محمود واعظی در حاشیه شورای فنی وزارتخانه اظهار کرد: «موتور جستجوی بومی با هدف عملیاتی سازی در شبکه ملی اطلاعات اجرایی می شود.»
وزیر ارتباطات به تشکیل شورای راهبری پروژه مذکور اشاره کرد و در مورد وظایف این شورا توضیح داد: «انسجام و جهت دهی، هدایت و راهبری پروژه های موتور جستجوی بومی برای شبکه ملی اطلاعات با پشتیبانی کامل از خط و زبان فارسی، خدمات جستجوی دولت الکترونیک و درگاه مجتمع سازی خدمات فناوری اطلاعات از جمله این وظایف است.»
در ادامه با دیجیاتو همراه باشید تا با پروژه ای که سال ها بر روی آن وقت و هزینه صرف می شودولی نتیجه کاملی برای ارائه به مردم در بر ندارد بیشتر آشنا شوید.
به گفته وی این شورا متشکل از نمایندگان پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فناوری اطلاعات ایران، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، و سه عضو به نمایندگی بخش خصوصی و نمایشگاهی است.
واعظی افزود:«طرح موتور جستجوی بومی که به عنوان درگاه مجازی استفاده از خدمات در شبکه ملی اطلاعات است با هدف استقلال در فضای سایبری و ارائه خدمات مناسب با فرهنگ و نیازهای کاربران فارسی زبان در نظر گرفته شده است.»
او گفت: «تمرکز این طرح بر ارائه خدمات متکی بر اطلاعات محلی و منابع اطلاعاتی بومی است که از جمله این موارد می توان به ارائه سرویس جستجو بر روی منابع اطلاعاتی مورد استفاده در خدمات دولت الکترونیک، سلامت الکترونیک، بانک داری الکترونیک و آموزش الکترونیک اشاره کرد.»
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بیان کرد: «در این راستا طی چند سال اخیر در سازمان فناوری اطلاعات ایران فعالیت هایی در حوزه های توسعه خدمات موتور جستجو، دادگان و ابزارهای پردازش زبان فارسی صورت گرفته است.»
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۱۳۸۹ کار بر روی پروژه موتور جستجوی بومی را آغاز کرد. این طرح برای ارائه خدمات دستگاه های دولتی و خصوصی با هدف تسهیل در ارائه سریع اطلاعات به جامعه، با عنوان موتور «یاحق» معرفی گردید.
در ابتدای کار قرار بود از تجارب کشورهای کره جنوبی و چین نیز در این پروژه استفاده شود. سپس سیاست های وزارت خانه در رابطه با جستجوگر ملی تغییر کرد و مقرر شد برای ایجاد فضای رقابت فعالان داخلی در این عرصه چندین موتور جستجوی بومی راه اندازی و معرفی شود.
در سال ۹۰ معاون توسعه و شبکه سازمان فناوری اطلاعات از تمدید فراخوان پیمانکار موتور جستجوی ملی خبر داد.
یکسال بعد موتور جستجویی با نام پارسی جو که از سال ۱۳۸۷ تحقیق بر روی آن کلید خورده و در اردیبهشت ۸۹ مرحله تست خود را آغاز کرده بود به عنوان یک جستجوگر بومی سناخته شد.
پارسی جو توسط پژوهشگران دانشکده مهندسی برق دانشگاه یزد و زیر نظر پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات اجرا می شود و در حال حاضر نسخه ۳ آن با قابلیت جستجو در بین ۲۰۰ میلیون صفحه اینترنتی از بین بیش از ۵۰۰ میلیون صفحه وب فارسی در اختیار کاربران قرار دارد.
این موتور جستجو از قابلیت هایی چون جستجو در وب، خبر، عکس، صدا، دانلود و امکاناتی چون ترجمه و نقشه برخوردار است.
در ۸ مهر ۹۱ علی حکیم جوادی رئیس وقت سازمان فناوری اطلاعات ایران در سالروز تاسیس این نهاد از راه اندازی جستوگر و ارائه دهنده پست الکترونیک ملی خبر داد و گفت: «به زودی و براساس فراخوان پروژه فراهم سازی خدمات رایانامه ای ( فخر) و فراهم سازی موتور جستجوی بومی (فجر)، پروانه هایی را برای ارائه دهندگان و فراهم کنندگان خدمات پست الکترنیک و موتور جستجو صادر خواهیم کرد که در این راستا از حداکثر ظرفیت ها و توان تولیدات داخلی و بخش خصوصی استفاده خواهیم کرد.»
وی همچنین به مذاکر با گوگل اشاره کرد و افزود: « ما بارها به مذاکره با این شرکت اقدام کردیم تا گوگل بتواند دغدغه های موجود ما را حل کند اما نوع برخورد آنها با ایران بسیار متفاوت است.»
اما با گذشت ۴ سال از کلید خوردن طرح موتور جستجوی بومی در وزارت ارتباطات، همانطور که در ابتدای مطلب آمد این بار وزیر از اجرایی شدن آن در شبکه ملی اطلاعات خبر می دهد.
در کنار این تغییر سیاست ها و مواضع مسئولان فناوری اطلاعات کشور درباره جستجوگر داخلی، برخی شرکت های خصوصی نیز بیکار نماندند و بر روی چنین پروژه هایی کار کردند. یکی از نمونه های آن سایت سلام وابسته به شرکت بیان است که از موتور جستجوی خود یعنی زال در کنار غول های خارجی چون گوگل بهره می برد.
به بهانه این گزارش با علی قدیری مدیرعامل شرکت بیان گفت و گو کردیم. وی درباره اینکه «آیا مسئولان از دانش تیم سلام و زال توسط برای راه اندازی موتور جستجوی ملی استفاده کرده اند؟»، پاسخ داد:«خیر. از توانمندی های فنی شرکت ما استفاده نشده است.»
قدیری توان فنی داخلی را برای دست یابی به موتور جستجوی قدرتمند فارسی، کامل دانست و گفت: «با زیرساخت های فعلی کشور ما قطعا نمی توانیم موتور جستجویی مانند بینگ و گوگل برای پوشش تمام زبان های دنیا ارائه دهیم، اما در حیطه زبان فارسی می توانیم حتی بهتر از جستجوگرهای صاحب نام این امر را محقق کنیم.»
وی افزود: «توان نرم افزاری و سخت افزاری انجام این کار در ایران وجود دارد و ما نیز در عمل این مساله را به اثبات رسانده ایم.»
سایت سلام و موتور جستجوی زال بیش از ۳۰ ماه است که به صورت آزمایشی در اینترنت فعال هستند اما هنوز نسخه نهایی آنها رونمایی نشده است. علت را جویا شدیم. مدیرعامل بیان توضیح داد: « فقط خودمان را نباید نگاه کنیم. هرج و مرج در سیاست گذاری های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور باعث شده است که ما علیرغم میلمان مجبور شویم این زمان را چند بار عقب بندازیم و اکنون امیدواریم تا لااقل در سال ۹۴ شرایط برای افتتاح نهایی سلام و زال فراهم شود.»
به گفته وی، این شرکت برای توسعه سلام و زال برنامه های زیادی دارد و کاربران همیشه توسعه این دو محصول را پیگیری می کنند. قدیری در حالی از راه اندازی موتور جستجوی بومی جدید در کشور استقبال کرد، که نسبت به راه اندازی آن کاملا نا امید است.
حال باید از مسئولان پرسید: آیا موتور جستجوی ملی مد نظر وزیر محترم، همان پارسی جو است یا اینکه طرحی موازی با آن پیگیری خواهد شد؟ چرا در چند سال اخیر آمار دقیقی از نحوه اجرای این پروژه به اطلاع عموم نرسیده است؟ و سوالاتی از این قبیل.
با توجه به موارد بیان شده، پروژه موتور جستجوی ملی با گذشت بیش از ۴ سال نه تنها به منزل نهایی خود نرسیده بلکه برنامه مشخص و مدونی نیز برای آن ارائه نشده، و هر چند وقت یکبار با تغییر رویه مسئولان از جاده کاملا منحرف گشته است. این سردرگمی ها نه تنها به اجرایی شدن پروژه مذکور ضربه می زند، بلکه اجرای پروژه های دیگر را با تاخیر مواجه کرده و اعتماد کاربران را نیز نسبت به اجرای وعده های مسئولان فناوری اطلاعات از بین خواهد برد.
امیدواریم این پروژه به سرنوشت سیستم عامل ملی دچار نشود.
