بعضی موضوعات آنقدر مهم است که با گذشتن چندین ماه از آن هم، می توان روایت جالبی از آن را شنید. مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه، معتقد است مکالمه کوتاه تلفنی روسای جمهوری ایران و آمریکا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد بیش از حد بزرگ شده است.
سمت روانچی در وزارت خارجه او را در مورد تنظیم رابطه با آمریکا و اروپا مسوول می کند، اما خود او تاکید دارد که مسایل ایران و آمریکا باید با صلاحدید مقامات عالی کشور تنظیم شود. روایت مجید تخت روانچی، معاون محمدجواد ظریف را از گفت وگوی تلفنی اوباما و روحانی به نقل از روزنامه شرق بخوانید.
* می خواهم از گفت وگوی تلفنی آقای اوباما و آقای روحانی بپرسم. انجام آن گفت وگو پیشنهاد وزارت خارجه بود یا نهاد ریاست جمهوری؟ ** در این زمینه خیلی اطلاع رسانی شده. طرف آمریکایی علاقه مند گفت وگوی تلفنی و حتی علاقه مند دیدار بود. البته انجام دیدار به مصلحت تشخیص داده نشد و نهایتا گفت وگوی تلفنی انجام شد.
* بالاخره از سوی طرف ایرانی به آقای روحانی مشورت داده می شد که آیا این گفت وگو را بپذیرند یا نه. در مورد انجام دادن این گفت وگو وزارت خارجه موافق بود یا نهاد ریاست جمهوری؟ ** این جور چیزها معمولا اینطور نیست که یک لحظه مطرح و بعد مشخص شود که پیشنهاد کدام ارگان است. معمولا وقتی چنین موضوعی مطرح می شود، اتخاذ تصمیم به طور جمعی انجام می شود، ممکن است یک مورد خاص، ابتدا از طرف وزارت خارجه یا نهاد دیگری مطرح شود اما معمولا به طور جمعی در مورد آن تصمیم گیری می شود. البته با توجه به اینکه چندماه از این ماجرا می گذرد، فکر می کنم که به صورت جمعی در این مورد تصمیم گیری شد.
* بیش از هشت ماه از ماجرا گذشته، به نظر شما آنقدر که انتظار می رفت، آن گفت وگو، برای ما آورده سیاسی داشت؟ سوالم را با توجه به هزینه های سیاسی ای که به دنبال این گفت وگو برای دولت ایجاد شد، می پرسم. ** بحث ایران و آمریکا، پیچیدگی های خاص خود را دارد، وقتی در این مورد صحبت می کنیم، طبیعتا سابقه ای وجود دارد که این سابقه را نمی توان کنار گذاشت. نمی خواهم وارد جزییات آن شوم، شما و مردم، سابقه آن را می دانید، چه قبل و چه بعد از انقلاب.
سوابق تلخی بوده و هنوز هم در برخی موارد، آنگونه حرکاتی که به عنوان سوابق تلخ از آن یاد می کنیم، وجود دارد، وقتی می خواهیم در مورد ایران و آمریکا صحبت کنیم، همیشه باید این چارچوب در ذهنمان باشد. نمی توانیم در مورد این موضوع به صورت مجرد بحث کنیم.
اگر بخواهیم به یک تجزیه و تحلیل درست برسیم، بالاخره باید این سوابق را مدنظر قرار دهیم. در این مورد خاص، نظرات مختلفی وجود دارد، اینکه آیا گفت وگوی تلفنی انجام شود یا نه. برخی معتقدند که منعی ندارد، برخی معتقدند که اگر نمی شد بهتر بود. نظرات متفاوت است و طبیعی است، آن هم با توجه به اینکه مساله آمریکا از حساسیت ویژه ای برخوردار است. این گفت وگوی تلفنی هم با توجه به پیشنهاد ملاقاتی که انجام شد و موردتوجه ما قرار نگرفت، نهایتا تصمیم گرفته شد که این کار انجام شود.
* خب این گفت وگو آنقدر که در داخل کشور برای دولت هزینه داشت، فایده هم داشت؟ ** این را باید بگویم که اگر فکر کنیم این گفت وگوی تلفنی در مسایل ایران و آمریکا تغییر ایجاد کرد، یا اینکه موجب تغییری در سیاست های ما و آمریکا شد، نه اینگونه نبود، چون اگر تغییری ایجاد شده بود را باید حس می کردیم چون چندماه از آن گفت وگو می گذرد و اگر قرار بود تغییر ایجاد شود، باید حس می کردیم.
حقیقت این است که مسایل ما و آمریکا پیچیده تر و عمیق تر از این مباحث است که فکر کنیم با یک گفت وگوی تلفنی مساله تحت تاثیر قرار می گیرد.
* انتظار می رفت که با این گفت وگو رابطه ایران و آمریکا، استارت بخورد یا نه؟ **نه، اصلا به این شکل نبود که به این گفت وگو به عنوان حرکتی نگاه کنیم که به عنوان یک پازل و در کنار یک سری حرکت های دیگر، به جای بزرگی برسد. نظر شخصی من این است که این موضوع بیش از حد بزرگ شد.
واقعا برخی فکر می کنند، شاید این کار به عنوان یک حرکت کوچک شروع شد تا قدم های بعدی برداشته شود، در حالی که اینطور نیست، مشخص است که مسایل ما و آمریکا در چارچوب خاصی است و تصمیم گیری در مورد آن هم در چارچوب خاصی انجام می گیرد.
مقامات عالی نظام باید نظر دهند، خود مقام معظم رهبری باید در این زمینه نظر بدهند و اینطور نیست که تصمیم بگیریم حرکتی انجام شود و بعد پله به پله به جاهایی برسیم. نظر دولت هم همین است که تصمیم گیری در این مورد باید در چارچوب خاصی انجام شود.
به نظر من آن موضوع بیش از حد بزرگ شد. هدفش هم این نبود که به عنوان قدمی در جهت قدم های بزرگ تر انجام شود.
* قضیه راه اندازی پرواز ایران و آمریکا هم از همان زمان مطرح شد، آن هم یک سنگ بزرگ و علامت نزدن نبود؟ ** هیچ وقت بحث پرواز مستقیم ایران و آمریکا به این شکل نبود که بخواهیم پیشنهاد خاصی را به دنبال آن مطرح کنیم. تعداد ایرانیان مقیم آمریکا، زیاد و قابل توجه است و در شهرهای مختلف و طبیعتا برای رفت و آمد به کشور، نیازمند تسهیل در رفت و آمد هستند.
اینکه مجبور باشند، برای ورود به ایران، به کشوری اروپایی یا کشور دیگری بروند، مشکلات ایجاد می کند.
برای ایرانی های مقیم، اگر امکان پرواز مستقیم بین ایران و آمریکا وجود داشته باشد، خیلی از مشکلاتشان حل می شود.
این خواسته از طرف جامعه ایرانی مقیم آمریکا مطرح شده و ما فکر می کنیم اگر در زمان مناسبی ایجاد شود، طبیعتا مشکلات این افراد کم می شود.
اما به دلیل تحریم هایی که آمریکا برقرار کرده به نظر من، این کار فعلا عملی نیست. ورود هواپیماهای ایرانی به آمریکا مشکل تحریم دارد، گرفتن سوخت و... به این دلایل عملا این بحث، موضوعیتی ندارد.
* یعنی بحث عدم روابط دیپلماتیک نیست که روی این موضوع تاثیر می گذارد؟ ** ممکن است که تاثیر بگذارد، کمااینکه اگر دو کشور نه به دلیل خصومت یا سابقه بد تاریخی، با هم رابطه ای نداشته باشند اما ممکن است به دلایلی توافق کنند که پرواز مستقیم داشته باشند.
ممکن است به طور غیرمستقیم بگوییم که وقتی دو کشور با هم ارتباط ندارند، فضا برای برقراری پرواز آماده نیست ولی ارتباط مستقیمی بین این دو موضوع وجود ندارد.
الان اگر شرایط تحریمی وجود نداشت، شاید می شد، فکر کرد که در زمانی امکان پرواز مستقیم بین ایران و آمریکا وجود داشته باشد ولی الان موضوع منتفی است و موضوعیت ندارد.