شرق نوشت: فروشنده می گوید هیکلی ها را خودشان تولید کرده اند و فقط در دوماه محرم و صفر عرضه می کنند. بقیه ایام سال، بدلیجات می فروشند و انگشتر و تسبیح که برخی از آنها هنوز بالای مغازه دیده می شود. می گوید اکثر مغازه های اینجا کارشان همین است.
بازار جای سوزن انداختن نیست. فقط باید مشتری باشی تا فروشنده سرش را بگرداند و از بین این همه پر و کلاه و طبل و سنج جوابت را بدهد. راسته بازار از انتهای ناصرخسرو تا حوالی چهارراه سیروس، پر است از آدم های سیاه پوشی که مشغول خرید و فروشند.
یکی زنجیر قیمت می کند و دیگری طبل را یکی صدای سنج را در آورده و دیگری صدای صاحب مغازه را. یک ردیف از مغازه ها همه پر از وسایل عزاداری محرم است. هر مغازه چندین فروشنده دارد و ده ها خریدار. جلوی برخی از مغازه ها هم صف است. برخی ها قیمت ها را روی اجناس زده اند که فروشنده زیاد مجبور به جواب دادن نباشد و بتواند با سرعت، جواب مشتری را بدهد تا مشتری های دیگر را هم راه بیندازد. دسته دسته لباس سیاه و پرچم است که از مغازه ها بیرون می رود و شال های سبزی که خریده می شود و فروشنده ها فقط پول ها را می شمارند، خدا برکتی می گویند و نوبت مشتری بعدی فرا می رسد. خستگی از صورتشان می بارد. اما بازارشان سکه است.
عَلم های 100میلیونی دست سازعَلم های راسته ناصرخسرو بسیار کوچک است. برای پیداکردنشان باید حوالی چهارراه سیروس و مولوی را بگردی. در ساخت عَلم، آنچه پرکارتر و سخت تر است؛ ساخت همان تمثال ها یا مرغ های نشانده شده روی عَلم است. اگرچه تیغه های عَلم در چهار راه سیروس از یکی،دوماه مانده به محرم ساخته می شود اما ساخت تمثال ها بیشتر کار تبریزی ها و اصفهانی هاست. روی تیغه ها معمولا نقش و نگارهایی وجود دارد و برخی خمیدگی هایی دارد که کار قلم، چکش و در واقع کار دست است. پس از آنکه تیغه های مرغ نشان روی بدنه اصلی سوار شد؛ آن وقت نوبت به نصب پارچه و پر می رسد که کار هنرمندانی است که ذوق را چاشنی کار می کنند.
«قیمت عَلم بستگی به نوع سفارش مشتری دارد.» این موضوعی است که فروشنده ها می گویند. چندتیغه بودن عَلم و متعلقات آن، همه در تعیین قیمت نهایی تاثیر دارد. فروشنده می گوید: عَلم در بازار تهران تیغه ای 180 تا 220هزارتومان و پر آن، بین سه تا 50هزارتومان به فروش می رسد. به عنوان مثال قیمت متوسط یک عَلم 30تیغه شش میلیون می شود و اگر هم عَلم پر بخواهی قیمتش می شود یک ونیم میلیون تومان. اما اینها کمترین قیمت هاست و کوچک ترین عَلم ها را شامل می شود. برخی عَلم ها 20میلیون تومان است و برخی تا صدمیلیون هم می رسد. صدمیلیونی ها آن عَلم هایی است که کار دست استاد است و هیات های بسیار بزرگ آن را سفارش می دهند که حتی ممکن است از صدمیلیون هم بیشتر شود. عَلم ها همینجا سر هم می شود؛ در کارگاه های اطراف بازار تهران.
هیکلی های یک میلیونیمغاره نبش خیابان است و خلوت است و بوی چرم در آن پیچیده . هیکلی (جای نگهداری عَلم روی کمر) می فروشد. یک ست کامل آن شامل کمربند، دوبندی که به پشت کمر بسته می شود و جای نگهداری عَلم می شود. قیمت ها هم متفاوت است. از 60هزارتومان تا یک میلیون و200هزارتومان. 60هزارتومانی ها برای هیکلی های کوچک است. عَلم هایی که بچه ها می کشند و وزنی ندارند. عَلم های بزرگتر هیکلی های بهتری می خواهند. آنهایی که قیمتشان از 500هزارتومان شروع می شود و به یک میلیون و200 تا 300هزارتومان هم می رسد.
فروشنده می گوید هیکلی ها را خودشان تولید کرده اند و فقط در دوماه محرم و صفر عرضه می کنند. بقیه ایام سال، بدلیجات می فروشند و انگشتر و تسبیح که برخی از آنها هنوز بالای مغازه دیده می شود. می گوید اکثر مغازه های اینجا کارشان همین است. در دوماه عزاداری محرم و صفر زمینه کارشان را تغییر می دهند و اثاث عزاداری می فروشند. یکی، دوجا هم اغذیه فروشی ها تغییر موقت شغل داده اند. فر و دستگاه سرخ کن را خاموش کرده اند و به جای آنها «پر آزادی» رنگارنگ آورده اند و کلاه خود و پرچم های کوچک.
پرچم های چینی در راه ماندهحداقل پنج تا شش مغازه ردیف کنار هم پرچم می فروشند و جای ورود به مغازه نیست. از پرچم های سه گوش بسیار کوچک گرفته تا پرچم های 6×4. قیمت ها هم متفاوت است. برخی قیمت ها روی پرچم ها خورده. هر سوال اضافه ای بیجاست و فروشنده جواب آن را نمی دهد. فقط باید اشاره کنی از کدام پرچم چه تعداد می خواهی. جای هیچ سوال و جواب اضافه ای نیست. یکی سفارش می گیرد. یکی جنس را جور می کند. یکی بسته بندی می کند و یکی پول را می شمرد. همه خسته اند و با چشم های قرمز می گویند حال و وقت حرف زدن ندارند. مغازه دار بعدی کمی وقت می دهد. پرچم ها از سه هزارتومان شروع می شود تا حدود یک ونیم میلیون تومان. قیمت ها اکثرا حوالی 30 تا 400هزارتومان است. پرچم ها داخلی است. از قم و مشهد و یزد می رسد و بیشتر اصفهان. یکی دیگر از فروشنده ها می گوید پرچم های چینی هم دارد. اما وقتی سراغ آنها را می گیرم و قیمتش را می پرسم در جواب «شرق» می گوید: پرچم ها در راه است و هنوز وارد نشده است. در جواب این سوال که پس چه زمانی قرار است پرچم های چینی را بفروشید، فقط می خندد. انگار تب تبلیغ جنس خارجی همه جا را گرفته. حتی پرچم های عزا را. همین چند روز پیش هم بود که برخی اخبار مبنی بر چینی بودن اجناس بازار محرم در رسانه ها درج شد.
لباس تعزیه از 100 تا 500هزارتومانمغازه بعدی لباس تعزیه دارد. یک دست لباس معمولی تعزیه خوانی شامل زره، بلوز و شلوار، کلاه خود، سپر و شمشیر می شود صدهزارتومان، اما جنس چندان مرغوبی ندارد. هر دست لباس تعزیه اگر چکمه های چرمی بلند هم به آن اضافه شود یا اگر بخواهی جنس چرمش بهتر باشد یا زره آن کیفیت بهتری داشته باشد، باید حداقل دوبرابر پول بدهی که گاهی لباس ها تا 500هزارتومان هم می رسد. لباس های سبز و ساده که مربوط به نقش یاران امام حسین(ع) است 70 تا صدهزارتومان قیمت دارد و لباس های قرمز یاران یزید که جزییات بیشتری دارد گران تر است. کلاه خودها هم قیمتشان متفاوت است. 60 تا صدهزارتومان. سپرها هم نقش های مختلفی دارند و هم اندازه های متفاوتی. قیمت ها از 70هزارتومان شروع می شود تا 200هزارتومان. انواع شمشیر هم قیمت ها و مدل های مختلفی دارد. از 60هزارتومان شمشیر وجود دارد، که چندان جنس مرغوبی ندارد تا 250هزارتومانی که شمشیرهایی شکیل و زیباست. پَر هم تا دلت بخواهد در این راسته وجود دارد. پرهایی به نام پر آزادی در رنگ های سرخ و سبز و سفید. فروشنده می گوید: پرهایی که روی تیغه های عَلم ها و کلاه خود نصب می شود متعلق به شترمرغ های ایران است. به گفته او پرها معمولا توسط افراد رنگ شده و به صورت الوان فروخته می شود. توضیح می دهد که از هر شترمرغ 24 شاهپر به دست می آید، اما این پرها بعد از چهار یا پنج سال کیفیت اولیه خود را از دست می دهند و باید تعویض شوند. قیمت ها از پنج هزارتومان تا 30هزارتومان متغیر است.
طبل های وارداتی همیشه بوده استچند مغازه هم طبل دارد و سنج و زنجیر. قیمت ها هم بسته به سایز مختلف است. طبل های کوچک از 50هزارتومان شروع می شود تا 400 و 500هزارتومان. برخی مغازه ها هم طبل های یک میلیونی دارند. اکثرا تولید داخل است. این را دو، سه نفر از فروشندگان می گویند. در جواب این سوال «شرق» که آیا وارداتی است یا تولید داخل می گوید: طبل های بزرگ تولید داخل است. کوچک ترها وارداتی است و گران تر از بقیه. از چین آمده. می پرسم امسال اولین سالی است که طبل های چینی وارد شده می گوید: نه، همیشه طبل را وارد کرده ایم. از قبل انقلاب این دستگاه ها وارد می شده و اکنون چندسال است که ما خودمان شروع به ساخت طبل کرده ایم.
مدل طبل های وارداتی نشان می دهد با بقیه فرق دارد. می گوید همان دستگاه های جاز دیگر کشورهاست. اما اکنون 80درصد طبل ها تولید ایران است و 20درصد هم وارداتی. ایرانی بودن اکثر طبل های محرم را علی شربیانی، عضو هیات رییسه اتحادیه صنف فروشندگان دستگاه های صوتی و تصویری به «شرق» می گوید: طبل های دست ساز ساخت ایران است. او با رد این خبر که طبل چینی وارد کشور می شود، توضیح می دهد که ممکن است پوست های روی طبل را از سایر کشورها مثل مالزی، اندونزی و چین وارد کنیم اما این به مفهوم واردات طبل چینی نیست. به گفته شربیانی طبل ها اگر هم وارداتی باشند محصول کشورهای ژاپن و کره جنوبی است و اغلب مارک یاماها را روی خود نشان می دهد. حتی آن دسته از طبل هایی که دست ساز ایران است نیز همین آرم روی آن حک می شود. یعنی بدون اجازه و به صورت تقلبی طبل های ایرانی به نام کره به مشتریان عرضه می شود. وی با اشاره به اینکه ساخت طبل ها در بهارستان انجام می شود، می گوید: سالیان سال است که ساخت این نوع ادوات در بهارستان و چهارراه سیروس توسط خود ایرانی ها انجام می شود. پوست های طبل اغلب مصنوعی است و از نوعی پلاستیک تهیه می شود.
بازار سکه دستفروشان فصلیزنجیر هم به وفور وجود دارد و مشتری هایش هم زیاد است. قیمت ها از 10هزارتومان و کمتر از آن شروع می شود تا زنجیرهایی که با دانه های بسیار زیاد که فروشنده قیمت آن را صدهزارتومان اعلام می کند. فقط مغازه ها نیست که شلوغ است. کنار پیاده رو هم بساط پهن کرده اند. یکی خیمه می فروشد و دیگری گهواره و یکی هم لباس نوزاد سبز و سفید. شال سبز و سیاه هم به وفور یافت می شود. اینها دستفروش هایی هستند که هربار به فراخور زمان و مناسبت ها جنسی می فروشند. خیمه ها را شب شام غریبان به آتش می کشند. پس جنس شان اغلب پلاستیک است تا با یک شعله بسوزند. قیمت ها هم چندان بالا نیست. خیمه های سبز و قرمز بزرگ هرکدام 40هزارتومان است و کوچک تر ها از 10 تا 20هزارتومان قیمت دارند. گهواره های سبز هم هرکدام حدود 45 تا 60هزارتومان قیمت دارند. چون برخی عروسک دارند و داخل بعضی هم عروسک نیست. شال های سبز هم همه جا آویخته شده است و از هزارتومان تا 12هزارتومان قیمت دارند. فروشنده می گوید اکثرا برای دسته های عزاداری شال های هزارتومانی را می برند و شال های 12هزارتومانی مربوط به افرادی است که تنها چند عدد شال می خواهند.
از بازار مواد غذایی چه خبر؟جدای از ابزار عزاداری، برخی از مواد غذایی هم در ماه محرم با افزایش تقاضا مواجه می شوند. گوشت، برنج، روغن و برخی از حبوبات از جمله لپه پرمصرف ترین مواد در این روزهاست. هر سال هم ستاد تنظیم بازار قیمت هایی را کمی پایین تر از قیمت بازار اعلام می کند تا هیات ها و مساجد بتوانند اقلام مورد نیاز خود را با قیمت کمتری تهیه کنند. طبق اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران هیات ها، مساجد و حسینیه ها می توانند برنج وارداتی هندی را کیلویی سه هزارو900تومان، گوشت قرمز منجمد داخلی را کیلویی 16هزارتومان، مرغ منجمد داخلی را کیلویی پنج هزارو800تومان، شکر فله را کیلویی دوهزاروصدتومان و روغن نباتی جامد حلب 16کیلویی را 61هزارو700تومان بخرند. اما در بازار آزاد قیمت ها متفاوت است. هرکیلو برنج ایرانی قیمتی بالغ بر هشت هزارتومان دارد و برنج های هندی هم در قیمت های مختلف هر کدام بالای پنج هزارتومان است. قیمت گوشت قرمز از 25 تا 30هزارتومان است. لپه که یکی از پرمصرف ترین مواد این ماه است بسته به ایرانی و خارجی بودن و زمان پخت آن بین پنج تا هفت هزارتومان قیمت دارد. مرغ تازه کیلویی شش هزارتومان است و شکر هم کیلویی سه هزارتومان.
رییس اتاق بازرگانی چین: بازار محرم دست ایرانی هاستاین روزها گزارش ها یکی پس از دیگری می رسد از بازار داغ ادوات مورد نیاز در ماه محرم. همه هم متفق القول تاکید می کنند که چین، سهم بالایی در این بازار دارد و گاهی ذکر می شود این سهم به 80درصد هم می رسد.
اما اسدالله عسگراولادی، رییس اتاق ایران و چین در گفت وگو با «شرق» می گوید: سهم چین چندان قابل ملاحظه نیست و گویا بر حسب عادت است که کالاهای عرضه شده را با نام چین شناخته و سودآوری هر بازار را به پای این کشور می زنیم.
عسگراولادی ضمن رد تمام گزارش هایی که بازار این ایام را در قبضه چین می داند، می گوید: هیچ یک از این انتسابات واقعیت ندارد. ما هیچ گاه واردات طبل از چین نداشته ایم. طبل ها عمدتا محصول کشور ژاپن و کره است که از قدیم الایام به کشور ما وارد می شد آن هم پوست روی آن. او تصریح می کند: تمام پارچه ها و پرچم هایی که در محرم مورد استفاده قرار می گیرد نیز توسط سباغان و گل زنان خود ایران نوشته می شود. ممکن است پارچه های استفاده شده در پرچم ها وارداتی باشد اما طراحی و ساخت پرچم توسط ایرانیان انجام می شود.
به اعتقاد او همیشه تامین کننده زنجیر و تیغه های علم ها در همدان، تبریز، شیراز و البته اصفهان به عنوان یک کشور فولادی انجام می شد و هنوز هم کار صنعتگران این مناطق ادامه دارد. به عقیده عسگراولادی اینها شایعاتی است که مخالفان تجارت ایران و چین ایجاد و در سطح جامعه منتشر می کنند.
وی با اشاره به جانمازها و تسبیح های چینی در عربستان سعودی می گوید: زایران ما از عربستان جنس چینی می خرند و به عنوان سوغات به کشور می آورند در حالی که جانمازها و تسبیح های داخلی ساخت کشور خودمان است.