در ادبیات اقتصادی و به‌ویژه تئوری‌های رشد و توسعه اقتصادی، حجم
سرمایه فیزیکی که در قالب ماشین‌آلات، تجهیزات، تأسیسات و ساختمان تبلور
می‌یابد به‌عنوان یکی از عوامل موثر در تجزیه و تحلیل رشد اقتصادی مطرح
می‌شود.
درواقع موجودی سرمایه را می‌توان از دو جنبه مورد توجه قرار داد.
جنبه اول در ارتباط با خدمات ناشی از بکارگیری دارایی‌های ثابت در فرآیند
تولید بوده و کارکرد آنها را به‌عنوان یکی از عوامل تولید دربرمی‌گیرد.
به
گزارش شهروند، اندازه‌گیری حجم سرمایه فیزیکی به‌عنوان یک ذخیره ارزش،
جنبه دیگری از موجودی سرمایه است که در آن نقش موجودی سرمایه فیزیکی
به‌عنوان یکی از اقلام تشکیل‌دهنده ثروت ملی مطرح می‌شود.
بنابراین بانک
مرکزی در گزارشی موجودی سرمایه در اقتصاد کشور را درنزدیک به ۴ دهه اخیر
(۱۳۵۳ تا ۱۳۹۱) منتشر کرده است که به‌طور دقیق سمت و سوی سرمایه‌ها را به
تفکیک بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد.
سهم ۷۷درصدی ساختمان در سرمایه کلبنا
بر این گزارش طی سال‌های ۵۳ تا ۹۱ عمده‌ترین سهم در موجودی سرمایه کل کشور
را بخش ساختمان از آن خود کرده است به‌طوری که طی این دوره ۷۷درصد از
موجودی سرمایه کل در اختیار این بخش بوده و تنها ۲۳درصد به ماشین‌آلات
مربوط بوده است.
به معنای دیگر در مجموع عمده سرمایه‌های کشور در
ساختمان‌ها و تأسیسات خوابیده است و ماشین‌آلات که عمدتا به فعالیت‌های
تولیدی مربوط می‌شود سهم ناچیزی در برابر آن دارد.
سهم ۷۵درصدی خدماتاز
سوی دیگر با تفکیک دیگری از موجودی سرمایه کل کشور که متوسط سهم گروه‌های
اقتصادی را در آن نشان می‌دهد به نتیجه بالا می‌رسد. در ۳۸سال گذشته در
میان گروه‌های خدمات، صنایع و معادن، نفت و گاز و کشاورزی بالاترین سهم را
در موجودی سرمایه کل به خدمات داشته که ۷۵درصد کل سرمایه را تشکیل می‌دهد.
پس از خدمات با اختلاف فاحشی گروه صنایع و معادن قرار دارد که ۱۶درصد از
موجودی سرمایه کل را به خود اختصاص داده است و در رتبه سوم نفت و گاز قرار
گرفته است که سهم اندک ۵درصدی را به نام خود ثبت کرده است. در میان
گروه‌های اقتصادی کمترین سهم متعلق به کشاورزی است که تنها ۴درصد از
موجودی سرمایه کل را تشکیل می‌دهد.
موجودی ۳۰هزار‌میلیارد تومانی سرمایه کلدر
حالی که موجودی سرمایه خالص کل ساختمان و ماشین‌آلات به قیمت‌های جاری
در‌سال ۱۳۷۶ تنها ۲هزار‌میلیارد تومان بوده است این شاخص با افزایش
۱۵برابری به ۳۰هزار‌میلیارد تومان در‌سال ۱۳۹۱ رسیده است.
همچنین موجودی
سرمایه ماشین‌آلات با ثبت کمترین رشد از هزار‌میلیارد تومان در‌سال ۷۶ به
۵هزار‌میلیارد تومان در‌سال ۹۱ رسیده است. اما در مقابل موجودی سرمایه
ساختمان رشد بالایی را تجربه کرده است به‌طوری که از ۲هزار‌میلیارد تومان
به ۲۵هزار‌میلیارد تومان در‌سال ۹۱ افزایش یافته است.
با بررسی تغییرات
سهم ماشین‌آلات و ساختمان در بخش‌های اقتصادی طی ۳۸سال گذشته بالاترین سهم
و رشد همچنان در اختیار بخش خدمات بوده است و تا سال‌های اخیر بخش کشاورزی
و نفت و گاز سهم بسیار ناچیزی از سرمایه خالص کل داشته‌اند که اخیرا سهم
آنها افزایش یافته است اما همچنان در مقابل سهم خدمات اندک است.
مفهوم موجودی سرمايهموجودی
سرمایه یا دارایی‌های تولیدشده ثابت مشهود عبارت است از مجموعه کالاهای
سرمایه‌ای فیزیکی مشهود کشور که قابل اندازه‌گیری بوده و در فرآیند تولید
کالاها و خدمات و ایجاد درآمد نقش دارند. بنا به تعریف نظام حساب‌های ملی،
موجودی سرمایه، خالص ارقام تجمعی تشکیل سرمایه با توجه به طول عمر مفید
آنهاست. بنابراین موجودی سرمایه را می‌توان مجموع ارزش ساختمان و تأسیسات و
ماشین‌آلات و تجهیزاتی دانست که در فرآیند تولید مورد استفاده قرار گرفته
یا قابل استفاده هستند.