه ای» از کشتن خلبان اردنی تولید کنند؟ به نظر بعید می رسد. اما اینکه هالیوود چه نقشی در این فیلم ایفا کرده است به عهده مخاطب است که با توجه به حمایت های آمریکا از داعش آن را ارزیابی کند. یا شاید هم تروریست های داعش به چراغ جادویی دست یافتند که غول این چراغ، کارگردانی حرفه ای است که قادر به ساخت فیلم با ویژگی های سینمای هالیوود باشد!

غربی ها نشان داده اند اگر در موردی خود مجری طرح نباشند نقش پشتیبان را به خوبی بازی می کنند و به اصطلاح از دیگران برای پیشبرد امور خود بهره می برند. شاید هم در این فیلم تنها یک پشتیبان بودند و شاید هم ...! اما آنچه که در این باره قطعی می نماید، وجود رد پای غرب در این سناریو است. شاید 30 سال و شاید هم 40 سال بعد وقتی سیا مجوز انتشار اسناد محرمانه را یافت، این نتیجه، رسما تایید شود.

خراسان: تدبیری برای مقابله با چماق کنگره

«تدبیری برای مقابله با چماق کنگره»عنوان یادداشت روز روزنامه خراسان به قلم امیرحسین یزدان پناه است که در آن می خوانید؛درحالی که تا پیش از آغاز هفته جاری و مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ برخی منابع خبری پیش بینی می کردند که قرار است طی همین هفته تفاهم یا توافق سیاسی دو طرف اعلام شود و از آن پس جزئیات مورد مذاکره قرار گیرد اما محمد جواد ظریف ساعاتی پس از آغاز این دور از مذاکرات به صراحت گفت که «امکان حصول توافق سیاسی وجود ندارد.» با این حال سوال این است که اساسا این توافق سیاسی به چه معناست و حصول آن به نفع کدام یک از طرفین است؟ ایران یا طرف های مقابل؟ و با فرض این که یک توافق سیاسی حاصل شود کدام یک از طرفین براساس شواهد و قراین در موقعیتی است که بتواند در دوره مذاکرات برسر جزئیات، خواسته های خود را بر دیگری تحمیل کند؛ ایران یا طرف های غربی؟ برای پاسخ دقیق به این پرسش ها باید به این سوال پاسخ دهیم که اساسا 1+5 بر سر چه چیزهایی با ایران مذاکره می کنند؟ براساس آن چه در سند اقدام مشترک یا همان توافق ژنو که در آذر 1392 حاصل شد ابعاد اختلافی 1+5 با ایران و نیز خواسته های ایران را مشخص کرده است.

در بخش پایانی این توافق که با عنوان «مفاد اصلی گام نهایی برای رسیدن به یک راه حل جامع» مشخص شده است، «مشخص ساختن یک بازه زمانی بلند مدت و توافق بر سر آن»، «برداشته شدن کامل تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، چند جانبه و ملی وضع شده علیه فعالیت های هسته ای، و نیز تحریم های مربوط به روابط تجاری، تکنولوژی، امور مالی و انرژی» ، «در پیش گرفتن یک برنامه غنی سازی مورد توافق دو طرف...»، «بر طرف کردن کامل نگرانی های مربوط به راکتور اراک»، «اجرای کامل اقدامات مورد توافق شفاف سازی و تقویت و افزایش نظارت ها» و برخی موارد دیگر از جمله اصلی ترین مواردی است که ایران و 1+5 در توافق ژنو برسر آن توافق کرده اند تا در توافق جامع نیز جزئیات آن نهایی شود.

به این ترتیب سوال این است که وقتی همه ابعاد مسئله هسته ای ایران برای مذاکره کردن و دستیابی به توافق، کاملا روشن و شفاف است و حتی دو طرف در آذر 1392 یعنی 14 ماه پیش برسر آن توافق کرده اند اساسا دیگر توافق کلی و سیاسی به چه معناست؟ و در توافق ژنو که باید مبنای دستیابی به توافق جامع باشد روی چه مواردی توافق حاصل شده است که حالا قرار است بازهم در «کلیات مسائل» توافق حاصل شود؟ سوال مهم بعدی این است که با فرض این که چنین توافق سیاسی نیز حاصل شود، این توافق بیشتر به نفع کدام یک از طرفین است؟ واقعیت این است که آن چه ما پای آن را امضا می کنیم مربوط به دستاوردهای برنامه هسته ای کشورمان است که در حقیقت هر محدودیتی در آن ایجاد شود حتی برای کوتاه مدت و زمان محدود بازهم ایجاد محدودیت در دستاوردهای خود ماست.

در طرف مقابل نیز آن چه غربی ها باید پایش را امضا کنند مربوط به رژیم تحریم هایی است که به بهانه برنامه هسته ای اعمال شده است. به این ترتیب طرف مقابل نیز در حقیقت با بحث برسر تحریم ها در حقیقت بر سر داشته های چند ده میلیارد دلاری مردم ایران در حساب های بین المللی و نیز فشارهای اقتصادی بر کشور ما بحث می کنند و حتی اگر همین امروز همه تحریم ها لغو شود آن ها ما به ازای مادی از دست نمی دهند اما اگر لغو نشود ما دستاورد ملموسی حاصل نکرده ایم. از این گذشته شرایط کنونی نیز نشان می دهد که در صورت دومرحله ای شدن توافق هسته ای و موکول شدن توافق نهایی به توافق در جزئیات، به ضرر ما خواهد بود نه طرف های غربی.

اگرچه باید فاکتور مداخله گر اسرائیل را به خصوص در شرایط کنونی که این رژیم به انتخابات خود نزدیک می شود را در معادله هسته ای لحاظ کرد و نشانه های آن نیز در روابط اخیر کنگره با سران این رژیم و نیز دعوت از نتانیاهو برای سخنرانی در کاپیتال هیل (ساختمان کنگره) دیده می شود اما نکات مهم دیگری را نیز باید لحاظ کرد. دولت اوباما در شرایطی به سر می برد که حدود 2 سال دیگر به پایان می رسد. دولتی که به تحلیل اندیشکده های غربی برخلاف همه وعده هایی که در حوزه سیاست خارجی داده بود نتوانسته به موفقیت چشمگیری دست یابد و ناظران معتقدند که مذاکرات هسته ای ایران تنها نقطه اتکای اوباما و دموکرات ها برای دستیابی به کارنامه ای است که در انتخابات 2017 ریاست جمهوری آمریکا به کمک دموکرات ها بیاید. برد در سیاست خارجی همان چیزی است که روسای جمهور آمریکا پس از جنگ جهانی دوم در 1946 تلاش خود را برآن گذاشته اند. بنابراین حتی یک توافق سیاسی نیز بدون توافق در جزئیات برای آن ها کارنامه ای درخشان محسوب می شود.

واقعیت این روزهای دولت و کنگره آمریکا این است که چماق کنگره بیش از گذشته برسر ایران سنگینی می کند. چیزی که آمریکایی ها از آن به عنوان استقلال دولت و کنگره یاد می کنند اما حقیقت انکار ناپذیر همان چیزی است که «آنتونی بلینکن» معاون وزیر امور خارجه آمریکا در 21 ژانویه 2015 در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا به قانون گذاران آمریکایی گفت: «دولت آمریکا می داند هدف کنگره از تحریم های بیشتر کمک به دولت برای امتیازگیری بیشتر از ایران است.»(1) این تقسیم نقش وقتی خطرناک تر می شود که بدانیم سنا تصویب تحریم های بیشتر علیه ایران را به اوایل فروردین 94 موکول کرده است.

یعنی زمانی که باید قبل از آن توافق سیاسی حاصل شود و به این ترتیب با گیوتین سنگین آن تحریم ها، دولت آمریکا با در دست داشتن توافق سیاسی می تواند در جزئیات به ایران آنقدر فشار بیاورد که همه خواسته هایش در توافق بر سر جزئیات نیز لحاظ شود. واقعیت این است که بسیاری از کسانی که به توافق با هر متن و محتوایی با آمریکا دلخوش کرده اند از مدیریت اجرایی و قانون گذاری و نیز اداره این کشور که ریچارد نئوستات(2) از آن به عنوان «شکنندگی و گول زنندگی قدرت رئیس جمهور آمریکا» یاد می کند چیزی نمی دانند. تاثیر نهاد بسیار مهمی مانند کنگره را به خصوص در حوزه روابط خارجی و دیپلماسی نادیده می گیرند. جایی که پس از جنگ ویتنام و رسوایی واترگیت، کنگره متمردانه وارد چالشی برای مدیریت سیاست خارجی آمریکا به دولت این کشور شده است.

این چالش اکنون نیز درمذاکرات هسته ای ایران خود را نشان می دهد و هر گام اشتباه در قبال آمریکایی ها در نهایت بازی را به نفع آن ها رقم می زند. براین اساس، آن چه از آن به عنوان توافق سیاسی یاد می شود، در حقیقت مقدمه ای خواهد بود برای بلندتر شدن صدای دوم در آمریکا که تاکنون برخی یا نشنیده اند یا نخواسته اند که بشنوند؛ صدای قانون گذاران قدرتمند آمریکا که عرصه را در توافق بر سر جزئیات برای ما تنگ تر خواهد کرد. مگر این که این جمله فرانکلین روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا را در سال 1937 با خود مرور کنیم که «نظام مدیریت آمریکا شبیه یک و اگن 3 اسبی است (ریاست جمهوری، کنگره و دیوان عالی)که قانون اساسی آن را تعیین کرده است...آن ها که گفته اند رئیس جمهور آمریکا می کوشید تا این مجموعه را هدایت کند، این حقیقت ساده را نادیده گرفته اند که رئیس جمهور ایالات متحده به عنوان رئیس قوه مجریه خود یکی از آن اسب هاست....»(3)

با این اوصاف سیاست گذاری علنی رهبر انقلاب مبنی بر این که کلیات و جزئیات در یک مرحله به سرانجام برسد از این جهت حائز اهمیت است که اولاً فرصت چماق شدن کنگره بر سر جزئیات را از آمریکایی ها گرفت و ثانیاً بهترین ابزار را به تیم هسته ای داد که دولتمردان آمریکا را مجبور کنند اگر می خواهند واقعاً به توافق برسند، قبل از دخالت های کنگره کار را تمام کنند. البته اگر آن ها نیز دنبال توافقی برد - باخت نباشند.

1- www.foreign.senate.gov

2- استاد علوم سیاسی دانشگاه هاروارد(1919-2003)؛ نویسنده کتاب «قدرت ریاست جمهوری»

3- سیاست گذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا؛ جی.ام. شافریتز و کریستوفر پی. بریک؛ ترجمه: حمیدرضا ملک محمدی

جمهوری اسلامی: تصمیمی که اکنون باید گرفت

«تصمیمی که اکنون باید گرفت»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی است که در آن می خوانید؛آن گونه که از کمیسیون تلفیق به گوش می رسد نمایندگان مجلس دولت را به حذف افراد یا خانواده های با درآمد بالای 5/2 میلیون تومان مکلف کرده اند. علیرغم موافقت اولیه دولت، بنابه گفته برخی نمایندگان، دولت انجام این کار را غیرعملی دانسته است. اگر این خبر صحیح باشد که ظاهراً هم هست، این دومین باری است که دولت یازدهم فرصت تصحیح شیوه توزیع نادرست یارانه نقدی را از دست می دهد. نخستین فرصت، موعد نام نویسی مجدد متقاضیان دریافت یارانه نقدی بود. در آن برهه با اینکه تعداد ثبت نام کننده بسیار زیاد بود ولی افکار عمومی کاملاً آمادگی اعلام شیوه جدید توزیع یارانه و حذف تعدادی از خانوارها را داشت ولی دولت در آن مقطع نخواست ریسک سیاسی این پالایش را متحمل شود. این محافظه کاری سیاسی باعث شد روال اشتباه و ناعادلانه پرداخت یکسان یارانه نقدی همچنان ادامه پیدا کند.

موعد تدوین و تصویب لایحه بودجه سال 94، فرصت دوباره ای به حساب می آمد که این امکان را فراهم می آورد تا عده زیادی از یارانه بگیرانی که به هیچ عنوان پرداخت یارانه به آنان ضرورت و مصلحت ندارد، از گردونه خارج شوند. به نظر می رسد این بار مجلس هم پذیرفته است که در هزینه های سیاسی و اجتماعی این پالایش با دولت شریک شود ولی دولت همچنان مقاومت می کند. این مقاومت در وضعیتی است که به علت کاهش شدید قیمت نفت و افت درآمدهای ارزی در کشور، دولت برای تامین منابع یارانه نقدی دچار مشکلات فراوانی در سال آینده خواهد بود.

در یک بررسی کوتاه می توان دو دلیل را برای مخالفت دولت برابر پالایش یارانه بگیران شناسایی کرد.
الف – پیچیدگی راهکار شناسایی افرادی که نباید یارانه نقدی دریافت کنند باعث شده دولت از بیم بروز خطا در احصاء یارانه بگیران غیر نیازمند و ایجاد نارضایتی، تمایلی به پرداخت هزینه سیاسی و اجتماعی این پالایش نداشته باشد.

ب – فارغ از صحت و سقم و دقت سازوکار پالایش فهرست یارانه بگیران، نفس قطع پرداخت نقدی به به بخشی از جامعه، تاثیر خوبی بر محبوبیت دولت در اقشار مختلف نخواهد داشت خصوصاً اینکه احتمالاً دولت گمان می کند در طبقه متوسط و فرادست جامعه، پایگاه محبوبیت بیشتری دارد و از آنجایی که قاعدتاً سهم این دو طبقه از حذف شدگان – بیشتر خواهد بود، تمایلی به انجام پالایش ندارد.

واقعیت این است که هیچ کدام از این دو دلیل نمی توانند توجیه درستی برای پرهیز از پالایش فهرست یارانه بگیران و تصحیح شیوه نادرست فعلی باشد.

دولتمردان باید به این نکته توجه داشته باشند که اگرچه ممکن است نتیجه پالایش فهرست دریافت کنندگان یارانه با خطا و خطر کردن همراه باشد اما ادامه روند فعلی قطعاً به زیان تمامی مردم و منافع ملی است. به عبارت دیگر اگر در پالایش های اولیه احتمال خطا وجود دارد، ادامه روند فعلی قطعاً و بدون هیچ احتمالی و به طور قطع به زیان کشور خواهد بود.

دولتمردان باید باور داشته باشند که افزایش یا حفظ محبوبیت نهاد دولت در گروی مقبولیت اقدامات دولت است. به عبارت دیگر اگر دولت یازدهم بخواهد برای جلب رضایت کوتاه مدت و ظاهری مردم، تصمیمات نادرست و غیراصولی دولت های قبل را ادامه بدهد یا تکرار کند، ممکن است برای چند صباحی خوشنودی و رضایت بخشی از مردم را به دست بیاورد ولی قطعاً در میان مدت یا بلند مدت و با آشکار شدن پیامدهای آن تصمیمات اشتباه، تمام آن خوشنودی ها و رضایت های کوتاه و مقطعی نه تنها از بین می رود بلکه تبدیل به عدم رضایت و مخالفت می شود.

واقعیت این است که کشور در سال های گذشته به دفعات و بسیار گرفتار پیامدهای تصمیمات اشتباه و گاه با ظاهر فریبنده شده است و همچنان نیز این گرفتاری ها ادامه دارد؛ مسکن مهر، انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی، دستکاری زیانبار قانون برنامه چهارم و... از جمله این قبیل تصمیمات هستند. خوشبختانه دولت یازدهم توانسته است تاکنون برخی از این دست تصمیمات را اصلاح یا گاه متوقف کند. به عنوان مثال دولت یازدهم سازمان مدیریت و برنامه ریزی را احیا کرد؛ منابع تامین مالی مسکن مهر را از محل اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی جدا کرد و لایحه بودجه را به موقع تدوین و ارائه کرد. در راس این مسائل، شیوه پرداخت یارانه نقدی قرار دارد که طبعاً به علت پیچیدگی ها و حساسیت های فراوان تاکنون به تاخیر افتاده، اما اکنون زمان مناسبی برای ورود به این حوزه است و به نظر می رسد دولت می تواند با همکاری مجلس، هرچه زودتر نسبت به اتخاذ تصمیمات مناسب برای تصحیح شیوه فعلی اقدام کند.

رسالت: خودباوری، جامعه دینی و حاکمیت ارزش های اسلامی

«خودباوری، جامعه دینی و حاکمیت ارزش های اسلامی»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم سید مسعود علوی است که در آن می خوانید؛خدا مرحوم استاد حبیب الله عسکراولادی را رحمت کند. ذهن او گنجینه ای از خاطرات امام و حواریون امام (ره) بود. یک وقتی نقل می کرد که اوایل نهضت اسلامی یکی از علمای بزرگ آن زمان که اکنون از مراجع عظام تقلید است به من گفت ترتیبی بده که من با امام (ره) به طور خصوصی ملاقات کنم. مرحوم عسکراولادی می گفت آن زمان که ایشان ملاقات می خواست جوّ پلیسی و خفقان عجیبی حاکم بود. امام (ره) تازه از زندان بیرون آمده بود. امام پس از ماجرای فیضیه و نطق عصر عاشورا، نیمه شب پانزدهم خرداد 42 دستگیر می شود. یازدهم مرداد 42 در اثر مخالفت مراجع و علما و مردم، از زندان آزاد می شود. آن عالم جلیل القدر با امام دیدار می کند. آقای عسکراولادی می گوید از او پرسیدم امام (ره) را چگونه دیدید؟ او گفت او را دیدم در حالی که سه باور داشت؛ 1- باور به خداوند تبارک و تعالی و نصرت او 2- باور به خود که حتماً پیروز می شود 3- باور به مردم که حتماً او را تنها نخواهند گذاشت.

امروز روز بیستم بهمن، روز خودباوری، جامعه دینی و حاکمیت ارزش های اسلامی است. ما طی سه دهه گذشته راه پر فراز و نشیبی را طی کرده ایم. در این راه، خداباوری مشعل فروزانمان بوده است. بدون آن ما یک قدم هم نمی توانستیم در انقلاب برداریم. خدا بود که با امدادهای غیبی، ما را از گردنه های صعب العبور نبرد سخت و نرم با آمریکای جنایتکار و شرکای جهانی او به سلامت عبور داد و روز به روز نیرومندتر از هر روز در عرصه های منطقه ای و جهانی، ظهور پیدا کردیم.

اگر خداباور نبودیم، به خودباوری هم نمی رسیدیم. انبوه توطئه ها و دسیسه ها و نیز قدرت دشمن، حتماً ما را به زمین می زد و انقلاب تا کنون هفت کفن هم پوسانده بود. اما انقلاب اسلامی، امروز یک جوان رشید 36 ساله است و در اوج اقتدار و بالندگی قرار دارد. امروز فرزندان انقلاب در عراق، افغانستان، لبنان، سوریه و یمن کم کم به بلوغ رسیده و قدرت را در دست گرفته اند. تا دو دهه دیگر نوه های انقلاب در جهان اسلام و نتیجه های آن در سراسر جهان با ظهور امام زمان (عج) غلبه گفتمان انقلاب اسلامی را به اثبات می رسانند. این مسیری است که خداوند متعال برای پویایی انقلاب اسلامی تعیین فرموده است و نباید در آن شک کرد.تز «ما می توانیم»، امروز ما را به باشگاه های علمی برده و در صدر نشانده است. ریشه این تز در خودباوری است. ما با خودباوری کجا می خواهیم برویم؟ هدف، ایجاد «جامعه دینی» است.

ما می خواهیم در جامعه ای زندگی کنیم که در آن حکم، حکم خدا باشد و امر، امر خدا. فقط در چنین جامعه ای است که دیکتاتوری رخت بر می بندد. جمهوریت نظام فقط با حاکمیت «الله»، عملی است. در یک جامعه دینی، مسلمانان همگی حکم خدا را گردن می نهند. اگر حاکم، حکم خدا را جاری کند در حقیقت حکم مردم را رعایت کرده است. جمهوریت در چنین شرایطی تحقق می یابد.پس اگر جامعه، دینی شد و حکم خدا در آن جاری و ساری گردید، جمهوری به معنای واقعی تحقق یافته است.

ما برای رسیدن به جامعه دینی و جامعه دینداران، راهی بس طولانی در پیش داریم. ما در آستانه ظهور هستیم. هر وقت چنین جامعه ای را تدارک دیدیم، یعنی جامعه ای مشتاق اجرای حدود الهی و ارزش های قرآنی؛ آن وقت این چنین جامعه ای به ظهور نزدیک خواهد شد. ارزش های اسلامی ریشه در وحی دارد. خدایی که ما را آفریده است بهتر از هر کسی مسیر سعادت ما را هموار می کند. رمز مانایی انقلاب، تعمیق ارزش های اسلامی در جامعه ماست.

ما در دهه فجر به میزان سنجی این ارزش ها و بازخوانی آنها می پردازیم. دفاع مقدس و پیروزی در جنگ نرم با دشمن نشان داد ارزش های قرآنی و اسلامی در جامعه ما ژرفای شگرفی دارد و دشمن نمی تواند با تندبادهای نرم و سخت، انقلاب را بلرزاند. انقلابی که لرزه بر اندام کفر و شرک و الحاد جهانی انداخته است بیدی نیست که با این بادها بلرزد.ما اکنون در شرایطی زندگی می کنیم که به خودباوری رسیده ایم. در عوض، حریفان و رقیبان ما در شرق و غرب عالم، به همان باطل خود هم باور ندارند. اندیشه های کفرآمیز مارکسیسم، معتقدان جدی در جهان نداشت، به همین دلیل از هم فروپاشید. اندیشه های الحادی و کفرآمیز لیبرالیسم هم معتقدان جدی ای ندارد.

بزودی امپراتوری متکی بر سرمایه داری نیز از هم می پاشد. هیچ گونه خودباوری در آن سوی میدان مصاف ما وجود ندارد. ما به برکت عنایات الهی و به لطف نفس قدسی امام (ره) و مهارت و هوشمندی رهبری معظم انقلاب، با تکیه بر خودباوری، در مصاف با استبداد و استکبار جهانی حتماً به پیروزی نهایی خواهیم رسید. یوم الله 22 بهمن در تاریخ ما اثبات کرد این آرزو، دست یافتنی است.

قدس:هرزنگاری در شبکه های موبایلی

«هرزنگاری در شبکه های موبایلی»عنوان یادداشت روز روزنامه قدس به قلم سیدمصطفی حسینی راد است که در آن می خوانید؛این روزها شبکه های اجتماعی موبایلی و در صدر آنها «وایبر» به فضایی برای نشر شایعات و چرندیاتی تبدیل شده که اگر کاربران این شبکه ها زودتر نسبت به پیامدهای آن هشیار نشوند، صدمات زیادی برای اخلاق اجتماعی ما خواهد داشت.

خواهش این قلم از خوانندگان عزیزی که در این شبکه ها فعالیت دارند این است که به هر مطلبی که از هر جایی می رسد، بها ندهند. برای خواندن هر مطلبی، وقت و عمر عزیز و ارزشمندشان را هدر ندهند و هر مطلبی را بدون تأمل و تعمق کافی، بازنشر نکنند زیرا بسیاری از این مطالب دارای آسیبهای اخلاقی، فرهنگی و دینی است و بی تردید ما هم به عنوان انتشاردهنده آن، در شیوع آسیبهایش مسؤولیم.

برایتان مثالی می زنم؛ این روزها خبر افتخارآمیز پرتاب ماهواره«فجر» و قرار گرفتن آن به صورت موفقیت آمیز در مدار زمین، منتشر شد. دقت کنیم که این موفقیت غرورآمیز جوانان ایرانی، ما را به جمع پنج کشور دارای فناوری فضایی در جهان اضافه کرده و چنین موفقیتی در هر جای جهان رخ دهد، جشن ملی به دنبال خواهد داشت. این بالاترین سطح از فناوری است که مقدمه ای برای دستیابی به مدارهای بالاتر و موفقیتهای بزرگتر از سوی دانشمندان توانمند ایرانی است و دستاوردهای فراوانی برای کشور دارد.

حالا نگاهی به شبکه های مجازی و بخصوص گروه های موبایلی بیندازیم؛ در این گروه ها نه تنها هیچ کس تبریکی برای این موفقیت نمی گوید، بلکه برخی افراد ناآگاه و شاید هم مغرض، این دستاورد بزرگ را به شوخی و لطیفه تبدیل می کنند. براستی که غم انگیز است. چرا ما باید به جای تبریک به دانشمندان جوان هموطن خود، دستاورد بزرگ و خیره کننده آنها را مسخره کنیم؟ این چه فرهنگی است؟

به بخشهایی از این به ظاهر لطیفه توجه بفرمایید:«خبر فوری... سرانجام لحظاتی پیش ماهواره فجر موفق شد بین دو ماهواره روسی و آمریکایی پارک دوبله کند... اولین پیام از ماهواره فجر دریافت شد: زمین گرد است... در پی پرتاب موفقیت آمیز ماهواره و دستیابی ایران به فناوری فضایی، نام کهکشان راه شیری به بزرگراه شیخ فضل ا... نوری تغییر یافت! دومین پیام از ماهواره فجر: زمین همچین بزرگ بزرگ نیست... سومین پیام از ماهواره: پنچرگیری کجاست؟ چهارمین پیام ماهواره: یه دونه کارت شارژ 5000 تومانی بفرستید تا بازم پیام بدم... و... ».

انواع و اقسام شوخی های سخیف با قومیتها، شوخی های توهین آمیز با شخصیتهای مذهبی و حتی آیات و روایات و البته انتشار جملات شبه فلسفی از افراد ناشناس و گاه شناخته شده ای که دشمنی آشکاری با دین و عقاید ما دارند، از دیگر موارد است. نیازی به بازنشر نمونه ها نیست و حتماً خودتان دیده اید. خواهش می کنم در برابر این پیامها تأمل کنیم و بدون دقت آنها را منتشر نکنیم و اگر شد به دوستانمان هم یادآوری کنیم که هر مطلبی را منتشر نکنند.

سیاست روز: یا توافق کامل، یا پذیرش شکست آمریکا

«یا توافق کامل، یا پذیرش شکست آمریکا»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم محمد صفری است که در آن می خوانید؛سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار فرماندهان نیروی هوایی ارتش و پدافند هوایی درباره گفت وگوهای هسته ای، آن هم در روزهای دهه فجر و در آستانه ۲۲ بهمن روز پیروزی انقلاب اسلامی، تله ای که آمریکایی ها در گفت وگوهای هسته ای تعبیه کرده بودند، مهار کرد.

مدتی بود که غرب به ویژه آمریکایی ها سعی داشتند با دو مرحله ای کردن توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵، امتیازهای بیشتری را از این توافق احتمالی برای خود به دست آورند.

آنها اصرار داشتند که ابتدا بر سر کلیات با ایران به توافق برسند و سپس به جزئیات توافق بپردازند. نام مرحله اول توافق را هم، توافق سیاسی گذاشته بودند، این احتمال وجود داشت که پس از توافق بر سر کلیات، جزئیاتی که از سوی آمریکا مطرح شده و می شود، بسیار فراتر از آن چیزی خواهد بود که در جریان گفت وگوهای هسته ای وجود داشته است.

به عنوان مثال اگر در توافق کلی به این نتیجه رسیده باشند که ایران می تواند غنی سازی داشته باشد، اما بحث در جزئیات توافق در مرحله بعد، می تواند با درخواست های نامتعارف و حتی خارج از قوانین و حقوق بین الملل مطرح شود و مثلاً گفته شود که بر سر غنی سازی در مبحث جزئیات توافق، ایران حق دارد از هزار سانتریفیوژ و با غنی سازی بر فرض ۵ درصد بهره ببرد. در حالی که ایران برای تأمین نیازهای تأسیسات هسته ای خود فراتر از آن مثالی که یاد شد نیاز دارد و البته حتی ما به ازای این اقدام و این توافق احتمالی هم شاید ارزش آن را نداشته باشد.

نکته مهم دیگر چنین موضعی که به جا و منطقی از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شد این است که پس از توافق کلی یا سیاسی، مدت زمان بررسی جزئیات توافق برای رسیدن به توافق جامع و نهایی با روندی که آمریکا و غرب در پیش گرفته است، طولانی خواهد شد، در حالی که براساس توافق کلی، همچنان همه فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران در حالت تعلیق باقی خواهد ماند تا زمانی که توافق بر سر جزئیات به نتیجه برسد.

ضمن این که تحریم های غرب اعم از تحریم های آمریکا،شورای امنیت و اروپا همچنان علیه ایران به حالت آماده باش باقی می ماند و تنها تعلیق می شود، لغو تحریم ها در کار نیست.

برای همین خاطر است که رهبر معظم انقلاب قاطعانه تأکید دارند که تحریم ها نیز باید به معنای واقعی کلمه برداشته شوند.

جزئیاتی که قرار بود پس از توافق کلیات به آن برساند، درباره مواردی از جمله تعداد سانتریفیوژها، سایت های اراک، نطنز، ظرفیت غنی سازی و ... است.

این که پس از بیش از یکسال گفت وگوهای مداوم و نفس گیر هنوز بر سر این جزئیاتی که قطعاً از سوی آمریکایی ها بیشتر از اینهاست، به نتایجی نرسیده اند، خود نکته ای است که نشان می دهد، آمریکایی ها به همین خاطر مایل و اصرار دارند که توافق دو مرحله ای باشد.

تفکیک کردن کلیات و جزئیات بر روی موضوعی روشن و مشخص چه معنایی می تواند داشته باشد؟ اصلاً بحث بر سر جزئیات موضوع اصلی است. کلیاتی هم اگر وجود دارد که دارد، باید در کنار هم مطرح، بررسی و به نتیجه برسد.

نکته مهم دیگر که اساسی و حساس است، اگر بر سر کلیات مسائل هسته ای توافق شود و پای آن از سوی ۷ کشور حاضر در گفت وگوها امضا شود، الزام و اجباری خواهد بود برای ایران که در نهایت باید چند ماه پس از توافق کلی، جزئیاتی که از سوی آمریکا مطرح می شود، بپذیرد. امضای توافق کلی از جنبه حقوق بین الملل برای جمهوری اسلامی ایران الزاماتی را در پی خواهد داشت.

در این مدت گذشته ایران و ۱+۵ با گفت وگوهای طولانی که انجام داده اند، از مرحله کلیات گذشته و جزئیات آن مطرح است. کلیات توافق هسته ای، این است که دو طرف به این نتیجه رسیده اند که برای حل موضوع برای جزئیات گفت وگو کنند. که البته توافق همزمان هر دو مورد، حیله گری آمریکا و غرب را خنثی می کند.

برای همین است که رهبر انقلاب روز گذشته درباره توافق دو مرحله ای که ابتدا توافق بر اصول کلی و بعد از مدتی توافق بر جزئیات باشد، خاطرنشان کردند; «چنین توافقی پسندیده نیست زیرا با تجربه ای که از رفتار طرف مقابل داریم، توافق صرف در کلیات، وسیله ای خواهد شد برای بهانه گیری های پی درپی در جزئیات اگر توافقی انجام شود باید در یک مرحله و دربردارنده کلیات و جزئیات با یکدیگر باشد.»

موضع حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه گفت وگوهای هسته ای باعث خواهد شد تا آمریکایی ها اگر تمایل جدی به توافق کامل و جامع در یک مرحله دارند، تن به آن بدهند و اگر چنین دیدگاهی در آنها نیست پا پس بکشند و خود را شکست خورده گفت وگوهای هسته ای با ایران بدانند.

وطن امروز: تصحیح مسیر مذاکرات

«تصحیح مسیر مذاکرات»عنوان یادداشت روز روزنامه وطن امروز به قلم مهدی محمدی است که در آن می خوانید؛ بدون تردید، سخنان روز گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی مسیر دیپلماسی هسته ای ایران و 1+5 را تغییر خواهد داد.

مسیری که تا پیش از این فرمایشات در حال طی شدن بود، چند ویژگی اساسی داشت:

1- در مسیر پیشین، توافق سیاسی درباره اصول، از توافق درباره جزئیات تفکیک شده بود.

2- تیم مذاکره کننده ایرانی تقریبا پذیرفته بود چاره ای جز پذیرش یک جدول زمانی بلندمدت برای تعلیق و لغو تحریم ها ندارد.

3- طرف غربی عمیقا دچار این سوءتفاهم بود که ایران جز تداوم مذاکره و رسیدن به یک توافق
ـ ولو توافق بد ـ چاره ای ندارد.

این سخنرانی همه معادلات را تغییر خواهد داد. سخنان روز یکشنبه به این معناست که روش های پیشین نمی تواند ادامه پیدا کند و محاسبات آمریکا درباره الگوی رفتار ایران از بیخ و بن نادرست بوده است. مهم ترین نکته در اینجا این است که سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی نشان دهنده این است که هیچ مکانیسم اجباری برای توافق میان ایران و 1+5 وجود نخواهد داشت و ایران فقط توافقی را می پذیرد که آن را به اندازه کافی خوب بداند.

در اینجا چند نکته بسیار اساسی وجود دارد:
یکم- روند مذاکرات این تصحیح مسیر را ایجاب می کرد. آنچه روز یکشنبه اتفاق افتاد یک تصحیح ملی در مسیر مذاکرات است که بر خلاف آنچه ممکن است ظاهرا به نظر برسد روی تغییر محاسبات آمریکا تمرکز دارد نه روی اصلاح رفتار تیم مذاکره کننده ایرانی. برای هر کسی که اندکی به مذاکرات اشراف داشته باشد روشن است که آمریکایی ها مذاکرات را به بن بست کشانده اند. آمریکا خواهان آن است که ظرفیت غنی سازی ایران برای یک زمان بسیار طولانی تعطیل شود بی آنکه رژیم تحریم ها دست خورده باشد. محاسبه ای که آمریکایی ها براساس آن چنین موضعی در مذاکرات گرفته اند این است که تبعات عدم توافق برای ایران آنچنان سنگین است که ایران چاره ای جز پذیرفتن هر پیشنهادی که روی میز گذاشته شده باشد ندارد و در نتیجه هیچ نیازی به بهبود پیشنهادهای روی میز نیست. سخنان روز یکشنبه رهبر معظم انقلاب اسلامی این موضوع را کاملا برای آمریکایی ها روشن می کند که شرایطی وجود دارد که تحت آن شرایط، ایران توافق نکردن را به تن دادن به یک توافق ترجیح می دهد. بر خلاف آنچه بسیاری می پندارند، اتخاذ این موضع به جای اینکه آمریکا را سرسخت کند، منعطف تر خواهد کرد. آمریکا اگر تا دیروز دچار این توهم بود که ایران چاره ای جز توافق با هر شرایطی ندارد، امروز می داند که برخی اشکال توافق وجود دارد که ایران در رد کردن آن تردید نمی کند و خصوصا اگر مذاکرات با روال فعلی پیش برود قطعا توافقی حاصل نخواهد شد. این پیامی است که آمریکایی ها به شنیدن آن از زبان عالی ترین مقام در ایران نیاز داشتند و اکنون یا باید آن را در مواضع خود لحاظ کنند یا اینکه در انتظار شکست قطعی مذاکرات باشند. این کمک بزرگی به تیم مذاکره کننده است تا بتواند در این مقطع بسیار حساس از آمریکا امتیاز بگیرد. علاوه بر این، آزمونی مهم برای آمریکا هم هست که روشن شود این کشور واقعا به دنبال دستیابی به توافقی است که در آن نگرانی های مرتبط با عدم اشاعه رفع شده باشد یا اینکه می خواهد توافق هسته ای را به یک ابزار فشار تاریخی بر ایران تبدیل کند؟

دوم- قلب فرمایشات روز یکشنبه رهبر معظم انقلاب اسلامی جایی بود که برای دومین بار در یک ماه گذشته تاکید فرمودند در هرگونه توافق نهایی همه تحریم ها باید یکجا برداشته شود. این مهم ترین ضابطه یک توافق خوب از نظر ایران است. اطلاعات موجود در منابع غربی ظرف هفته گذشته نشان می داد آمریکایی ها می خواهند در توافق نهایی تحریم ها را برای یک بازه زمانی طولانی مدت گروگان بگیرند. ایران باید در همان لحظه امضای توافق امتیازهای فراوانی را واگذار می کرد اما به مدت یک دهه – و شاید هم بیشتر- منتظر می ماند تا آمریکا تحریم ها را به تدریج، تعلیق – نه لغو - کند. اکنون معنای مفهوم توازن در توافق نهایی روشن تر شده است. از دید ایران، فقط توافقی یک توافق متوازن محسوب می شود که در همان لحظه نخست پس از امضای آن، همه انواع تحریم ها لغو شود. این مشکل ایران نیست که دولت آمریکا اختیارات کافی برای راضی کردن کنگره به چنین کاری را دارد یا نه؛ همانطور که ایران متعهد است در صورت حصول توافق، مشکلات داخلی خود را حل کند، دولت آمریکا هم خود باید بار حل و فصل مشکلات سیاسی در واشنگتن را به دوش بکشد.

مهم تر از این، ایران به خوبی می داند اگر بلافاصله پس از حصول توافق، تحریم ها برچیده نشود، پس از آن، احتمال برچیده شدن تحریم ها بسیار اندک است. اگر قرار باشد آمریکا به ایران امتیازی بدهد آن را در همان لحظه ای خواهد داد که چیزی از ایران می خواهد – لحظه امضای توافق - و اگر ایران بدون گرفتن امتیاز مدنظر خود تن به توافق بدهد، پس از آن، آمریکایی ها که هر چه می خواسته اند را گرفته اند، دیگر انگیزه ای برای امتیازدهی نخواهند داشت.

سخنان روز یکشنبه، مطالبه لغو یکباره و یکپارچه تحریم ها را به یک مطالبه ملی تبدیل خواهد کرد. مخاطب ملی سازی این شعار، مذاکره کنندگان آمریکایی هستند که تصور می کردند اگر زیر بار لغو یکباره تحریم ها نروند و بر «درگیر شدن ایران در یک جدول زمانی 2دهه ای» برای لغو تحریم ها اصرار کنند، ایران درنهایت چاره ای جز پذیرش آن نخواهد داشت. اکنون 2گزینه پیش روی همه کسانی است که صحنه مذاکرات را رصد می کنند؛ توافق هسته ای با لغو تحریم و توافق هسته ای بدون لغو تحریم. سخنرانی روز یکشنبه به همه این ناظران می گوید گزینه دوم منتفی و گزینه نخست کاملا در دسترس است.

سوم- خروج از تله توافق 2مرحله ای، فوری ترین و از جنبه تاکتیکی مهم ترین موضوع در سخنان رهبر معظم انقلاب بود. همه اطلاعات از کانال های مختلف داخلی و خارجی در هفته گذشته نشان می داد 2 طرف در آستانه رسیدن به یک توافق سیاسی روی کلیات هستند بی آنکه جزئیات بسیار مهم بویژه در زمینه جدول زمانی لغو تحریم ها را نهایی کرده باشند. سخنرانی دیروز، این پروژه را منتفی کرده و کشور را از تله ای که در آستانه فرو افتادن در آن بود رهانده است. به چند دلیل بسیار مهم، ورود به یک توافق سیاسی بدون نهایی کردن جزئیات می توانست برای کشور بسیار خسارت بار باشد:

1- قبل از هر چیز آنچه در اینجا نام آن جزئیات گذاشته شده و تلاش می شود به این ترتیب از اهمیت آن کاسته شود، در واقع اصلی ترین مسائل مورد نظر ایران است. موضوعاتی مانند تعداد و نوع ماشین ها، ذخیره مواد، طول زمان گام نهایی، جدول زمانی لغو تحریم ها، اراک، فردو و... موضوعاتی نیست که تعبیر جزئیات بتواند چیزی از اهمیت آنها کم کند.

2- توافق سیاسی بدون توافق روی جزئیات باعث می شد:
اولا- عدم توافق روی جزئیات غیرممکن شود. منطقی نیست که دوطرف درباره اصول یک موضوع توافق کنند اما در جزئیات آن به بن بست برسند. اگر ایران بدون تعیین تکلیف آنچه جزئیات خوانده شده توافق سیاسی را امضا می کرد، چاره ای نداشت جز اینکه در جزئیات آنقدر امتیاز بدهد تا نظر آمریکا تامین شود.

ثانیا- انگیزه آمریکا برای توافق روی جزئیات بشدت کاهش پیدا کند. وقتی آمریکا امتیازهای اصلی را که از ایران می خواهد در توافق سیاسی بگیرد، چه انگیزه ای برای امتیازدهی به ایران هنگام بحث درباره جزئیات خواهد داشت؟ این اصل کلی را هرگز فراموش نکنید که «کسی که چیزی از شما نخواهد چیزی هم به شما نخواهد داد».

ثالثا- امتیازگیری از آمریکا در حوزه لغو تحریم ها بسیار دشوار و بلکه غیرممکن شود. اتفاقی که عملا رخ می داد احتمالا این بود که در توافق سیاسی یک جمله کلی نوشته می شد که همه تحریم ها «مطابق توافقی که در آینده درباره جزئیات انجام می شود» برداشته خواهد شد اما بعد هنگامی که نوبت به جزئیات می رسید آمریکایی ها روی همان عدد حداقل 10 سال اصرار و تاکید می کردند و آن روز هم دیگر برای مخالفت دیر شده بود، چرا که امضای کشور زیر یک توافق کلان وجود داشت و خروج از آن می توانست تبعات بسیار جدی داشته باشد.

بر همین اساس، رهبر معظم انقلاب اسلامی جلوی این بازی خطرناک را در مذاکرات گرفتند. مساله اصلی در اینجا این است که اگر واقعا آمریکا قصد جرزنی در مذاکره درباره جزئیات را ندارد، چرا همین حالا و در کنار کلیات، تکلیف مباحث جزئی را هم روشن نمی کند؟ وقتی آمریکا اصرار می کند مذاکره درباره جزئیات به زمانی دیگر موکول شود، با توجه به سابقه ای که در توافق ژنو از آن بر جای مانده، باید عمیقا بدگمان بود که آمریکا اساسا قصد توافق درباره جزئیات بویژه حوزه تحریم ها را ندارد و تنها چیزی که در پی آن است متعهد کردن ایران به یک سلسله تعهدات بلندمدت طی یک توافق سیاسی است.

چهارم- مسلما سخنان دیروز رهبر معظم انقلاب اسلامی به مذاق کسانی که به دستیابی به یک توافق هسته ای به هر قیمت فکر می کردند یا قول داده بودند مشکل را در تهران حل می کنند یا کسانی که آینده سیاسی خود را در گرو توافق هسته ای می دانند یا آنها که هیچ برنامه ای برای اداره کشور بدون یک توافق هسته ای ندارند، خوش نخواهد آمد. این سخنان برای آمریکایی هم که خود را آماده بلعیدن یک لقمه تاریخی کرده بود، بسیار ناگوار خواهد بود. از همین امروز باید انتظار داشت که ماشین عملیات روانی دشمن به کار بیفتد و با دروغ بافی و جنجال، جریان انقلابی را مانع اصلی توافق هسته ای جلوه دهد. باطل السحر این پروژه جز این نیست که تمام ملت ایران بدانند که مانع اصلی توافق کسانی هستند که بر حفظ تحریم ها و تحقیر ایران تاکید دارند. مقام های آمریکایی اتفاقا در این یک مورد خاص کاملا صریح و شفاف بوده اند و به همین دلیل مقصر هرگونه شکست احتمالی در مذاکرات خواهند بود. آمریکایی ها دیروز این پیام را از زبان رهبر ملت ایران شنیدند. در 22 بهمن، آن را از زبان خود ملت هم خواهند شنید.

جوان: توافق دو مرحله ای چرا قابل پذیرش نیست؟

«توافق دو مرحله ای چرا قابل پذیرش نیست؟»عنوان یادداشت روز روزنامه جوان است که در آن می خوانید؛بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع کارکنان و فرماندهان نیروی دریایی، حاوی نکات مهمی در فهم عمیق و واقعی از روند پیش روی مذاکرات هسته ای بود و می توان آن را به مثابه نقشه راه مذاکره کنندگان کشورمان دانست. در این یادداشت خواهیم کوشید نگاهی گذرا بر برخی نکات مهم این بیانات بیندازیم.

بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع کارکنان و فرماندهان نیروی دریایی، حاوی نکات مهمی در فهم عمیق و واقعی از روند پیش روی مذاکرات هسته ای بود و می توان آن را به مثابه نقشه راه مذاکره کنندگان کشورمان دانست. در این یادداشت خواهیم کوشید نگاهی گذرا بر برخی نکات مهم این بیانات بیندازیم.

1- نخستین نکته مورد اشاره معظم له، مسئله عدم موافقت با «توافق بد» بود. در این بیان ایشان اشاره ای وجود داشت مبنی بر آنکه «امریکایی ها مرتباً می گویند توافق نکردن بهتر از توافق بد است». در مقابل این جمله ای که به کرات از زبان مقامات کاخ سفید بیان می شود، جمله ای گاه از برخی تریبون های داخلی شنیده می شود که از جهاتی قابل تأمل است: «هر توافقی بهتر از عدم توافق است.» اکنون جای این پرسش است که چرا درست زمانی که دشمن دقیقاً منافع خود را ملحوظ می دارد، برخی در داخل چنین ساده لوحانه منافع ملی را به هیچ می انگارند و حاضرند همه دستاوردها و منافع ملت را به پای مطامع زودگذر خود قربانی کنند؟

آنچه در ادبیات این طیف، به صورت پررنگ مشاهده می شود، نوعی از خودباختگی است که زمینه ساز تحقیر ملی از سوی دشمن خواهد بود. به نظر می رسد دشمن نیز از طرح چنین مواضعی در داخل رضایتمند است چراکه اولاً طرح استقبال از هر توافقی موضع تیم مذاکره کننده را در اثنای مذاکرات تضعیف می کند و ثانیاً دوگانه ای که از طرح «هر توافقی- عدم توافق» به طور ضمنی شکل می گیرد، زمینه ساز دوقطبی سازی سیاسی اجتماعی است که مطلوب دشمن خواهد بود.

آنچه بیشتر تأسف برانگیز است، طرح یا حمایت از چنین مواضعی از سوی کسانی است که باید خود در جایگاه مدافع منافع ملی کشور باشند. به نظر می رسد اشاره رهبر معظم انقلاب، ناشی از دغدغه معظم له در تأکید بیش از پیش متولیان امر بر صیانت از منافع ملت ایران است.

2- نکته دیگری که در بیان اخیر رهبر انقلاب مشاهده می شود و می توان آن را به نوعی راهبرد مقابله ای با سناریوی دشمن دانست، «تلاش بی وقفه مسئولان و هیئت مذاکره کننده برای خارج کردن حربه تحریم از دست دشمن» است. روشن است که در شرایط کنونی دشمن خود را در موقعیت برتر می داند و دلیل آن نیز به برداشت آنها از میزان موفقیت تحریم ها بازمی گردد. در این میان رفتار برخی از مدیران و مسئولان داخلی نیز در این ادراک دشمن بی تأثیر نبوده است.

برای مثال طرح چندباره نقاط ضعف اقتصادی کشور، درست در بحبوحه مذاکرات و نیز پیوند زدن مکرر بهبود شرایط اقتصادی به نتیجه مذاکرات، علاوه بر آنکه به معنای «دادن آدرس های غلط به جامعه خودی» است در مقابل دشمن در فشار آوردن بیشتر خود تشجیع می کند.

در مقابل این انتظار رفته و می رود تا مسئولان اجرایی تلاش کنند با مدیریت جهادی و اجرای صحیح سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی حربه تحریم را از دست دشمن خارج کرده یا دست کم، آن را «کند» کنند. در شرایط کنونی که دشمن نه با سلاح تحریم که با سلاح نوسان قیمت نفت در حال «جنگ اقتصادی» با ملت ایران است، معنا و مفهوم این توصیه به مراتب بهتر فهم می گردد که باید با همت و تلاش به داشته های خود بیشتر امیدوار بود تا عنایت بیگانه.

3- نکته دیگر مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی، «رفتار منطقی نظام اسلامی و رفتار غیرمنطقی و زورگویانه سلطه گران» در مذاکرات هسته ای است. این تصریح معظم له را می توان اشاره به حقایقی راهبردی دانست که اولاً مسیر مذاکره هموار نبوده و با مانع بزرگی به نام غیرمنطقی و زورگو بودن طرف مقابل مواجه است و ثانیاً این مانع می تواند مذاکرات را به عدم نتیجه منتهی کند که طبعاً در چنین شرایطی مقصر اصلی شکست مذاکره نه طرف منطقی بلکه طرف زورگو خواهد بود و این برهمگان اثبات خواهد شد.

از سویی در این جملات تذکر تلویحی نیز به مذاکره کنندگان کشورمان به چشم می خورد که باید بیش از پیش در مواضع اصولی نظام اسلامی در مقابل زیاده خواهی های غربی بایستند و جای هیچ گونه اغماض نیست.
4- رهبر معظم انقلاب شرط موفقیت و تداوم مذاکرات را «تکریم، حرمت و پیشرفت ملت ایران» دانسته و توافقی را موردپذیرش دانستند که دربردارنده «عزت و احترام ملت ایران» باشد، طبعاً این ویژگی ها باید به عنوان ملاک و معیارهای توافق خوب و تداوم مذاکرات مورد بحث و بررسی هرچه بیشتر تحلیلگران و صاحبنظران قرارگرفته و سنجه های کمی و قابل اندازه گیری آنها استخراج گردد.

5- نکته دیگری که در بیانات اخیر معظم له به چشم می خورد، رد طرح «توافق دومرحله ای» است. توافق دومرحله ای بدان معناست که ابتدا بر اصول کلی توافقی انجام پذیرد و سپس مذاکرات روی جزئیات ادامه یافته و به توافق جزئی بینجامد. به بیان دیگر توافق اولیه را می توان توافق سیاسی یا اصولی دانست و توافق های بعدی را توافق فنی.

در چرایی رد توافق دومرحله ای باید گفت، این توافق اولاً دستاورد محسوسی برای ملت ایران نخواهد داشت، چراکه توافق اولیه روی کلیاتی است که همین الان هم خیلی محل اختلاف نیست و اساساً عمده نقاط اختلاف روی مسائلی است که در حوزه فنی جای می گیرد، مانند مصادیق فعالیت های هسته ای و تحریم ها و... ثانیاً توافق دومرحله ای صرفاً کارکرد تبلیغاتی داشته و از سویی فضا را برای شانتاژ رسانه ای دشمن فراهم می آورد تا با طرح بهانه های پی درپی طرف ایرانی را به عقب نشینی واداشته و از مواضع خود منصرف سازد، ثالثاً پذیرش توافق دومرحله ای متضمن وارد شدن به مسیری است که از هم اکنون انتهای آن مشخص نیست و به باور برخی تحلیلگران ممکن است، لغو همه تحریم ها در چنین فرآیندی 20 سال یا بیشتر طول بکشد، بی آنکه رهاوردی واقعی برای ملت ایران داشته باشد.

نکته دیگری که باید خاطر نشان کرد، تجربه تاریخی «عدم اعتماد» ملت ایران به سلطه گران که در فرآیند یک سال و نیمه اخیر نیز بار دیگر تجربه گردیده، خود دلیل محکمی برای بطلان و بی نتیجه بودن «توافق دومرحله ای» است. در مقابل توافقی مورد پذیرش است که در یک مرحله بوده و دربردارنده کلیات و جزئیات، با یکدیگر باشد. مفاد این قرارداد نیز باید روشن، واضح و غیرقابل تفسیر و تأویل بوده و به گونه ای نباشد که طرف مقابل که عادت به چانه زنی دارد، در قضایای مختلف بهانه جویی کند.

ذکر این نکته در پایان ضروری است که طبعاً در روزهای آتی، راهپیمایی حماسی ملت ایران در 22 بهمن 1393، علاوه بر آنکه پشتیبان محکمی بر صیانت از منافع ملی ایران خواهد بود، روشن کننده مواضع ملت ایران در مطالبه عزت ملی و ایستادگی بر حقوق حقه خود خواهد بود و طراحی های دشمن و برخی عناصر واداده را نیز نقش برآب خواهد ساخت.

حمایت: منطق مذاکرات و منطقه تدلیس

«منطق مذاکرات و منطقه تدلیس»عنوان یادداشت روز روزنامه حمایت به قلم حسام الدین برومند است که در آن می خوانید؛این روزها صحبت از توافق هسته ای در فضای رسانه ای بالاگرفته است و زمزمه هایی مطرح می شود مبنی بر اینکه به زودی قرار است ایران و 1+5 بالاخره به توافقی برسند. اینکه این توافق احتمالی چه مختصاتی دارد، منجر به چه نتایجی برای ایران می شود، اعتدال در داده ها و ستانده ها رعایت خواهد شد، توافق دو مرحله ای است یا در یک مرحله به سرانجام می رسد، همه تحریم ها لغو می گردد یا بخش اندکی ازآن، تحریم ها یکجا برداشته می شود یا زمان بر خواهد بود و... سوالات و نقاط پرسش برانگیزی است که البته برای افکار عمومی و رسانه های داخلی خیلی روشن نیست و از همین روی؛ بیشتر گمانه زنی ها غلبه دارد. هرچندکه در همین بستر شواهد و قرائن روشنی وجود دارد که حاکی از ترفندها و باج خواهی حریف بوده و دقیقا اینجاست که باید تیم مذاکره کننده کشورمان با درایت و کیاست از حقوق هسته ای ملت ایران صیانت نماید. اما موضوع اصلی این یادداشت واکاوی رفتارشناسی حریف و آنالیز تحرکات رسانه ای آنهاست که با تولید داده ها، پردازش آن و ضمیمه کردن عملیات روانی ، می کوشند این خروجی را به ما تحمیل کنند که ما ناچاریم امتیاز بدهیم چون در شرایط نیازیم ، خب؛ سوال کلیدی این است که این فضاسازی و صحنه آرایی بر چه پارامترهایی متمرکز است؟

1-در تمامی ماههای گذشته با اوج گرفتن مذاکرات هسته ای، آنچه به عنوان یک سناریوی اصلی در دستور کار برخی رسانه های غربی بوده، نشانه روی اقتصاد مقاومتی است که در قامت یک راهبرد اقتصادی و به عنوان باطل السحر تحریم ها در بالاترین سطح نظام تبیین و تئوریزه شده است.اینکه رهبر معظم انقلاب بارها و به کرات به مسئولان هشدار داده و می دهند که مراقبت نمایند مذاکرات هسته ای به مسایل اقتصادی گره نخورد و با اتکا به درون و توان داخلی بسترهای اقتصاد مقاومتی عملیاتی و اجرایی شود، هنگامی بهتر فهمیده می شود که با رصد تحلیل های منابع غربی مشاهده می کنیم آنها عزم خود را جزم کرده اند تا ایده و نسخه راهگشای اقتصاد مقاومتی به بار ننشیند.اما چطور و با چه ترفند و دسیسه ای؟ پاسخ این است که دوقطبی اقتصاد مقاومتی یا تعامل هسته ای را در خطوط رسانه ای برای عملیات روانی بر ذهن برخی مسئولان و خوشبین های داخلی – و متاسفانه گرا دادن به برخی جریان های مرموز سیاسی - تعقیب می کنند. یک نمونه بارز این تحرکات ، نوشته چندی پیش روزنامه واشنگتن پست است که به صراحت مدعی شد:" کاهش قیمت نفت ،موجب شده تا در ایران در رابطه با اینکه آیا ایران باید اقتصاد مقاومتی در پیش بگیرد یا اینکه با کشورهای جهان و آمریکا وارد تعامل شود، بحث به راه افتاده است." در ادامه این روزنامه دست راستی آمریکا از آمال و آرزوی کاخ سفید پرده بر می دارد:"ریاضت اقتصادی و اثرات داخلی می تواند طرز فکر ایران در مورد اقتصاد مقاومتی را تغییر بدهد." سوی دیگر این نوشته اشاره به جلسات اضافی وزیر خارجه ایران با جان کری است و می نویسد: "جدیت محمد جواد ظریف افزایش یافته است" تا القاء نماید که این ایران است که نیازمند توافق هسته ای به هرقیمتی است.

اشکال کار اینجاست که برخی در داخل-خواسته یا ناخواسته ان شاء الله- همسو با این عملیات روانی حریف شده اند. از قضا پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی اواخر ماه گذشته طی گزارشی تصریح می کند:"در مجموع اگرچه به نظر می رسد پیگیری سیاست های اقتصاد مقاومتی در شرایط تحریم برای جلوگیری از رکود اقتصادی و تبدیل تهدیدها به فرصت ها بسیار مفید است، اما در عین حال برای نیل به رشد بالا و رونق پایدار اقتصادی و ایجاد اشتغال گسترده، کافی نیست. در این راستا مهم ترین و مؤثرترین سیاست برای گشایش اقتصادی، اقدامات مؤثر در حوزه خارجی است." در این فقره، خط آخر به این معناست که اقتصاد مقاومتی باید در مرحله ثانوی قراربگیرد.! خب؛ با فرض این نگاه چگونه می شود در مذاکرات بده و بستانی پایاپای انجام داد و در قبال امتیاز به طرف مقابل به همان میزان از او امتیاز گرفت؟ آیا شدنی است؟

2-از پس از روی کارآمدن دولت یازدهم، برخی رسانه های بیگانه سناریوی دیگری را در لایه های تحلیلی خود برای القاء به فضای داخلی ایران دنبال کردند که به نوعی مذاکرات هسته ای را به فضای سیاسی کشورمان مرتبط نمایند. اول همین هفته پس از دیدار وزیر خارجه کشورمان با جان کری در مونیخ ، رویترز مدعی شد که ظریف به کری گفته عدم رسیدن به توافق هسته ای، دولت روحانی را به خطر خواهد انداخت.هر چند دکتر ظریف این ادعا را تکذیب کرد ولی سوال این است که ادعای رویترز درباره عواقب عدم توافق برای دولت دکتر روحانی با چه هدفی به بیرون پمپاژ می شود؟ و آیا صرف تکذیب کفایت می کند یا نیاز به توضیحات قاطع و روشنی هست؟ چراکه پیش از این نیز مواردی مانند آن تکرار شده است. در شهریور ماه امسال(17 سپتامبر 2014) نیز منابع غربی ادعا کردند که دکتر ظریف در نشستی با اعضای شورای روابط خارجی امریکا به غربی ها گفته است که به این نکته توجه کنند که اگر با تیم فعلی توافق نکنند، این موضوع در نتایج انتخابات آینده مجلس ایران تاثیر می گذارد. این سخنان ،تلویحا و با این توضیح که بد ترجمه شده است، به نوعی تکذیب شد.البته شبیه این ماجراها به یک دهه پیش و ماجرای گفت و گوی البرادعی و سخنان مشابه محمد جواد ظریف باز می گردد که البته این مورد،تلویحی هم تکذیب نشد.

3- و بالاخره باید گفت؛ سناریوی حریف برای گره خوردن مذاکرات به مسایل اقتصادی و القای دوقطبی اقتصاد مقاومتی یا تعامل هسته ای و از سوی دیگر؛ پمپاژ این عملیات روانی که توافق هسته ای در انتخابات تاثیر می گذارد، همه و همه چیزی جز امتیازگیری از ایران با این القاء که ایران در شرایط" نیاز" است و باید" امتیاز" بدهد ، نیست.

بنابراین سنجاق کردن مذاکرات به مسایل اقتصادی یا گره زدن آن مسایل حزبی ، بازی سیاسی جریانی است که با منافع ملی و بالندگی ملت ایران همخوانی ندارد. نقشه راه از سوی رهبر انقلاب تبیین شده و انتظار این است که تیم مذاکره کننده در چهار چوب آن حرکت نماید. ضمن اینکه از حمایت ارزشمند رهبری در این چهارچوب برخوردار است.همچنانکه روز گذشته، آقا در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش در خصوص شرایط فعلی مذاکرات، چند نکته راهگشا و مرتبط بهم را تشریح فرمودند: یکی اینکه" با توافق خوب موافقم "، بعد اینکه؛"توافق نکردن بهتر از توافقی است که به ضرر منافع ملی و زمینه ساز تحقیر ملت بزرگ ایران شود." نکته بعدی اینکه :" توافق دو مرحله ای پسندیده نیست زیرا با تجربه ای که از رفتار طرف مقابل داریم، توافق صرف در کلیات ، وسیله ای خواهد شد برای بهانه گیری پی در پی جزییات " و بالاخره اینکه :"تحریم ها باید به معنی واقعی کلمه برداشته شود." و در اینصورت است که در توافق هسته ای دچار تدلیس(عملیاتی که موجب فریب طرف مقابل می شود) نخواهیم شد.

آفرینش: نمک ممیزی سلیقه ای بر دل اهالی فرهنگ و هنر

«نمک ممیزی سلیقه ای بر دل اهالی فرهنگ و هنر»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛باگسترش فناوری اطلاعات و فراگیرشدن شبکه های مجازی، بخش قابل ملاحظه ای از مطالعه و خواندن مردم در صفحه های مانیتور و موبایل محدود شده و کمتر نسبت به مطالعه سنتی و تورق کتاب، اقدام می کنند. با تمام این اوصاف هنوز بوی کاغذ و سیاهی جوهر، جان و دل را جلا می دهد و طرفداران و خوانندگان کتاب، اجازه غربت آن را نداده اند. اما باید قبول کرد که کتاب و کتاب خوان ها در کشور مهجور شده اند. اهمیت کتاب و جایگاه قابل احترام اهالی آن به قدری است که رییس جمهوری نیز در زمینه عملکرد آنها علناً اعلام می کند که: " متخصصین درهر زمینه ای بهتر از هر کس دیگر می توانند بر آنچه که در حوزه تخصص شان می گذرد، نظارت کنند و اهل کتاب بهتر از یک مدیر دولتی می توانند بر انتشار کتاب نظارت داشته باشند... ". اما دراین گفتار ابهاماتی وجود دارد که سال هاست دغدغه آن بر دست و قلم بسیاری از نویسندگان و خلاقان این عرصه مهر ممیزی زده است!. اساساً نظارت و رعایت چارچوب در حیطه و حوزه عملی خوب و سازنده است، اما باید توجه داشت که عرصه فکر و خلاقیت نمی تواند در یک چارچوب خاص محدود و گنجانده شود. این باز بودن فضا برای افکار و سلیقه های مختلف است که راه ها و نگرش های جدید در حیطه های مختلف را به انسان عرضه می کند. متاسفانه در طی چند سال گذشته به سبب دخالت و تسلط نوعی تفکر خاص بر عرصه های مختلف فکری و فرهنگی کشور، شاهد نوعی جمود خلاقیت در عرصه هایی همچون کتاب بوده ایم. نگرشی غلط که خط قرمز های نظام را تا سرحد منافع و سلیقه خود به عقب کشیده اند و فکر و قلم را مطابق خواسته ها و در راستای داشته های خود قبول داشته اند.

سپس ما از جوانان و جامعه گله می کنیم چه شده مطالعه را از دستور اوقات روزانه خود خارج کرده اند. وقتی نویسندگان ما تمایل، رغبت و فرصتی برای عرضه افکار جدید و خلاقانه خود نداشته باشند، همین حس و حال به جامعه و جوانان منتقل می شود وشاهد کاهش خرید کتاب و کتابخوانی خواهیم بود. شاید گفته ابتدایی این نوشتار را با مراجعه به نوع رفتارها در غرب که تسلط گسترده ای بر فضای مجازی دارند، نقض کنیم. چراکه مردم جوامع غربی حتی در فعالیت های روزانه خود در مترو و اتوبوس و محل کار، خود را از مطالعه کتاب محروم نمی کنند. چرا که برای حفظ روند رو به رشد خود و جامعه ضرورت افزایش دانش را دریافته اند و مطالعه کتاب را پلی بین خود و پیشرفت روزافزون قلمداد می کنند. ضمن اینکه حکومت ها نیز برای رسیدن به مسیرهای جدید پیشرفت، زمینه را برای طرح و خلاقیت فکری و اندیشه های نو فراهم می سازند.

حال نگاهی به جامعه خودمان داشته باشیم، و قضاوت کنیم که نوع رفتارها و الگوسازی های درنظر گرفته شده، جامعه ما را به چه سمتی سوق داده است؟. هزار ویک باید و نباید های فراقانونی برای تولید آثار جدید فرهنگی از محصولات مکتوب گرفته تا ساخت فیلم های سینمایی، ایجاد کرده ایم و دست وپای هنرمندان و نویسندگان را در خلق آثار نو و پویا بسته ایم. فراموش کرده ایم که حیطه وظایف و مسولیت ها را باید چگونه مشخص و به دست چه کسانی بدهیم. روز گذشته رییس جمهوری تاکید کردند که اهالی کتاب از مدیران دولتی، برای نظارت بر آثار جدید اولی و ارجح ترند، اما باید از ایشان خواست تا در حیطه عمل نیز این مدعا را جامه عمل بپوشانند. اگر وزارت ارشاد نهاد مسول در حوزه نشر آثار فرهنگی است و نویسندگان و هنرمندان کشور تحت لوای آن فعالیت می کنند، پس باید با قاطعیت از عملکرد و تصمیمات آن دفاع و تبعیت کرد.

بستن باب انتقاد عین ظلم و کوته فکری است، اما باید یاد بگیریم که انتقاد به منزله اثبات سلیقه خود و تعمیم آن به تمام جامعه نیست. اتهام و معاند دانستن نویسنده و فیلم سازی که از ابتدای انقلاب تحت لوای نظام قلم زده و کار کرده، درحقیقت کور کردن ذوق آن و از دست رفتن پتانسیل عظیمی است که خداوند در وجود او نهاده است. جان کلام اینکه از مسولان و آن دسته از افرادی که خواسته یا ناخواسته با حرف و عمل خود موجبات سرخوردگی اهالی فرهنگ و هنررا به وجود آورده اند، انتظار می رود توجه داشته باشند که امروز سه نسل جدید از انقلاب اسلامی با افکار و سلایق مختلف به وجود آمده، که باید خواسته ها و نیازهای آنها را مطابق با مقتضیات زمان فراهم ساخت. در غیر این صورت اگر افکار جوانان و جامعه به سمت گرایشات دیگری حرکت کردند و از حیطه اثر پذیری خارج شدند، مسولیت آن برعهده کسانی است که تنها مسیر رسیدن به مقصد را، جاده یک طرفه خود می دانند!.

آرمان: توافق مهم است؟

«توافق مهم است؟»عنوان یادداشت روز روزنامه آرمان به قلم حسن هانی زاده است که در آن می خوانید؛
اظهارات مهم و سرنوشت ساز رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص موضوع هسته ای ایران نقشه راهی است که ایشان برای طرف های مذاکره کننده ایرانی و 1+5 ترسیم فرموده اند و با این اظهارات صریح مسیر مذاکرات وارد مرحله حساسی خواهد شد. در طول سال های اخیر اظهارنظرهای کاملاً متناقضی در خصوص روند مذاکرات هسته ای چه از سوی طیف های سیاسی داخل و چه از سوی طرف های مذاکره کننده صورت گرفت. این اظهارات مبهم و غیرشفاف نقشه راه مذاکرات را دستخوش ابهام و ملت ایران را دچار یک سلسله دلنگرانی ها کرد که این دلنگرانی ها کاملاً بجا و مشروع است. اگرچه رهبر معظم انقلاب موضعی کاملاً شفاف در خصوص مذاکرات هسته ای داشته اند و این رهنمودها همواره به عنوان قطب نمای حرکت تیم مذاکره کننده هسته ای تلقی می شود اما اظهارات اخیر ایشان در جمع پرسنل نیروی هوایی مفهوم کاملاً جدی و درعین حال جدیدی دارد.

این اظهارات آن هم در جمع کارکنان غیور نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی در حقیقت به مفهوم یک اخطار نظامی - سیاسی از سوی بالاترین مرجع سیاسی و دینی جمهوری اسلامی به کشورهای 1+5 به شمار می رود. رهبر معظم انقلاب اسلامی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی تلاش کردند تا این پیام را به قدرت های زیاده خواه غرب برسانند که ایران تحت هیچ شرایطی زیر بار باج خواهی های غرب نخواهد رفت. تفسیر مفهومی وکلامی رهبر انقلاب حاوی سه نکته مهم و سرنوشت ساز است که نخستین مفهوم آن مخالفت رهبری با توافق بد است که همین مسئله هم برای کشورهای1+5 قابل درک است.

درواقع ایران حاضر به امضای یک توافق شکننده و حاوی تفسیرهای چندگانه نیست بلکه این توافق باید راه را بر بهانه گیری های بعدی غرب ببندد. موضوع دیگری که مورد تأکید رهبر انقلاب اسلامی قرار گرفت این بود که ایران تحت هیچ شرایطی با یک توافق چندمرحله ای موافقت نخواهد کرد زیرا این موضوع اختلاف بر سر تفسیر جزئیات توافق را به دنبال خواهد داشت.موضوع سوم این است که رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید کردند که ملت ایران زیر بار زورگویی وزیاده خواهی های غیرمنطقی نخواهد رفت. این امر روحیه اتکاء به نفس و خودباوری را در میان ملت ایران تقویت کرد زیرا در طول سال های اخیر جریان سازی های شدیدی از سوی رسانه های غربی درباره مرز پایداری و استقامت ملت ایران صورت گرفته است.

تصور قدرت های سلطه جو این است که ملت ایران در برابر تحریمها پایداری و توان خود را از دست داده وکاهش اخیر قیمت نفت دولت و ملت سلحشور ایران را به تسلیم در برابر کشورهای 1+5 مجبور خواهد کرد اما انصافا تیم مذاکره کننده ایرانی ثابت کرد که با حفظ آرمان های انقلاب اسلامی و با بر خورداری از حمایت مقام معظم رهبری، دولت و ملت تحت هیچ شرایطی مرعوب تهدید های چند قدرت خارجی نخواهد شد.در طول یک سال گذشته مذاکرات هسته ای همواره با پیچیدگی های زیادی همراه بوده اما توافقنامه ژنو توانست چارچوب حرکت کلی را برای دستیابی به توافق نهایی ترسیم کند.

موضوع دیگری که باید مورد توجه مجموعه 1+5 قرار گیرد این است که رهبری وملت ایران هرگز حاضر نیستند ازحق مشروع خود برای حفظ دستاوردهای هسته ای ایران که ثمره خون دانشمندان هسته ای است، ذره ا ی عقب نشینی کنند. موضوع هسته ای اکنون به یک موضوع کاملا ملی تبدیل شده است وهیچ طیف وگروه سیاسی حق ندارد تفسیر به رای کند و مقام معظم رهبری اصلی ترین مرجع تصمیم گیری هستند. از طرفی دیگر ایران نیز طی سال های اخیر همه مسیرهای اعتماد سازی را طی کرده و به جامعه جهانی چه کشورهای 1+5 وچه آژانس بین المللی انرژی هسته ای تعامل سازنده خود را نشان داد.

این تعامل برآیند تصمیم کلان مقام معظم رهبری و دولت است تا در پرتو آن افکار عمومی متوجه شود که ایران صادقانه با نهادهای بین المللی تعاملی شفاف دارد. با اینکه رسانه های غربی و صهیونیستی از رهگذر اتهام زنی های ظالمانه علیه فعالیت های هسته ای ایران تلاش کردند تا جریان سازی شدیدی را سازماندهی کنند، اما افکار عمومی اکنون به حقانیت ایران در این خصوص کاملا پی برده است. ملتهای اروپایی دریافتند که ایران در طول یک دهه گذشته به تمام قوانین موجود در آژانس بین المللی انرژی هسته ای پایبند بوده اما این کشورهای غربی هستند که استقلال تصمیم گیری ندارند.آمریکا که بیشترین کارشکنی را در روند مذاکرات هسته ای داشته قادر به اتخاذ یک تصمیم مستقل نیست بلکه فشار لابی صهیونیستی وبرخی افراد تندرو کنگره مانع از حصول یک توافق جامع با ایران شده است.

اکنون توپ در زمین کشورهای 1+5 است و این کشورها تا 10تیر ماه آینده که سقف نهایی مذاکرات است فرصت دارند تا ثابت کنند که قادر به اتخاذ تصمیمهای کلان هستند. لذا تا 10 تیر ماه اگر توافق بر اساس نقشه راه رهبر معظم انقلاب حاصل شود همه طرف های مذاکره کننده به هدف نهایی خود که همان برد- برد است خواهند رسید. در غیر این صورت لزومی به ادامه این مسیر نیست و همانطور که دکتر ظریف گفتند شکست در مذاکرات پایان دنیا نیست. صبر ملت ایران نیز حدی دارد واین ملت تحت هیچ شرایطی نمی تواند شاهد بازی های سیاسی آمریکا و غرب باشد.

شرق: برگ برنده حضور در لابی های جهانی

«برگ برنده حضور در لابی های جهانی»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم علی خرم است که در آن می خوانید؛آنانی که با الفبای دیپلماسی و تاکتیک های سیاست خارجی آشنا و در این حوزه کسب تجربه کرده اند به خوبی می دانند سکوهای پرتاب سیاست خارجی، اجلاس های مختلفی است که به مناسبت های گوناگون در سطح جهان برگزار شده و به کانون تمرکز و توجه افکار عمومی دنیا بدل می شوند. کشورهای مختلف می توانند از چنین فرصت هایی بهره گرفته و ضمن پرداختن به دستور کار این گونه نشست ها، از فضاهای جنبی که اهمیت ویژه ای دارند برای تبادل نظر پیرامون موضوعات مورد علاقه و پراهمیت برای منافع ملی خود نهایت استفاده را ببرند؛ برای نمونه اجلاس سران گروه ٢٠ اگر در «جاکارتا»، «ریو دوژانیرو» یا «ژوهانسبورگ» برگزار شود، ممکن است همه وزرای خارجه کشورهای عضو در آن حضور نیابند، اما برگزاری آن در «واشنگتن» فضا را متفاوت خواهد کرد، چه اینکه همه وزرا برای دستیابی به امیتازاتی در مذاکره با وزیر خارجه ایالات متحده و همچنین اطمینان از حضور سایر همتایان خود، راهی آن اجلاس خواهند شد.

امروز تبادلات بین المللی مانند قرن گذشته نیست که یک اجلاس لزوما باید برای موضوع خاصی طرح ریزی شده باشد و سایر مسایل در آن جایی نداشته باشد. مذاکرات «وین» و «ژنو» اگرچه به طور ویژه به موضوع هسته ای ایران اختصاص داشت اما اهمیت اجلاس هایی چون «داووس» و کنفرانس امنیتی «مونیخ» یا دیدارهای جنبی حاشیه اجلاس عمومی سران سازمان ملل، اگر بیشتر از آنها نباشد، کمتر هم نیست.

سران ١+٥ و ایران در تلاش اند این فرصت های متوالی مذاکره را برای سرعت بخشی به روند موجود و حل برخی بن بست های احتمالی از دست ندهند. این هنر یک دیپلمات کارآزموده است که چنین فرصت هایی را نشانه برود. دیدارهای دکتر ظریف با وزرای خارجه آمریکا، فرانسه، آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا حتما به برداشتن یک گام دیگر تا حصول توافق جامع هسته ای منجر شده است.

شکسته شدن ترس از حضور در لابی های جهانی، یکی دیگر از دستاوردهای دیپلماسی دولت یازدهم است. در گذشته برخی افراد به سبب ناآشنایی با چنین فضاهایی و کار دیپلماتیک، صندلی ایران در این گونه برنامه ها را خالی می گذاشتند، اما دیپلمات های امروز ما، با تکیه بر بیش از سه دهه فعالیت در این حوزه، به استقبال چنین نشست هایی می روند. دیپلمات های توانای ایران نه تنها از ورود به اقیانوس نظرات رسانه ای و تخصصی سیاست خارجی هراسی ندارند، بلکه با اعتمادبه نفس ناشی از نمایندگی ملت ایران و جایگاه امروز کشورمان، هر مجالی برای گفت وگو با طرف های جهانی در دنیای به هم پیوسته امروز را غنیمت می شمارند.

در چنین فضایی، سخنان بااهمیت مقام معظم رهبری در دفاع از تیم مذاکره کننده هسته ای و تاکید بر «توافق خوب» نیز علاوه بر دادن دست بالا به مذاکره کنندگان، «دلواپسان» داخلی را که از کارگزاران اجرایی و پشتیبانان فکری دولت های نهم و دهم هستند را تا مدتی هرچند کوتاه، به تامل واخواهد داشت؛ آنها که برای فراموشی عملکرد خلاف منافع ملی خود در هشت سال دولت احمدی نژاد و مانع تراشی بر سر موفقیت دولت یازدهم در مساله هسته ای، از مراکز پرتعداد رسانه ای خود بهره می گیرند تا فضا را غبارآلود کنند. با این حال مسوولان ارشد نظام و دولت، با انسجام در حال ایجاد فرصت برای پیشبرد مذاکرات در راستای منافع و مصالح ملی هستند.

مردم سالاری: پاسخگویی به نقد با ابزار نقد

«پاسخگویی به نقد با ابزار نقد»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم مهدی مال میر است که در آن می خوانید؛سخنرانی دیروز دکتر روحانی رئیس دولت تدبیر و امید که در همایش سی وسومین دوره جایزه کتاب سال ایراد شد از یک نظر شایسته دقت بیشتر است و آن اینکه، در لابه لای کلمات رئیس دولت، دل آزردگی از سطح پایین بحث سیاسی به روشنی پیدا بود. به عبارت دیگر، رئیس دولت تدبیر، از نقدهایی که در این چند ماهه از سوی منتقدین سیاست خارجی رگبارگونه به سوی دولت سرازیر شده بود، گله مند بود. گله مندی که در این یک سال و اندی گاه با ادبیاتی پرخاشجویانه و به کار بردن کلمات غیر معمول نیز همراه بود. از این رو، رئیس دولت تدبیر و امید در سخنرانی روز گذشته خود، چاره رهایی از نقد بی مبنا و آماتوری را در عرصه سیاست، فراگیری روش نقد و سازوکار نقادی دانستند و بیان داشتند: «ما باید نقد را یاد بگیریم نه این که دو نفر چگونه راه می روند.»

اما اینکه راهکارهای رسیدن به فضای نقد عالمانه چیست نکته مهمی بود که در سخنان رئیس دولت پوشیده ماند!

امروزه روز، سازکارهای نقد و پرورش سیاستمدارانی که با اصول نقد در فضای سیاست آشنا باشند، به اندازه ای روشن است که به راستی بعید به نظر می رسد سیاستمدار روزگار چشیده ای مانند دکتر روحانی از آنها بی خبر باشند: احزاب، مطبوعات آزاد و فعالیت های صنفی و سندیکایی، شاهراهایی هستند که سیاستمداران را بدل به نقادان حرفه ای و خردگرا می سازند و فضای نقد را از آلایش های آماتوریسم و احساساتی گری و برداشت های آنی پاک می سازند!

با این همه سوگمندانه باید اعتراف کرد در نزدیک به دو سالی که از عمر دولت می گذرد واکنش دولت به انتقادهای خام دستانه به جای نیرومند ساختن نهادهای سیاسی و پشتیبانی از احزاب و نهاد سیاسی، صرف پاسخگویی با همان سبک و سیاق انتقادات خرده گیران بوده است که از هر گوشه که به آن بنگریم تنها دیوار بلند بی اعتمادی و رویارویی ها را بالاتر برده است.

این که سیاست همه عرصه احساس نیست و عقلانیت، اولویت بندی و تجزیه و تحلیل پدیده های سیاسی حرف نخست را در آن می زند، نکته ایست که تنها با رونق بخشیدن به بازار احزاب و نهادهای حرفه ای که نقش آموزش سیاستمداران را برعهده دارند، میسر می شود و نیازی به گفتن نیست که سرکوفت به مخالفان و به رخ کشیدن «بی سوادی» و خامدستی بهانه گیران خود بازگو کننده نگاه غیر عمیق سیاسیون به دنیای سیاست است که تنها به سوء تفاهم ها و ناسازگاری ها در عرصه سیاست دامن می زند!

ابتکار: صلح، نگرانی فراموش شده

«صلح، نگرانی فراموش شده»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم مهدی روزبهانی است که در آن می خوانید؛اگر مردم دنیا نگران باشند جای تعجب نیست. کشته و زخمی شدن و آوارگی سرتاسر منطقه خاورمیانه را فراگرفته است. شاید امروز ایران امن باشد اما کمی آنسوتر بحران های آب و نان فرصت تنفس را از انسان ها ربوده و افراطگری و خشونت زندگی را بازیچه خود کرده است. شاید برد گلوله و آتش افراطیون، به ایران و بسیاری از کشورهای جهان نرسد اما پیوندهای انسانی فراتر از مرزهای جغرافیایی و سیاسی تعریف می شود و بی شک امروز احساسات عمومی جهان متأثر از کشتارهای بی رحمانه ای است که حد و مرز نمی شناسد.

افراطیان در سراسر دنیا هر روز یک داستان وحشتناک را به تصویر می کشند. ماجراهایی که قبلا حتی فکر کردن به آنها مشمئز کننده بود ولی حالا به شکل گزارش های خبری هر روز مخابره می شود. عادی شدن بر اثر این تکرار بیش از خود کشتارها جای نگرانی دارد. عزم تروریستها برای نسل کشی و ظهور برده داری امنیت را در منطقه ریشه کن کرده است و به طبع همه جهان را تحت تأثیر قرار داده است.

اما در حالی که همه این حوادث با سرعت بحران های انسانی را تشدید می کند؛ جامعه جهانی واکنشی کند دارد. نهادهای بین المللی که روزی برای جلوگیری از بروز بحران در سراسر جهان و نیز حل و فصل مسائل پیچیده انسان ها ایجاد شدند امروز کارکردی سازنده ندارند. اذعان به شکست قراردادهای جهانی برای برقراری صلح و ثبات بعد از جنگ جهانی دوم کمی سخت و البته تأسف انگیز است اما به هرحال موضوعی است که امروز شاهد آن هستیم. مسئله ای که مدیر کنفرانس امنیتی مونیخ نیز امسال بر آن صحه گذاشت و گفت که ما در حال تجربه سقوط نظم جهانی هستیم. شاید صحنه نمایش داستان خشونت و افراط خاورمیانه باشد اما شرایط و ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورهای مختلف نیز در شکل گیری آن نقش بسزایی داشته است. مسئله ای که صاحبان امنیت و اندیشه خودخواهانه آسایش، کمتر می خواهند راجع به آن سخنی بیان شود. از این رو بجای طرح مسئله و بحث و نظر در جهت کشف بستر رشد اندیشه افراط، تنها به دنبال تشدید آتش توپخانه ای در جهت پاک کردن مسئله هستند.

هر روز تروریست ها و افراطیون در گوشه ای از جهان موضوعی را دست آویز خشونت قرار می دهند و به طرق مختلف کشتار راه می اندازند در حالی که سیاست مداران مدعی اندیشه های روابط بین الملل خیلی شیک و مرتب و با آرامش تنها کنفرانس برگزار می کنند.

اما براستی سیاست مداران و دیپلمات ها چقدر نگران جان و مال یک انسان هستند؟ آیا واقعا برای اذعان به شکست نظم مستقر بعد جنگ دوم جهانی این همه آتش وخون کافی نیست؟

از این رو این واکنش کند و منفعلانه این شبهه را ایجاد می کند که تنها در صورتی سیاسیون عزم جدی خود را برای خلق طرحی در جهت برقراری ثبات به کار می گیرند که ساختارهای سیاسی از بین رفته باشد و یا اینکه در معرض خطر قرار گرفته باشد و گرنه مسلم است که کشتار و خشونت طی چند سال اخیر به بیشترین حد خود در نقاط مختلف جهان رسیده است.

گویا تنها زمانی سیاست مداران به شکست و اشتباه خود اعتراف می کنند که بر اثر اشتباهات خود کشته شوند! اما این نوع اعتراف به اشتباه نوش داروی بعد از مرگ است و دوای جامعه انسانی نیست.

ای کاش جامعه جهانی قبل از آنکه آتش خشونت همه ساختارها را بسوزاند، آموزه صلح را به جای آتش ارائه کند. البته که برای این کار باید مصلحت اندیشی در جهت استمرار ساختار سیاسی و نظم مستقر را کنار بگذارد و به فرزندانی فکر کند که امروز در دامان افراط تربیت می شوند. مسئله ای که امروز بیش از هر زمان دیگری برای جامعه بشری نگران کننده است تربیت نسلی است که امروز شاهد بی اعتباری امنیت انسان است.

البته پیش رفتن در مسیر صلح نیازمند شجاعتی است که برای آن باید مسلح شدن را کنار گذاشت. زمانی این باور در جامعه جهانی نهادینه خواهد شد که انسان ها درک کنند که تنها ترســــوها خود را به پیشرفته ترین سلاح ها تجهیز می کنند.

دنیای اقتصاد: چندصدایی در سیاست گذاری؛ از منظری دیگر

«چندصدایی در سیاست گذاری؛ از منظری دیگر»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم دکتر ابوالقاسم هاشمی است که در آن می خوانید؛در شماره چهارشنبه 15/ 11/ 93 «دنیای اقتصاد»، بحثی بسیار بااهمیت درخصوص شرایط فعلی سیاست گذاری های اقتصادی توسط چهار تن از صاحبنظران مسائل اقتصادی کشور مطرح شد که حکایت از مشکلاتی، هم در طراحی و هم در به اجرا در آوردن این سیاست ها داشت. از نکات ارزشمندی مانند چندصدایی در سیاست گذاری ها و نبود سکانداری قوی در این صحنه سخن به میان آمده بود که همگی بر لزوم به فعل درآوردن سیاست های مناسب، در برهه ای از زمان که شاید اقتصاد کشور یکی از سخت ترین ایام خود را سپری می کند، حکایت داشت.

به گمان من آنچه در این تحلیل ها یا رهنمودهای عالمانه مورد بی مهری قرار گرفته بود، مقوله بستر این سیاست گذاری ها، یعنی فضای اقتصاد سیاسی جامعه بود؛ چراکه نهادهای قانونی متولی سیاست های مالی، پولی، ارزی و تجاری دولت مشخص هستند و اینکه آنها باید با تعامل با یکدیگر و با دیگر قوا برای یک اجماع حداکثری وارد میدان عمل شوند که امری بدیهی است. حتی نهادهایی که وظیفه هماهنگی سیاست ها را هم به عهده دارند، مانند شورای اقتصاد یا ستاد کلان اقتصاد دولت هم وجود دارند. پس مشکل کار کجاست که سخن از نبود سکاندار می شود؟ سخنی که دلالت بر منفعل بودن دولت در مسیر به اجرا درآوردن سیاست های اقتصادی موردنیاز جامعه یا مستهلک شدن این سیاست ها در عمل دارد. همان طور که ذکر شد به گمان من پاسخ را باید در فضای اقتصاد سیاسی کشور جست وجو کرد.

در ادبیات اقتصاد سیاسی از چندین مدل کلی انتخاب سیاستی برای کشورهای دموکراتیک یاد می کنند که مهم ترین آنها مدل شمارش آرا (Voting Model) و مدل تحمیلگری (Lobbying Model) است. در کار سیاست گذاری، آثار توزیع درآمدی که به همراه هر سیاستی پدید می آید امری بدیهی است، لیکن در مدل شمارش آرا که مخصوص جوامع دموکراتیک است ترجیح سیاستی برای آن دسته از سیاست هایی است که رفاه ملی را بیشینه می کند، سیاست هایی که به هرحال خسارتی را برای عده ای به دنبال خواهد داشت، ولی عنوان می شود که نفع کلی در پیش گرفتن آنها در جامعه بیش از خسارت یاد شده است.

تا اینجا، مساله منطقی است، اما مشکل چنین مدلی این است که در عمل به ندرت بازندگان آن سیاست می توانند از کیسه دولت یا از کیسه برندگان جبران خسارت شوند. با این وجود، جامعه آن را تحمل می کند یا حداقل مقوله برد و باخت در سرلوحه امر هر سیاست گذاری اقتصادی قرار نمی گیرد. مدل تحمیلگری هم به عنوان یکی دیگر از پایه های شکل دهنده سیاست های اقتصادی است. این مدل برگرفته از رفتار گروه های ذی نفع است که روی کردار سیاسی صاحبان قدرت و نهایتا سیاست گذاران سرمایه گذاری می کنند (شبیه آنچه امروزه درخصوص سیاست تعرفه ترجیحی با ترکیه ملاحظه می کنیم).

به هر حال جوهر این بحث مختصر در خصوص فضای سیاسی به عنوان بستر سیاست گذاری های اقتصادی این است که حتی در دموکراتیک ترین کشورها هم خوش بینانه و شاید ساده لوحانه است که تصور کنیم دولت ها با سبک و سنگین کردن سیاست ها، آن سیاست هایی را دنبال می کنند که منافع ملی کل جامعه را بدون هیچ هزینه اجتماعی بیشینه می کند. فرآیندهای سیاسی چه بسیار اقلیتی را، با اعتقاد به اینکه عملشان خسارت نسبتا خفیفی برای هر یک از اعضای اکثریت دارد، ترجیح می دهند و سیاست گذاران، هم شهامت و هم توان این نوع سیاست گذاری ها را دارا هستند. در کشورهای در حال توسعه هم به طریق اولی وضع چنین است و آنجا که چندصدایی نه از مسیر احزاب؛ بلکه از سایه سنگین آنهایی که در معادله قدرت حضور دارند ریشه می گیرد، مسلما این مساله حادتر است.

در این شکی نیست که استفاده از هر گونه ابزار سیاستی به نفع درآمد حقیقی بعضی از گروه های ذی نفع و موجب خسارت بخش های دیگر می شود. این امر تلاش های متقابل را شدت می بخشد و از این رو است که در میان مهمات ابزارهای سیاستی، آن سیاستی کارآتر تلقی می شود که هزینه برخورد اجتماعی و ریزش حامیان کمتری را به دولت تحمیل می کند. در بسیاری موارد اصولا سیاست گذاری نکردن شاید به صلاح باشد و در بسیاری موارد توپ را در زمین های مختلف انداختن چاره کار است. اینجا است که احساس می شود سکانداری وجود ندارد.

برای آنکه بحث از حالت انتزاعی خارج شود اجازه دهید که برای تبیین آن نگاهی به دو مقوله سیاست گذاری در کشور که شاید از بااهمیت ترین مسائل اقتصادی پیش رو باشند، داشته باشیم:

1- از ابتدای روی کار آمدن دولت جدید روشن بود که ادامه پرداخت یارانه نقدی به این شکل نمی تواند سیاست پایداری باشد. جای شکی هم نبود چون در هیچ جای دنیا دیده نشده که کشوری به هر علتی بتواند تقریبا به همه آحاد کشور یارانه نقدی آن هم در چنین ابعادی بپردازد. منتها به سامان رساندن آن درگیر همان مساله توزیع درآمدی بود. بودجه سال 1393 با ظرافت این مساله را به صحن مجلس برد، مجلس فقط تا آنجا پیش رفت که مقررکرد گروه های درآمدی بی نیاز یارانه نگیرند. سازوکار را به دولت سپرد، اما مهم تعریف همان کلمه «بی نیاز» و حذف گروه های هدف بود که احتمالا هزینه های اجتماعی زیادی برای دولت داشت؛ بنابراین بهترین تصمیم دولت آن بود که تصمیمی نگیرد و حدود 50 هزار میلیارد بودجه این کار را که سهم عمده ای از آن می توانست در راه بهداشت و تولید و محیط زیست بهتر هزینه شود در راه همان سیاستی که خود قبلا منتقد آن بود خرج کند و این سیاست گذاری را به آینده موکول کند. در رفت و برگشت، یک سال بعد این بار هم همان سناریو در حال تکرار است. مجلس در بودجه 94 قدم کوچک دیگری برداشته و تا اینجای کار کمیسیون تلفیق مبلغ 5/ 2 میلیون تومان درآمد را برای بی نیازها تعریف کرده، ولی مجددا سازوکار لازم را به دولت سپرده که اجرای آن مسلما هزینه اجتماعی برای دولت خواهد داشت. تا ببینیم چه پیش آید.

2- در اقتصادهای با تورم بالا، راه حل های برون رفت از تورم تقریبا ساده و شناخته شده است که کارآترین آنها دنبال کردن یک سیاست پولی انقباضی است، لیکن به هنگام یک وضعیت رکود تورمی سیاست گذاری پیچیده است. با این وجود تقریبا برای اکثر اقتصاددانان روشن است که هنگام یک رکود تورمی عمیق، سیاست های تشویق صادرات یا بهبود بخشیدن وضعیت صنایع صادراتی شاید مطمئن ترین راه برای رشد بیشتر یا کم کردن از ابعاد رکود، بدون شعله ورتر کردن تورم باشد. در اینجا قصد پرداختن به همه ابعاد این مساله نیست لیکن دلیل اصلی آن هم ساده است.

آنچه تقریبا در همه جای دنیا تجربه شده این است که برای برون رفت از رکود نهایتا سیاست ها به نوعی، همان سیاست های کینزین خواهد بود که تحریک تقاضای داخلی را دربر دارد. این امر خود موجب فشارهای بیشتر تورمی می گردد که هنگام وجود تورم بالا سیاست های پولی انقباضی تری را طلب می کند که خود موجب رکود بیشتر می گردد؛ بنابراین این دور باطل ادامه خواهد یافت. سیاست تقویت صادرات در واقع تحریک تقاضای خارجی است، از این رو از شدت و حدت این دور باطل می کاهد. یکی از فرازهای برنامه ای که توسط دولت برای برون رفت از وضعیت رکود تورمی به مجلس تسلیم شد نیز دنبال کردن همین سیاست؛ یعنی سیاست های تشویق صادرات بود.

اما با این همه و با همه تاکیدهای عالی ترین مقامات کشور برای تقویت صادرات غیرنفتی می بینیم که درعمل هیچ سیاست گذاری مهمی برای به فعل درآوردن آن انجام نشده است. هیچ کدام از شیوه های مرسوم تقویت صادرات؛ یعنی بهبود نرخ ارز حقیقی (نرخ ارز اسمی برای صادرکنندگان در رابطه با نرخ تورم)، اعطای جوایز یا مشوق های صادراتی، تجهیز منابع بانک توسعه صادرات و... به سرانجامی نرسیده و سرنوشت پرپتانسیل ترین بخش صنعت صادراتی؛ یعنی پتروشیمی هم که امروزه همه چشم ها برای ارزآوری به آن دوخته شده، درگیر همان چالش توزیع درآمدی که نکته مورد بحث ما است، شده است. سال پیش، گویا با اشاره دولت مساله تعیین قیمت خوراک گاز به صحن مجلس فرستاده شد. جای شگفتی بود که ارگان قانون گذاری کشور به مساله قیمت یکی از نهاده های تولید ورود کند. نهاده ای که گرچه در مالکیت دولت است، ولی مثل هر نهاده دیگری تقاضای آن تقاضای مشتقه و منبعث از قیمت جهانی کالای نهایی؛ یعنی محصولات پتروشیمی که مکررا تغییر می کند، است.

به هرحال حکایت رانت یعنی همان مساله توزیع درآمدی این بار به صورت عیان تری بدون توجه به آثار آن بر تولید ملی، سرمایه گذاری های آتی و بازار سرمایه و .... در کانون توجه قرار گرفت و قیمت گذاری خوراک گاز در صحن مجلس انجام شد. پس از چندی به خصوص با پایین رفتن قیمت نفت که عملی نبودن و پیامدهای منفی این تصمیم آشکار شد، مجددا با تصویب مجلس و شورای نگهبان توپ به زمین دولت آمد و این بار بین ارگان های دولتی است که معلق مانده است. باز هم سیاست گذاری نکردن یا به عقب انداختن سیاست گذاری از منظر دولت سیاست بهینه است.

خلاصه اینکه لازمه رشد و توسعه اقتصادی، در میان عوامل دیگر، سیاست گذاری های هماهنگ و منسجم دولت است که این خود فضای اقتصاد سیاسی مناسبی را طلب می کند. به گمان من این بستر در کشور ما فراهم نیست. تزلزل سیاست گذاری ها و اصولا به سرانجام نرسیدن سیاست ها یا حفظ شرایط موجود، آنچه در طول چند سال گذشته شاهد آن بوده ایم، بیشتر ریشه در رفتار ارگان های مربوطه دارد که با بخشی نگری حاضر نیستند یا توان آن را ندارند که هزینه آن را به نفع منافع ملی بپردازند. در وادی سیاست گذاری، بیشتر اوقات، اندازه کیک مهم نیست نحوه برش آن مقدم بر اصل مساله است. رئیس جمهور محترم در کنفرانس اقتصاد ایران به زیبایی فرمودند که دیگر نباید اقتصاد به سیاست سوبسید دهد که کلام نغزی بود، ولی متاسفانه حکایت همچنان باقی است.