با وجودی که چینی ها در سال های گذشته برای حضور در کارخانه های دولتی سازنده خودرو مجوز نداشتند اما به تازگی سر و کله چینی ها در این بخش نیز نمایان شده است.
گروه خودروسازی سایپا اعلام کرد که خودروی جدیدی به نام اس 300 را تا تیرماه به بازار عرضه می کند.
جدیدترین خودروی سایپا یعنی S300 خودرویی چینی می باشد که مدتی است آزمایش های آن در ایران و بتازگی پیش فروش آن آغاز شده است. این خودروساز در حالی از این خودرو با نشان و برند سایپا نام می برد که اشاره ای به سازنده اصلی آن یعنی زوتای (zotye) نکرده است.
زوتای شرکت تازه کاری است که در سال 2005 در شهر ژجیانگ چین تأسیس شده و خودروهای مختلف خود را براساس پلتفرم های قدیمی فیات و لانچیا و با طراحی کپی شده از سایر خودروها و موتورهای میتسوبیشی می سازد.
از سوی دیگر وانت پادرا خودروی جدید دیگری است که شرکت زامیاد اعلام کرده آن را از سال آینده وارد بازار خودروهای سبک تجاری خواهد کرد. با توجه به همکاری سابق زامیاد با شرکت فودی چین که بدنه شوکا را از آن خریداری کرده بودند، می توان گفت کابین و تغییرات ظاهری پادرا نیز متعلق مدل Lion این شرکت است.
ایران خودرو دیزل نیز از زیرمجموعه های گروه صنعتی ایران خودرو در سال جاری از سه محصول جدید خود رونمایی کرد. این سه محصول که همگی از نوآوری های کشور چین به شمار می آیند، شامل کشنده A7 ، پیکاپ فوتون و کامیون آریا است.
به گفته مدیرعامل ایران خودرو دیزل، دو محصول کشنده A7 و وانت پیکاپ که میزان ساخت داخل آنها 14 درصد است محصول کشور چین بوده و محصول کامیون آریا نیز میزان ساخت داخل آن بیش از 70 درصد است.
موارد یادشده نمونه ای از همکاری دو خودروساز مطرح کشور با چینی ها است اما خودروسازان بخش خصوصی از این فراتر رفته و هر روز خبر از ورود محصولی جدید از خودروهای چینی به بازار کشور می دهند.
چینی ها با استفاده از فرصت تحریم ایران، مدت هاست که بخش خصوصی صنعت خودرو ایران را در اختیار خود گرفته اند و به این واسطه، حضورشان در بازار خودرو داخل، مشهود و ملموس تر از گذشته شده است، البته در کنار بخش خصوصی، واردات نیز به چینی ها کمک کرده تا نقشی نسبتا پررنگ در بازار خودرو ایران داشته باشند و این روزها دیگر خیابان ها و جاده های کشور با خودروهای چینی غریبه نیست.
خودروهای چینی، کابوس بازار خودروی کشور
این در حالی است که ورود خودروهای سواری چینی همواره با مخالفت بسیار از سوی مسوولان و دست اندرکاران صنعت خودرو مواجه بوده است، به طوری که از نگاه کارشناسان این حوزه به ویژه حامیان همپا کردن صنعت خودروسازی ایران با دانش و کیفیت روز جهانی و نه کپی کاری دست چندم محصولات خارجی به عنوان ویژگی صنعت خودروسازی چین، خودروهای ساخت ایتن کشور به کابوسی در بازارایران تبدیل شده است که خواب را از تولیدکنندگان، قطعه سازان و مسوولان صنعتی کشور ربوده اند.
چینی ها طی یک دهه گذشته و با استفاده از فرصتی تاریخی که تحریم های بین المللی به آنها داد، تا حد امکان در بازار ایران نفوذ کردند و بازار خودرو نیز در امان نماند. آنها کار خود را با خودروهای کوچک و کم مصرف و ارزان آغاز کردند و از آنجا که مجوز ورود به حریم خودروسازان دولتی را نیافتند، به سراغ بخش خصوصی رفته و از همان جا استارت تجارت پرسود خود در بازار ایران را زدند.
اوایل تنها یک خودروساز چینی به نام چری در ایران حضور داشت، اما رفته رفته پای دیگر چشم بادامی های خودروساز نیز به کشور باز شد، تا جایی که هم اکنون هشت خودروساز چینی در ایران حضور دارند.
حاصل کار این هشت خودروساز، عرضه 27 مدل خودرو است که در مدل ها و محدوده های قیمتی مختلفی میهمان خیابان های کشور شده اند. چینی ها حالا دیگر مانند 10 سال پیش که تازه به ایران آمده بودند، ارزان فروشی نمی کنند و در بازار خودرو کشور می توان محصولاتی از آنها را یافت که بالای 60 میلیون تومان قیمت دارند.
حضور چینی ها در صنعت خودرو ایران به حدی پررنگ شده که بخش خصوصی این صنعت را عملا باید چینی دانست. تاریخ یک دهه اخیر خودروسازی بخش خصوصی نشان می دهد هر جا شرکت های معتبر پاپس کشیده اند، چینی ها به سرعت جایگاه آنها را فتح کرده و هم اکنون نیز جمع شان جمع است، آن هم در شرایطی که خود بازار چین به ماءمنی برای خودرو سازان بزرگ دنیا تبدیل شده و خیلی از آنها، بحران های فروش خود را به مدد بازار چین از سر رد کرده اند.
چری، هافی موتور، لیفان، گریت وال، جیلی، جک و ام جی از جمله خودروسازان چینی هستند که طی یک دهه گذشته روانه ایران شده و سهمی از بازار کشور را به خود اختصاص داده اند و در این بین چری توانسته بیش از سایر هموطنانش، از فرصت استفاده و ایرانی ها را مشتری خود کند.
کارشناسان در باب اینکه چرا بخش خصوصی از شراکت با امثال جنرال موتورز و فولکس واگن و پروتون و غیره به همکاری و تولید مشترک با خودروسازان چینی رضایت داده، معتقدند شرایط اقتصادی و سیاسی کشور، دلیل اصلی این ماجرا است.
نگاهی به تاریخچه خودروسازان خصوصی ایران نشان می دهد آنها زمانی با بزرگان همنشین بوده اند؛ اما تحریم ها در درجه اول و مشکلات مالی در درجه دوم، آنها را مجبور به همکاری با چینی ها کرده است.
به عنوان مثال، صنایع خودروسازی کرمان دارای سابقه ای طولانی است که روزگاری با دوو موتورز کره کار می کرد، اما پس از آنکه جنرال موتورز آمریکا این شرکت را خرید، همکاری با آن محدود شد و کرمان خودرو از تولید دوو سیلو به محصولات چینی روی آورد یا مثلا کرمان موتور نیز به عنوان یکی دیگر از خودروسازان بخش خصوصی، با محدودیت های بین المللی روبه رو شد و هم اکنون تولیدکننده لیفان و «JAC» است، حال آنکه زمانی هیوندایی ورنا و آوانته را تولید می کرد.
رشد بیش از 105 درصدی تولید و واردات خودروهای چینی
طبق آمار، تولید و واردات خودروهای چینی در بازار ایران طی سال 90، رشدی 140 درصدی در مقایسه با سال 89 داشته و این می تواند نشان از استقبال ایرانی ها از خودروهای چینی یا ضعف خودروسازان داخلی داشته باشد.
همچنین در سال 91 چینی ها توانسته اند تولید و واردات خودروهای خود را به ایران، 105 درصد رشد بدهند و حالا باید منتظر ماند و دید در سال 92 چه آماری از آنها به جا خواهد ماند.
چینی ها در سال 89 حدود 11 هزار و 100 دستگاه انواع خودرو را در ایران تولید یا وارد کرده اند، در حالی که در سال 91، این رقم به بالای 54 هزار دستگاه رسیده است. همچنین در چهار ماه ابتدایی امسال چینی ها توانسته اند بیش از هفت هزار خودرو را تولید یا به ایران وارد کنند.
بنابر آمار، خودروسازان چینی طی سال 89 کمتر از یک درصد سهم بازار خودرو ایران را در اختیار داشته اند و این رقم در سال 91 به بالای 5/6 درصد رسیده است. آمار می گوید، در چهار ماه ابتدایی امسال نیز چینی ها توانسته اند بیش از چهار درصد سهم بازار خودرو ایران را در اختیار بگیرند.
ایران، چهارمین مقصد صادرات خودروهای چینی
یک کارشناس صنعت خودرو گفت: سال گذشته میلادی (2012) پس از الجزایر، عراق و روسیه، ایران چهارمین مقصد صادراتی خودروهای تولید شده با برند چین بوده است.
مصطفی ممقانی اظهار داشت: براساس جدیدترین آمارهای منتشر شده، در سال 2012 میلادی الجزایر با 149 هزار و 800 دستگاه بیشترین خودروهای چینی را در جهان خریداری کرده است.
وی با بیان اینکه دو کشور عراق با خرید 90 هزار و 100 دستگاه خودرو و روسیه با خرید 89 هزار و 700 دستگاه در رتبه های دوم و سوم این رده بندی قرار دارند، خاطرنشان کرد: سال گذشته میلادی 77 هزار و 800 دستگاه از خودروهای چینی به ایران صادر شد که البته بیشتر آن شامل خودروهای مونتاژ شده با برند چین در کارخانه های داخل کشور است.
این کارشناس صنعت خودرو، ادامه داد: پس از ایران، شیلی پنجمین کشوری است که با 62 هزار و 700 دستگاه بیشترین خریدار خودروهای چینی در جهان و پرو نیز با 37 هزار و 200 دستگاه ششمین خریدار عمده خودروهای چینی بوده است.
وی افزود: پس از این کشورها مصر با 34 هزار و 600 دستگاه، ونزوئلا با 32 هزار و 800 دستگاه، کلمبیا با 31 هزار و 300 دستگاه و اوکراین با 30 هزار و 600 دستگاه از عمده خریداران خودروهای چینی در سال 2012 میلادی بوده اند.
ممقانی بیان اینکه کل صادرات خودروهای چینی در سال گذشته میلادی معادل یک میلیون و 56 هزار دستگاه بوده است، خاطرنشان کرد: 62.7 درصد کل صادرات خودرویی چین در سال گذشته میلادی مربوط به 10 کشور یادشده است.
واردات خودروهای چینی، رونق اشتغال کارگران چینی
خودروهای تولید چین که هم اکنون در بازار وجود دارند، به دلیل کیفیت بسیار نازل در برابر قیمت بالای خود و نبود شبکه خدمات پس از فروش مشکلات بسیار زیادی را برای مالکان پدید آورده اند.
یکی از اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در این خصوص می گوید: در شرایطی که کشور ما با مشکلات زیادی نظیر تورم، تحریم و بیکاری درگیر است و اشتغال کارکنان صنایع کشور در معرض خطر افتاده، وارد کردن خودروهای چینی تنها کمک به رونق اشتغال کارگران چینی بوده و موجب آسیب جدی به صنعت خودروسازی کشور خواهد شد.
سیدهادی حسینی نماینده قائمشهر به این موضوع اشاره می کند که خودروهای چینی به دلیل نداشتن شبکه خدمات پس از فروش در ایران، هم اکنون بسیاری از مالکین خود را به دردسر انداخته اند زیرا این محصولات نه تنها فاقد خدمات پس از فروش هستند بلکه هزینه نگهداری از آن ها برای دارندگان بسیار بالاست.
به گفته وی، تلاش جهت وارد کردن خودرو از چین با توجه به تولید خودرو در کشور و وجود شبکه خدمات پس از فروش در سراسر کشور اقدامی غیرقابل توجیه است.
سوءاستفاده چینی ها از شرایط صنعت خودروی کشور
اما عمده مشکلات خودروهای چینی را می توان به استاندارد نبودن این خودروها نسبت داد، به طوری که خودروهای تجاری چینی (هوو و دانگ فنگ) وارد شده به کشور به لحاظ ایمنی نتوانستند نظر مسوولان و مردم را به خود جلب کنند که این امر مشکلات بسیاری را در تردد و شماره گذاری این خودروها به وجود آورد.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس با انتقاد از مذاکره خودروسازان ایرانی با خودروسازان چینی، گفت: شرکت های چینی ها از شرایط صنعت خودرو کشور سوء استفاده می کنند و می دانند که چرا به سراغ آن ها می رویم و متاسفانه بعد از سالها مجدد می خواهیم در صنعت خودرو دست به دامن شرقی ها شویم.
الله وردی دهقانی با بیان اینکه چینی ها از شرایط داخلی کشور سوء استفاده می کنند و می دانند که چرا به سراغ آن ها می رویم، گفت: سیاست واردات خودرو از چین سیاست درستی نیست و خودروسازان کشور باید به سراغ بومی سازی بروند.
این نماینده مردم در مجلس نهم، تاکید کرد: تحریم ها موضوعی نیست که امروز حاصل شود بلکه ده ها سال با تحریم ها مواجه هستیم و سوال اینجا است که چرا خودروسازان در این مدت به فکر بومی سازی نبودند.
وی با اشاره به اینکه چندین سال این فرصت مناسب در اختیار خودروسازان بود تا بتوانند در جهت بومی سازی اقدام کنند، کمااینکه تا حدی در این راستا اقداماتی شده است، گفت: سیاست گذاری خودروسازان کشور در سال های گذشته غلط بوده و باید چنین روزی را پیش بینی می کردند.
چینی سواران: نخرید، نخرید
سید هاشم حسینی مالک یک خودروی ام.وی.ام 110 می گوید: قیمت این خودرو به نسبت خدمات پس از فروش و عملکرد آن بسیار گران است اگر قرار است 19 میلیون تومان برای خرید این خودرو هزینه کنیم بهتر است به جای آن پراید خریداری کرد، چرا که خدمات پس از فروش پراید درشرایط بهتری قرار دارد، ضمن آنکه تهیه قطعات یدکی آن به راحتی صورت می گیرد.
وی اضافه می کند: قطعات یدکی خودروی ام.وی.ام بسیار کمیاب و گران است ضمن آنکه جنس اکثر قطعات آنها پلاستیکی و بدون کیفیت هستند.
این مالک خودروی ام.وی.ام 110 در خصوص خدمات پس از فروش این خودروی چینی، می گوید: این خودرو را نمی توان هر جا تعمیر کرد و باید به نمایندگی های مربوطه که تعدادشان نیز بسیار اندک هستند، مراجعه کرد.
حسینی اضافه می کند: در فروردین ماه سال جاری برای رفع ایراد خودرو با نمایندگی اصلی مدیران خودرو تماس گرفتم و آنها برایم در تیرماه وقت تعیین کردند. آیا تعیین مهلت سه ماهه برای رفع یک ایراد جزیی صحیح است و آیا می توان در این مدت خودرو را خواباند تا زمان مهلت تعمیر فرابرسد؟
وی می افزاید: اگرچه چند نفر از سازمان فنی و حرفه ای مجوز تعمیر این گونه خودروها را دریافت کردند اما اینها هم بیشتر به سرکیسه کردن مردم فکر می کنند و برای برطرف کردن یک ایراد کوچک هزینه های هنگفتی را بابت تعویض و خرید قطعه از مردم طلب می کنند.
وی متذکر شد: این افراد به طور عمده تعویض کار هستند تا تعمیرکار که این کار نیز هزینه بالایی را برای صاحبان این گونه خودروها بدنبال دارد.
خانم اکرم رفعتی نیز یکی دیگر از مالکان خودروهای چینی در ایران که حدود چهار سال است یک خودروی ام.وی.ام 110 را خریداری کرده است، می گوید: تصور داشتم این خودرو به لحاظ حجم آن و خارجی بودن نسبت به تولیدات داخلی به مراتب بهتر است و حتی در صورت نیاز به خدمات پس از فروش به سهولت می توانم به این خدمات دسترسی پیدا کنم.
وی اضافه می کند: چندی پیش که با این خودرو تصادف کردم، مجبور شدم آن را به تعمیرگاه مرکزی ببرم اما پس از کلی تلاش توانستم یک نوبت حداقل یک ماهه از تعمیرگاه دریافت کنم.
این مالک خودروی چینی می افزاید: تصور کنید کسانی که در شهرستان ها ساکن هستند اگر نیاز به تعمیر این خودروها داشته باشند حتما باید به تهران مراجعه کنند آن هم اگر موفق به دریافت نوبت از تعمیرگاه مرکزی شوند.
رضا نادری یکی دیگر از مالکان خودرو لیفان ایکس 60 نیز وقتی نظرش را در خصوص خودروی چینی اش پرسیدم، با تعجب پاسخ داد: بنده دو سال پیش از خودروی ایرانی خسته شدم و یک دستگاه لیفان خریدم و تا حال 47 هزار کیلومتر از آن استفاده کرده ام که این امر سبب افزایش ایرادات فنی به آن شده است.
وی با بیان اینکه این ماشین در حال حاضر ایرادات فنی اساسی زیادی دارد، خطاب به هموطنان توصیه می کند: این پند حقیر را قبول کنید و این خودرو را نخرید و نخرید.
وی در خصوص مهمترین ایرادات این خودرو، می گوید: دیسک صفحه در تمام مدل ها بیشتر از 10 هزار تا کار نمی کند و تاکنون سه بار این قطعه را عوض کرده ام و مستنداتش رو هم دارم. همچنین این خودرو در تمام مدل ها بخصوص لیفان 620 پولوس ندارد و تند تند بیرون زده یا ساییدگی پیدا کرده و شما را به خصوص در مسافرت های شب در راه می گذارد، هزینه حمل و نبود تعمیرکار آشنا به این خودرو و غیره نیز بماند، من دو بار در قزوین و رشت به همین علت ماندم.
نادری می افزاید: فرمان هیدرولیک این خودروها بعد از مدتی یا سفت می شود یا اینکه از کار می افتد ضمن آنکه تنها هزینه مربوط به تعمیر پمپش افزون بر دو میلیون تومان می شود.
علی محمدی دارنده دیگر خودروی لیفان در این خصوص به خبرنگار ما می گوید: مهمترین مسئله که شما رو آزار خواهد داد بی مسئولیتی و بی ادبی و ضایع کردن علنی حقوق مشتری از سوی مدیرعامل و کارکنان شرکت و نمایندگی ها به خصوص در تامین قطعات و تعمیر است.
وی اضافه می کند: اگر خودروی شما با مبلغی که دادی 100 روز هم کار نکنه نمایندگی و کارکنان شرکت هیچ ابایی ندارند و خیالشون هم نیست و نمی فهمند که حقوقی که می گیرند از قبل پولی بوده که شما دادی و این خودرو را خریداری کردید.
محمدی سپس هموطنان را از خرید خودروهای چینی برحذر می کند و می افزاید: اگر هم قبول ندارید و خواستید بخرید و شیطان چشم گوشتان را پر کرد حتما سری به تعمیرگاه مرکزی در کیلومتر 18 بزنید و به درد دل لیفان سواران گوش دهید.
ادامه همکاری با چینی ها باید با فکر و تدبیر دوباره همراه باشد
اینکه برخی از خودروسازان ما، به سراغ خودروسازان چینی رفته اند تا مانع از توقف تولید در این شرکت ها شوند، انتقادی متوجه آنها نیست اما در شرایطی که گشایشی در حضور خودروسازان معتبر در کشور بوجود آمده، ادامه همکاری با چینی ها باید با فکر و تدبیر دوباره همراه باشد.
در این زمینه یک کارشناس خودرو با اشاره به اینکه همکاری با شرکت هایی که از اعتبار لازم برخوردار نیستند، شاید خیلی به نفع صنعت خودرو کشور نباشد به خبرنگار ما یادآوری می کند که بازار ایران نباید محل آزمون و خطای محصولات خودروسازان چینی قرار گیرد؛ چرا که چینی ها هم اکنون در بازارهای اروپا و آمریکا نیز جایگاه خود را از دست داده اند.
از سوی دیگر حتی در حوزه خودروهای چینی، بیشتر یا حتی تمام آن به واردات خودرو و در موارد گسترده تر به سرهم بندی بسنده شد و گامی برای انتقال ساختارهای تولید برداشته نشد.
این نکته نباید مورد غفلت قرار بگیرد که اخبار این روزهای کشور منجربه آن شده که ایرانی ها دیگر حتی به امثال پژو و رنو نیز قانع نباشند و رویای جنرال موتورز و تویوتا و فولکس واگن را در سر بپرورانند حال آنکه خودروسازان باید در ادامه فعالیت هایشان به این خواسته عمومی پاسخ قانع کننده ای بدهند.