معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با اشاره به این‌که 58 درصد مقالات ISI ایران در حوزه علوم پزشکی، فاقد ارجاع یا تنها دارای یک ارجاع است اظهار کرد: رقم واقعی اعتبارات پژوهشی سالانه کشور از 40 سال پیش تاکنون تقریبا ثابت مانده است!
به گزارش ایسنا، دکتر ملک‌زاده که در «اندیشگان سیاستگذاری در علوم و پژوهش‌های بنیادی» در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی سخن می گفت خاطرنشان کرد: 57 کشور جهان اسلام که در بین آن‌ها برخی از ثروتمندترین کشورهای دنیا نیز حضور دارند در مجموع 2.4 درصد بودجه صرف شده در پژوهش دنیا را به خود اختصاص داده‌اند و این درحالی است که ایالات متحده به تنهایی 30.6 درصد، اروپا 22.6 درصد، چین 15.3 و ژاپن 10.3 درصد هزینه‌های تحقیق و توسعه جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
به گفته وی، در هر یک از کشورهای اسلامی به طور متوسط 46 صدم درصد تولید ناخالص داخلی صرف تحقیق و توسعه می‌شود که البته نسبت به سال 2003 که این سهم فقط سه دهم درصد بوده، افزایش داشته است.
وی تصریح کرد: در چشم انداز سال 1441 هجری قمری (1398هجری شمسی -2020 میلادی) کشورهای جهان اسلام، مقرر شده که در این کشورها سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص ملی به 1.4 درصد افزایش یابد که با توجه به روند بسیار کند رشد اعتبارات تحقیق و توسعه در جهان اسلام دور از ذهن است.
ملک زاده تصریح کرد: از لحاظ سهم «اعتبارات تحقیق و توسعه» (GERD) از «تولید ناخالص داخلی» (GDP)، تونس، مالزی، ترکیه و ایران به ترتیب بهترین وضعیت را در بین کشورهای اسلامی دارند.
وی با بیان این‌که طبق بند «ه» ماده 16 قانون برنامه پنجم توسعه،سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی باید تا سال 1394 به سه درصد برسد اظهار کرد: برنامه سهم تحقیقات در آستانه آخرین سال از برنامه پنج ساله پنجم توسعه حدود نیم درصد GDP یعنی یک پنج میزان مورد انتظار (2.5 درصد) است که با توجه به تاثیر تورم، علیرغم کمی افزایش نسبت به گذشته از لحاظ رقم واقعی با بودجه اختصاص یافته در سال 1354 تفاوت چندانی ندارد و این درحالی است که با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری، دولت و مجلس همواره نسبت به عدم تحقق سهم قانونی تحقیقات از GDP سکوت کرده‌اند.
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در ادامه با اشاره به رشد کمی مستندات علمی ایران طی سال های اخیر گفت: براساس تعداد مستندات نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، ایران در سال 2013 رتبه هفدهم تولید علم دنیا و رتبه اول منطقه را به خود اختصاص داده و این درحالی است که از لحاظ تعداد ارجاعات در تمام علوم در رتبه بیست و چهارم دنیا هستیم. در ارزیابی کیفی مقالات علمی محققان ایرانی اگر به مستندات علمی نمایه شده در ISI توجه کنیم از میان 61 هزار و 461 مستند نمایه شده ایران در ISI در حوزه علوم سلامت و زیست پزشکی در دوره 1975 تا 2014، 28 هزار و 176 مقاله فاقد هر گونه ارجاع – حتی خود ارجاعی - و هفت هزار و 476 مقاله دارای تنها یک ارجاع بوده‌اند. در مجموع تنها دو مقاله محققان ایرانی این حوزه بین 600 تا 650 ارجاع، سه مقاله بین 500 تا 600، چهار مقاله بین 300 تا 400 ، 20 مقاله بین 200 تا 300، 31 مقاله بین 150 تا 200 و 102 مقاله ببین صد تا 150 مورد ارجاع داشته‌اند.
ملک زاده در عین حال به وجود ظرفیت‌های عظیم انسانی از جمله در حوزه تحقیقات پزشکی اشاره کرد و گفت: در سال 1356 تنها 9 هزار و 441 پزشک عمومی و پنج هزار و 259 پزشک متخصص در کشور داشتیم که تا سال 1392 به 70 هزار پزشک عمومی و 45 هزار متخصص افزایش یافته اند. در حال حاضر 54 دانشگاه علوم پزشکی 29 پژهشکده و 567 مرکز تحقیقاتی در این حوزه فعالند که ظرفیت قابل توجهی برای توسعه تحقیقات با کیفیت در زمینه سلامت به شمار می‌روند.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در ادامه به شاخص «خروجی تحقیقات با کیفیت بالا» (NATURE INDEX) اشاره کرد و گفت: براساس این شاخص ایران در رتبه 37 و ترکیه در رتبه 38 دنیا هستند.
وی در ادامه به آمار تقاضانامه‌های ثبت اختراعات در دنیا اشاره کرد و گفت: براساس آمار تعداد تقاضانامه‌های ثبت اختراع در دفاتر کشوری تشکیل پرونده، سهم کشورهای اسلامی از کل تقاضاهای ثبت اختراع دنیا تنها 1.7 درصد، سهم چین 26.3 درصد، سهم آمریکا 25 درصد، سهم ژاپن 17.1 درصد و سهم کره جنوبی حدود 9 درصد است؛ البته ایران در بین کشورهای اسلامی قبل از مالزی، اندونزی، ترکیه و مصر در رتبه اول جهان اسلام قرار دارد.
ملک زاده در ادامه با بیان این‌که در ایران برخلاف کشورهای توسعه یافته تا 90 درصد اعتبارات پژوهشی توسط بخش دولتی تامین می‌شود گفت: سازمانهای غیردولتی (مردم‌نهاد)، خیریه‌ها، آژانس‌ها و موسسات و اشخاص حقیقی، اجرای پروژه‌های مشترک طرح های ملی و ابر پروژه‌ها از راهکارهای افزایش اعتبارات پژوهشی از محل بخش خصوصی است.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در پایان با تاکید بر ضرورت حمایت بیش از پیش از محققان خصوصا در حوزه پژوهش‌های بنیادی گفت: وقتی کسی به علوم پایه مثل بیولوژی بی توجه است یعنی علم را قبول ندارد. بدون علوم پایه و شناخت بیولوژی چگونه می توان علم کاربردی تولید کرد؟ متاسفانه از برخی زمینه‌ها که اساس علمی ندارد مرتبا صحبت می‌شود و در مقابل به علوم بنیادی کم توجهی می‌شود که نشان از عدم شناخت مفهوم علم دارد.