دستیار رییس‌جمهور گفت: همه آنچه ما ایرانیان به آن افتخار میکنیم دست‌پخت دانشمندانی است که از همه ادیان توحیدی در آن نقش داشتند.
به گزارش ایسنا، شب «سلیمان حییم» به عنوان صد و هشتاد و دومین «شب بخارا» با رونمایی از «فرهنگ فارسی عبری حییم» با همکاری انجمن کلیمیان تهران، بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، دایرهالعمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار و با حضور افرادی همچون حجت‌الاسلام و المسلمین علی یونسی (دستیار رییس‌جمهور)، غلامعلی حداد عادل، آیت‌الله مصطفی محقق داماد، خاخام بزرگ جامعه کلیمیان ایران، نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی و محمدرضا باطنی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم که هفتم دی‌ماه برگزار شد، علی دهباشی درباره سلیمان حییم گفت: سلیمان حییم در سال 1262 (1887 میلادی) در تهران و در یک خانواده یهودی متولد شد. پدرش «حییم اسحاق» نام داشت و مادرش «خانم» که هر دو شیرازی بودند. سلیمان حییم در سال 1906 وارد کالج آمریکایی شد که زیر نظر «جردن» اداره می‌شد. در آنجا با زبان انگلیسی آشنا شد و در سال 1915 پس از اتمام تحصیلات در همان کالج آمریکایی به تدریس پرداخت.
او افزود: با ورود مشاوران اقتصادی خارجی و دکتر میلسپو به ایران حییم با سمت مترجم در وزارت دارایی به کار مشغول شد. بعد از مدتی ریاست دارالترجمه شرکت نفت را به عهده داشت. در همین دوران و شاید قبل‌تر بود که او نیاز به فرهنگ انگلیسی فارسی را احساس کرد و روزی 18 ساعت عمر خود را به این کار اختصاص داد.
دهباشی اظهار کرد: حییم در پیدا کردن معانی واژه‌ها و اصطلاحات در زبان انگلیسی همت خاصی داشت و همواره تلاش می‌کرد لغتی را بدون ارائه مشابه آنها در فرهنگ دوزبانه خود راه ندهد.
در ادامه این مراسم آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد سخنان خود را با درود بر تمامی انبیای الهی آغاز و اظهار کرد: در آستانه هفتادسالگی هستم. به خاطر دارم که چهارده یا پانزده ساله بودم که با دیکشنری حییم آشنا شدم. دانستم که این کلمه به چه معناست. بعدها فهمیدم که این کلمه عبری است و نویسندهاش یکی از هموطنان و همشهریان عزیز کلیمی است.
محقق داماد با بیان اینکه به هر حال بخشی از پاره تن کشورمان کیلیمان عزیز هستند گفت: من خوشم نمیآید و اصلاٌ زشت میدانم که از کلمه اقلیت اصلاٌ استفاده کنم. اقلیت ، اکثریت اصلاٌ به چه معناست. همه ایرانی هستیم و مفتخر به ایرانی بودن. قطع نظر از این مسئله، برای من به عنوان یک طلبه، طلبه اسلام‌خوان، زبان عبری نقش بسیار مهمی دارد. زبانی است بسیار نزدیک به زبان عربی. اگر کسی خوب بخواهد زبان عربی را خوب بفهمد، باید دستی در عبری داشته باشد.
او سپس سخنانی در رابطه با نزدیکی زبان عبری با عربی بیان کرد و افزود: دوستان عزیز کلیمی، خانمها و آقایان، در زمانی زندگی میکنیم که به دلیل اینکه به نام دین کارهایی از همه ما سر زده است، ادیان خشن، بدچهره و کریه در دنیا تلقی و ارائه میشوند، ما برای این که بتوانیم چهره مهربان ادیان را نشان بدهیم، باید دومرتبه الهیات را بازخوانی کنیم. برای بازخوانی الهیات، زبان عبری در درجه اول لازم است.
سپس حجت‌السلام والمسلمین علی یونسی، دستیار رییس‌جمهور در امور اقوام و اقلیتهای دینی و مذهبی - گفت: هر ایرانی با این لغتنامه و این دانشمند آشناست و برای همه ایرانیان مورد احترام هست. هیچ ایرانی‌ای به ذهنش خطور نمیکند که این دانشمند، حییم، مسلمان هست یا کلیمی. دانشمند است و ایرانی. دین و معرفت سنخ خداست، سنخ آسمان است و به همه انسان‌ها تعلق دارد.
او افزود: تمدن ایران زمین، تمدن اسلامی، همه آنچه ما ایرانیان به آن افتخار میکنیم دست‌پخت دانشمندانی است که از همه ادیان توحیدی در آن نقش داشتند و ایشان هم یکی از بزرگانی است که در پاسداشت و در بزرگداشت زبان و ادبیات فارسی نقش بزرگی داشتند. همه ما مدیون چنین شخصیتهایی هستیم و من تکریم میکنم این شخصیت بزرگ را و بر خود لازم میدانم که در این تکریم و بزرگداشت مشارکت کنم.
در ادامه غلامعلی حداد حادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درباره سلیمان حییم گفت: بنده زبان انگلیسی را بیشتر به کمک فرهنگ لغت حییم آموختم.
او در بخشی دیگر از سخنان خود به دانشنامه جهان اسلام و مدخل حییم در جلد هجدم آن اشاره کرد و شرح حال سلیمان حییم را از این مجلد برای حاضران خواند و سپس از نامه مجتبی مینوی خطاب به یحیی مهدوی حکایت کرد که در آن نامه میگوید کسی را شایستهتر از سلیمان حییم برای نوشتن فرهنگ فارسی جدید نمیدانست.
سپس یونس حمامی لاله‌زار، خاخام بزرگ جامعه کلیمیان ایران، در سخنانی گفت: مقدمات این کار را خود مرحوم سلیمان حییم فراهم کرد و نمونههای دست‌نویس خود او هم موجود است که بخشی از این دستنویسها نیز در اینجا به نمایش درآمده است و من اکنون قصد دارم که او را بیشتر بشناسیم.
او سپس سخنانی درباره تاکید یهودیت و سایر ادیان الهی بر فراگیری علم بیان کرد و گفت: از نگاه دین ما کسی فقیر و مسکین است که بیسواد است.
لاله‌زار در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز فرهنگی در اینجا رونمایی میشود که نزدیک به 12 سال در دوران اخیر روی آن کار کردهایم تا در حد توان خودمان آن را به روز برسانیم. همانطور که گفتم پایه اصلی و شالوده آن را خود مرحوم شادروان سلیمان حییم گذاشته بود و بزرگان دیگری هم کار ایشان را ادامه دادند و بعد هم به همت انجمن کلیمیان، آقای یشایایی این کار تداوم یافت و نهایتاٌ به امروز رسید.
در ادامه نوبت به سخنرانی محمدرضا باطنی رسید که او هم گفت: من واقعاٌ مفتخرم که در مجلسی که برای بزرگداشت دانشمندی در حد سلیمان حییم برگزار شده است شرکت میکنم. فرهنگی که 50 سال پیش نوشته شده امروز کارآمد نیست. کلماتی مانند روغن چراغ و سفیداب و ملکی و آرخالق و این جور کلمات دیگر در زبان ما استفاده نمیشوند. کلماتی مثل خودپرداز، عابر بانک، کارت نقدی، کارت اعتباری آمده، کفش پاشنه تخم مرغی آمده و بسیاری چیزهای دیگر. و ما نباید دلخوش کنیم که فرهنگ 50 سال پیش حییم را داریم. آن فرهنگ بسیار ارزشمند است ولی یک چیز عتیقه است. خوشبختانه فرهنگ معاصر یکی از کارهای بسیار مفیدی که کرد این بود که دست زد به روزآمد کردن فرهنگهای حییم. تا آن جایی که حافظه من یاری میکند تمام فرهنگهای حییم روزآمد شدهاند. لغاتی که بوی کهنگی میداد، برداشته شد و به جای آنها چیزهایی گذاشته شده که به درد مراجعه‌کننده میخورد، یعنی میتواند از آنها استفاده کند.
باطنی در بخشی دیگر از سخنانش گفت: واقعاٌ کاری که حییم کرد فوق طاقت یک انسان است. معلوم است که این کار را با تمام دلبستگی، شور و زندگیاش انجام داده است. هیچ فرهنگنویسی نیست که در کار نوشتن فرهنگ نگاهی یا نیم‌نگاهی به حییم نکرده باشد. در میان آدمهایی به سن و سال من هیچ‌کس نیست که به دوره لیسانس رسیده باشد و از فرهنگهای حییم استفاده نکرده باشد.
این زبان‌شناس اظهار کرد: آثار حییم آثار یک ایرانی فرهیخته است که کار نیکِ نو او، او را و نام او را سالها زنده نگه خواهد داشت.
در ادامه سیامک مُرصدق، نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی، درباره نقش یهودیان در فن ترجمه سخنرانی کرد و گفت: شاید یکی از افتخارات فرهنگ ایران این است که ما در طول تاریخ هیچ وقت کشوری تک‌زبانی، کشوری تک‌مذهبی، یا کشوری تک‌نژادی نبودیم. همواره پیروان ادیان متفاوت، با گویشهای محلی متفاوت، با حفظ یک زبان رسمی به عنوان زبان مرجع کشور کنار همدیگر زندگی کردند. و بیشک بخش عمدهای از باروری و رشد فرهنگی کشور ما مدیون این همزیستی است که در طول تاریخ شکل گرفته است.
همایون سامیح، ریاست انجمن کلیمیان تهران، و داوود موسایی، مدیر نشر فرهنگ معاصر، سخنرانان بعدی این مراسم بود که در سخنانشان از نقش و جایگاه سلیمان حییم یاد کردند.
موسایی به دلایل اصرار خود به دوباره زنده کردن فرهنگ حییم اشاره کرد.
در بخشی دیگر از این مراسم و در فیلمی ویدئویی اسماعیل جمشیدی حکایت دیدار و مصاحبه با سلیمان حییم را بازگفت.
در پایان این مراسم با حضور خاخام بزرگ جامعه کلیمیان یونس حمامی لاله‌زار، حسن انوری، محمدرضا باطنی، آرش آبایی، داوود موسایی، سیامک مُرصدق، همایون سامیح، کهن صدق، هارون یشایایی و لئا دانیالی از «فرهنگ لغات فارسی عبری حییم» رونمایی شد.