آی‌تی‌‌پی، بیماری شایعی که نمی‌شناسیم

حالش خوب بود و هیچ‌ وقت بیماری خاصی نداشت تا این‌که متوجه شد بدنش بدون این‌که ضربه بخورد، کبود می‌شود.

به اصرار مادرش به پزشک مراجعه کرد و نتایج آزمایش های چکاپ نشان داد پلاکت خونش پایین است. با بررسی های بعدی معلوم شد این اتفاق دلیل خاصی ندارد، اما از روزی که به او گفته اند مبتلا به آی تی پی است، ترس ها سراغش آمده اند؛ نکند بیماری اش بدخیم باشد یا بعدها بدخیم شود، نکند اگر بچه دار شود، او هم مبتلا باشد و حتی فکر می کند آی تی پی بیماری خونی ناشناخته ای است.

اما دکتر سیدرضا صفایی، متخصص بیماری های داخلی و فوق تخصص خون و سرطان که عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم است به جام جم می گوید: این بیماری نسبتا شایع است و مخصوصا در خانم ها بیشتر دیده می شود، اما ترسناک نیست و از طریق ژنتیک هم به فرزند فرد مبتلا منتقل نخواهد شد. بیمار لازم نیست تا آخر عمر دارو مصرف کند و لازم است به نکته هایی دقت داشته باشد.

در مبتلایان به آی تی پی یا ادیوپاتیک ترمبوسیتوپنی پورپورا، تعداد پلاکت خون کاهش می یابد. دکتر صفایی با بیان این جمله درباره این که کم شدن پلاکت ها چه عواقبی دارد، می گوید: پلاکت ها یکی از اجزای اصلی خون هستند که برای منعقد شدن آن لازم است. مثلا وقتی دست شما زخم می شود و خونریزی می کند، پلاکت ها باعث منعقد شدن خون و بند آمدن آن می شود، ولی اگر تعدادشان کم باشد، این روند مختل می شود.

او درباره علائمی که باعث می شود پزشک شک کند بیمارش به آی تی پی مبتلاست، توضیح می دهد: اولین نشانه این بیماری خونریزی است که گاهی خود به خود اتفاق می افتد و روی بدن فرد مبتلا ممکن است لکه هایی کوچک تا حدود نیم سانتی متر یا کبودی هایی دیده شود.

این فوق تخصص خون می افزاید: علاوه بر اینها، بیماران دچار آی تی پی ممکن است هنگام مسواک زدن دچار خونریزی یا بی دلیل مدام خون دماغ شوند. معمولا خونریزی عادت ماهانه خانم های مبتلا به این بیماری هم شدید است.

چرا آی تی پی سراغ کسی می رود؟

دکتر صفایی با اشاره به این که علت اصلی ایجاد آی تی پی، مشکلات سیستم ایمنی است، اما معلوم نیست چرا بدن دچار این مشکل می شود، توضیح می دهد وقتی عنصر بیگانه ای وارد بدن می شود، سیستم ایمنی پادتن هایی ترشح می کند، اما در بدن این بیماران، سیستم ایمنی، پلاکت های خون را عنصر غیرطبیعی می شناسد و به آن واکنش نشان می دهد و پادتن هایی ترشح می کند که به پلاکت ها می چسبند.

او می افزاید: طحال هم که جزئی از سیستم ایمنی بدن است، ترکیب این پادتن ها و پلاکت ها را از بین می برد، بنابراین تعداد پلاکت ها کاهش می یابد. این فوق تخصص خون ادامه می دهد: البته کاهش پلاکت ممکن است دلایل دیگری مثل ابتلا به ایدز، هپاتیت، مصرف بعضی داروهای فشار خون، داروهای روانپزشکی، قلبی، عوامل ویروسی و... هم داشته باشد، ولی فقط وقتی علت آن معلوم نباشد، یعنی بیمار دچار آی تی پی است.

ترمبوسیتوپنی = کاهش پلاکت

برخی بیماری های روماتولوژی، بخصوص لوپوس هم می توانند خود را با کاهش پلاکت ها نشان دهند و بعد علائم دیگر بروز می کند. پس بیماری که با کاهش پلاکت مراجعه می کند، باید از نظر همه این بیماری ها بررسی شود.

اینها را دکتر صفایی می گوید و می افزاید: اگر هیچ کدام از این مشکلات دلیل کاهش پلاکت نبود و هیچ دلیل دیگری هم پیدا نشد، آن وقت می توان مطمئن شد بیمار دچار آی تی پی است، یعنی کمبود پلاکتی که دلیل آن شناخته شده نیست.

آی تی پی شایع است

این فوق تخصص خون با اشاره به این که بیماری آی تی پی مخصوصا در خانم ها شایع است و خود را با خونریزی پوستی، کبودی بی دلیل، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن، زیاد بودن خونریزی هنگام عادت ماهانه نشان می دهد، می گوید: این بیماری در سنین پایین و اطفال شیوع بیشتری دارد، اما خوشبختانه اگر علائم شدیدی نداشته باشد با گذر زمان (تا یک ماه) کنترل می شود و پلاکت خون کودک طبیعی خواهد شد.

او می افزاید: در بزرگسالان احتمال کنترل خود به خود آی تی پی بسیار کم است و باید درمان با توجه به علائم بیمار انجام شود؛ یعنی اگر تعداد پلاکت ها از30 تا40 هزار بیشتر باشد و بیمار بدون ضربه دچار خونریزی نشود، پزشک شروع درمان را به تعویق می اندازد تا شاید بیماری خود به خود تخفیف پیدا کند، اما اگر تعداد پلاکت ها در حدی باشد که بیمار با ضربه ای خفیف دچار خونریزی شود، اقدام درمانی لازم است.

درمان در چند خط

به گفته دکتر صفایی، اولین درمان بیماری آی تی پی، مصرف قرص های کورتون دار است که روی سیستم ایمنی تاثیر می گذارد و تعداد پلاکت ها افزایش می یابد. معمولا حدود یک ماه و نیم بعد از تشخیص بیماری، بیمار باید کورتون مصرف کند و بعد از این مدت اگر بیماری کنترل شود، بتدریج کورتون قطع می شود.

او توضیح می دهد: در دو سوم موارد، معمولا با این اقدام بیماری کنترل می شود، اما در یک سوم افراد مبتلا، احتمال مقاوم شدن به کورتون ها وجود دارد. در این صورت درمان های دیگری لازم است که یکی از آنها ممکن است برداشتن طحال باشد.

همان طور که گفتیم در این عضو ترکیب پلاکت ها و آنتی بادی هایی که به صورت غیرطبیعی ساخته شده، از بین می رود و با خارج کردن آن از بدن، با این که همان ترکیب غیرطبیعی همچنان ساخته می شود، اما تخریبش کند انجام می شود و تعداد پلاکت ها کمتر کاهش می یابد.

دکتر صفایی درباره میزان موفقیت این جراحی می گوید: معمولا در 70 درصد بیماران با این اقدام بیماری کنترل می شود، اما در حدود 30 درصد بیماران حتی خارج کردن طحال هم جواب نمی دهد و مجبور می شویم از ایمونوتراپی کمک بگیریم یعنی تجویز داروهایی که روی سیستم ایمنی تاثیر می گذارند و عملکرد آن را تنظیم می کنند.

این استاد دانشگاه ادامه می دهد: متاسفانه حتی گاهی این اقدام هم جواب نمی دهد و در این صورت مجبور می شویم، بیمار را شیمی درمانی کنیم. البته او در نهایت به نکته امیدوارکننده ای اشاره می کند: در چند سال اخیر دارویی جدید به بازار آمده که سیستم ایمنی بدن را تنظیم می کند و می توان به جای طحال برداری از آن استفاده کرد و تا کنون موفقیت نسبی داشته است.

تزریق خون لازم است؟

دکتر صفایی در پاسخ به این سوال می گوید: این اقدام فقط زمانی انجام می شود که بیمار به دلیل خونریزی شدید، خون زیادی از دست داده باشد. مثلا خانمی در زمان عادت ماهانه، خونریزی شدید پیدا کند یا فرد بر اثر یک زخم گوارشی زمینه ای، به علت کمبود تعداد پلاکت، دچار خونریزی شدید شود.

او ادامه می دهد: گاهی هم بیمار دچار خون دماغ شدید می شود. گاهی هم تعداد پلاکت بیمار خیلی هم پایین نیست و مشکلی نداشته، ولی وقتی دندانپزشکی می رود و دندانش را می کشد، خونریزی بند نمی آید. حتی گاهی تشخیص آی تی پی با همین نشانه است.

این استاد دانشگاه می گوید: آی تی پی هیچ درمان قطعی ای ندارد و حتی نمی توانیم بگوییم برداشتن طحال می تواند این بیماری را برای همیشه درمان کند.

خانم های مبتلا از زایمان نترسند

دکتر صفایی می گوید: کسی که به آی تی پی مبتلاست و از آن خبر دارد، حتی اگر بیماری اش کنترل شده است، باید بداند هر زمانی امکان دارد بیماری اش شعله ور شود، بنابراین برای هر اقدام جراحی حتی در حد اقدام های دندانپزشکی باید آزمایش خون برای مشخص شدن تعداد پلاکت ها بدهد.

اگر خانم بارداری آی تی پی داشته باشد، باید با پزشک مطرح کند و معمولا تصمیم های درمانی ای که برایش گرفته می شود مثل یک فرد سالم است، مگر این که زایمان اورژانس اتفاق بیفتد که در این صورت پزشک مجبور خواهد شد اقدام هایی انجام دهد، ولی دیگر درمان ها مثل کورتون درمانی، طحال برداری و... برایش ممکن نیست.

البته درباره خانم های باردار مبتلا به آی تی پی یک ملاحظه دیگر هم وجود دارد؛ گاهی بیماری خانم در زمان بارداری کاملا تحت کنترل است، اما به هر حال ترکیب غیرطبیعی آنتی بادی ها و پلاکت ها در خون او وجود دارد که از جفت عبور می کنند و وارد گردش خون جنین می شوند.

در این صورت، درست است که تعداد پلاکت خون مادر ممکن است قابل قبول باشد، اما کودکی که از او متولد می شود، پلاکت کمی خواهد داشت، بنابراین حتما باید تعداد پلاکت های نوزادش پس از تولد بررسی شود و اقدام های لازم انجام گیرد، اما این بیماری به صورت ژنتیکی به نوزاد منتقل نمی شود.

منبع: جام جم آنلاین