ایسنا - دکتر محمد قدیرزاده - عضو گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات پزشکی قانونی
یکی از موضوعات مهم در مبحث درمان اعتیاد، خوددرمانی در این حوزه است. اعتیاد یک بیماری مزمن عودکننده است و همین خاصیت منجر به این می‌شود که فرد معتاد انواع روشهای درمانی را در طول زندگی تجربه کند.
در شرح حالی که از بیماران معتاد گرفته می‌شود اغلب سابقه چندین مرتبه رفتن به کمپ، ترک در منزل و استفاده از انواع و اقسام داروها را ذکر می کنند. متاسفانه عدم اطلاع رسانی صحیح در خصوص درمانهای استاندارد، ترس از افشای هویت افراد معتاد و از همه مهم تر پدیده انکار اعتیاد باعث می‌شود که افراد بیمار به مراکز درمان سوءمصرف مواد مراجعه نکرده و سعی کنند مشکل اعتیاد خود را با خوددرمانی برطرف کنند.
اغلب این خود درمانی‌ها نه تنها به درمان اعتیاد منجر نمی شود بلکه به پیچیده‌تر شدن مشکل اعتیاد فرد می‌انجامد. به عنوان مثال چندسال قبل ماده‌ای به نامهای "نورجیزک" و "تمجیزک" از طریق مرزهای شرقی وارد کشور شد که تبلیغ گسترده‌ای در خصوص خواص درمانی آن بین معتادان صورت گرفت. این مواد که به صورت ویال و آمپول بوده در اصل حاوی ماده بوپره نورفین و داروی کورتن است و با توجه به استفاده تزریقی آن در کوتاه مدت به دلیل وجود داروی کورتن و پدیده جذب آب و نمک در بدن منجر به افزایش وزن و روشن شدن پوست می‌شود که در این حالت بیمار فکر می‌کند در حال بهبودی است در حالی که متاسفانه فرد معتاد علاوه بر عوارض مصرف تزریقی بوپره نورفین دچار عوارض مصرف کورتن نیز می‌شود و در آن سالها موارد زیادی از مرگ و میر بیماران بر اثر استفاده از نورجیزک و تمجیزک گزارش شد.
یکی از روشهای سوداگران مرگ در تبلیغ مواد اعتیادآور جدید، تبلیغ به عنوان داروی ترک اعتیاد است که همین موضوع نیز خود به گسترش آن ماده کمک می کند به عنوان مثال یکی از تبلیغاتی که در مورد مصرف "شیشه" انجام می‌شود این است که این ماده نه تنها اعتیاد نمی‌آورد بلکه با مصرف آن نیز مورفین بدن شسته شده و فرد معتاد به تدریج ماده مخدر را ترک می‌کند. همین موضوع باعث شد که بسیاری از افراد معتاد به مواد مخدر به امید درمان و رهایی از ماده افیونی به مصرف ماده روانگردان شیشه روی بیاورند و در حالی که در اوایل، مصرف مواد مخدر آنها نیز تا حدودی کاسته می‌شود به امید درمان سریع تر به میزان مصرف شیشه می‌افزودند غافل از اینکه خود را در دامان ماده‌ای به مراتب خطرناکتر انداخته‌اند. با اقبال مردم به طب سنتی و استفاده از درمانهای گیاهی، مسأله درمان اعتیاد با مواد گیاهی نیز مورد توجه بیماران و خانواده معتادان قرار گرفت که این مطلب نیز به خوددرمانی در اعتیاد منجر شده است.
در حال حاضر داروهای گیاهی درمان اعتیاد به دو صورت تبلیغ و توزیع می‌شود: مورد اول به صورت تبلیغات در شبکه‌های ماهواره‌ای است که اعلام می‌شود داروهای مذکور صددرصد گیاهی، بدون عوارض و با تایید سازمان غذا و داروی آمریکا بوده و پس از یک دوره درمان فرد از دام اعتیاد رهایی می‌یابد. بررسی‌های صورت گرفته در مرکز تحقیقات پزشکی قانونی بر روی این داروها نشان داد علی رغم تبلیغ صورت گرفته، ماده موثره موجود در این داروها که به صورت قرص، کپسول و شربت توزیع می‌شوند داروهای شیمیایی اعتیادآوری از قبیل ترامادول، دیازپام، دیفنوکسیلات و داروهای اعصاب است که مصرف آنها در طولانی مدت منجر به اعتیاد فرد مصرف کننده به این مواد خواهد شد و فرد، مشتری دایم این داروها می‌شود.
عطاری‌ها که به عنوان عرضه کننده داروهای طب سنتی در کشور ما شناخته می‌شوند نیز خود به محلی برای عرضه انواع و اقسام داروهای ترک اعتیاد تبدیل شده‌اند به طوری که توزیع غیرقانونی و خارج از ضوابط داروهای ترک اعتیاد از قبیل متادون، بوپره نورفین و شربت تریاک به طور شایع در این مراکز دیده می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که فرد معتاد به جای مراجعه به مراکز درمان سوءمصرف مواد که به صورت علمی زیر نظر پزشک، روانشناس و مددکار اداره می‌شود به این عطاری‌ها مراجعه و داروی مورد نیاز خود را تهیه کند. مصرف این داروها به صورت خودسرانه می‌تواند منجر به اعتیاد فرد به این داروها شده و معضل اعتیاد فرد را دو چندان کند. متاسفانه در عطاری‌ها داروهای دیگری به عنوان داروی گیاهی ترک اعتیاد به صورت قرص و کپسول و با نامهای «دراگون»، «دتای هندی» و ... توزیع می‌شود که آزمایش‌های صورت گرفته روی این داروها نیز نشان داد که علی رغم ادعای صددرصد گیاهی بودن دارای مواد شیمیایی از قبیل ترامادول، دیفنوکسیلات، کدئین، دکسترومتورفان و ... است که مصرف دراز مدت آن منجر به اعتیاد فرد به این مواد شده و می‌تواند عواقب خطرناکی برای فرد مصرف کننده داشته باشد.
یکی دیگر از داروهایی که توسط معتادان به صورت خودسرانه برای ترک از آن استفاده می‌شود داروی ترامادول است که مصرف طولانی مدت آن نیز اعتیادی مشابه اعتیاد به تریاک برای فرد ایجاد می‌کند و حتی می‌تواند منجر به تشنج و مرگ فرد شود.
در این مقاله به صورت خلاصه سعی شد تا با انواع خود درمانی‌ها در حوزه اعتیاد آشنا شویم خوددرمانی توسط افراد بیمار و توصیه به درمانهای غیراستاندارد توسط خانواده‌ها ضمن ایجاد عوارض برای فرد معتاد می‌تواند در طولانی مدت به تشدید مشکلات اعتیاد فرد منجر شود لذا به بیماران و خانواده‌های آنها توصیه می‌شود با وجود تعداد کافی مراکز درمان سوءمصرف مواد که تحت نظارت وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند و با وجود پزشکان مجرب و کارشناسان دوره دیده، سلامتی خود را در معرض تبلیغات سوداگران قرار ندهند و در صورت احتیاج به راهنمایی می‌توانند ضمن مراجعه حضوری به مراکز درمان سوءمصرف مواد با شماره تلفنهای 09628 (خط ملی اعتیاد) و 1480 (خط مشاوره بهزیستی) تماس بگیرند.