دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: معمولا شکل ظاهری زخم ها گرد یا نامنظم است و با تخریب کامل سطح پوست و قسمت هایی از میان پوست ایجاد می شود. اندازه زخم ها از چند میلی متر تا چند سانتی متر متغیر است و ممکن است شل یا سفت باشد. گاهی هم زخم به سمت زیرین یعنی درم یا قسمت زیر درم یا هیپودرم گسترش می یابد که در این صورت، جوشگاه باقی می گذارد.
زخم ها می تواند در پوست یا مخاطی مانند مخاط دهان، مخاط تناسلی، مخاط دستگاه گوارش و… ایجاد شود، اما شایع ترین محل زخم پوستی، ساق پاست. دکتر طباطبایی با بیان این مطلب ادامه می دهد: زخم در پوست به صورت التهاب و قرمزی بیشتر و اغلب زخم های پوستی در مواجهه با گرما، سرما، تحریک با وسایل بیرونی یا اختلال در جریان گردش خون پوست ایجاد می شود. اگر زخم ها عفونی شود، عمق، وسعت و شدتش بیشتر می شود.
نشانه ها
دکتر طباطبایی در پاسخ به این پرسش می گوید: زخم باز است و با از بین رفتن لایه سطحی پوست روی آن، قرمز رنگ و متورم می شود. در مواردی هم با ایجاد تاول روی زخم، لایه پوستی اش از بین می رود. بتدریج زخم به سمت قسمت های عمقی پوست گسترش می یابد تا به بافت چربی زیر پوست برسد. این متخصص پوست می افزاید: عمق زخم حتی گاهی تا عضلات زیرین و به استخوان ها نیز می رسد و عفونت سراسر زیر پوست حتی تاندون ها را فرامی گیرد.
زخم های خطرناک
دکتر طباطبایی می گوید: زخم های مزمن می تواند دردناک باشد و معمولا شب ها به شدت درد افزوده می شود. در صورت درمان نشدن، درد شدت می یابد و زخم بدبو می شود و بافت آن منطقه حالت له شدگی پیدا می کند. او تاکید می کند: درمان زخم هایی که در آنها اعصاب انتهایی بدن گرفتار می شود مانند زخم پای دیابتی و جذام یا زخم های بدن بیماری که دچار کاهش ایمنی بدن، کم خونی مزمن، ایدز و استرس های عصبی است یا در کسانی که داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند، مشکل تر است.
تشخیص نوع زخم
دکتر طباطبایی معتقد است: از نحوه، نوع و رنگ ترشحات زخم تا حدی می توان به نوع یا دلیل آن پی برد. این متخصص پوست ادامه می دهد: مثلا ترشح مایعی روشن و شفاف، معمولا موقع بهبود زخم دیده می شود، ترشح چرکی در زخم های عفونی شده رنگ زرد کرمی دارد و ترشح خون آلود معمولا در زخم های بدخیم و در زمان بهبود زخم عمیق دیده می شود.البته گاهی برای تشخیص زخم، بررسی و آزمایش های تکمیلی مانند کشت از ترشحات زخم لازم است.
مراقبت دقیق و درمان زخم
دکتر طباطبایی تاکید می کند: در حالی که بررسی آزمایشگاهی برای یافتن علت زخم انجام می شود، بلافاصله باید زخم را با مواد ضدعفونی آب اکسیژنه، بتادین و… شست و بافت های مرده یا اجسام خارجی احتمالی را بویژه در زخم ناشی از تصادف ها خارج و سپس زخم را با مواد خشک کننده و آنتی بیوتیک های موضعی پانسمان کرد. البته این پانسمان هم هر روز باید تعویض شود. باید مراقب باشیم جریان خون در محل زخم وجود داشته باشد. مثلا بیمار دچار زخم بستر را مدام باید جابه جا کرد تا مدت طولانی به محل زخم فشار نیاید و امکان ترمیم زخم فراهم شود.
فعالیت، ترک سیگار و کاهش وزن برای بهبود زخم
اگر بیماری بخواهد زخم هایش زودتر بهبود پیدا کند، لازم است به نکته هایی توجه داشته باشد. دکتر طباطبایی با بیان این نکته می افزاید: بیمار، نه تنها باید فعالیت جسمی متناسب با وضع بیماری و سنش داشته باشد، بلکه نباید سیگار بکشد، زیرا نیکوتین با انقباض عروق باعث کاهش جریان خون در محل زخم و کندشدن مراحل ترمیم زخم می شود. وی با اشاره به این که بیماران چاق با گرفتن رژیم متناسب با وضع بیماری و سنشان می توانند به بهبود زخم کمک کنند، ادامه می دهد: کسانی که زخم ساق پا دارند هم می توانند با پوشیدن جوراب های ویژه و چسبان از تجمع خون در عروق پا جلوگیری کنند تا خون به جریان افتد. این بیماران باید جوراب ویژه ای که ساق پا را کاملا می پوشاند، بپوشند و فقط موقع خواب آن را بیرون بیاورند و حتی بعد از بهبود زخم پا دست کم تا پنج سال باید طی روز این جوراب ها را بپوشند تا از احتمال عود زخم پا جلوگیری شود.
زخم پای دیابتی، مزمن و مرموز
دکتر طباطبایی، یکی از مهم ترین زخم های مزمن را زخم پای دیابتی می داند و توضیح می دهد: در اثر بالارفتن قند خون بتدریج عروق تغذیه کننده پوست تنگ می شود و با کاهش تغذیه پوست، به آسانی در اثر ضربه، روی پوست زخم ایجاد می شود که بهبود آن بسختی صورت می گیرد. البته تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۳ نشان داده است که پاشیدن شکر پودر شده روی بافت مرده زخم های مزمن و عمیق، باعث سرعت بهبود آنها می شود.
اصلا چرا زخم ایجاد می شود؟
اما چرا زخم ایجاد می شود؟ دکتر طباطبایی در پاسخ می گوید: مهم ترین دلیل ایجاد زخم صدمه دیدن جریان گردش خون است، بویژه زخم های مزمن، جریان گردش خون کمی دارد. از علل دیگر زخم ها عفونت های باکتریایی، ویروسی، قارچی یا سرطان هاست. زخم وریدی هم به دلیل جریان ناکافی خون ایجاد می شود که در سالمندان شایع است. علاوه بر این، در بسیاری از بیماری های پوستی نیز زخم یکی از نشانه های بیماری است. بدیهی است در این صورت باید ضمن مراقبت کلی از زخم ها، بیماری اصلی درمان شود. فراموش نکنید در تمام زخم های مزمن، تجویز آنتی بیوتیک های خوراکی یا تزریقی از مهم ترین درمان هاست، زیرا در زخم های مزمن، باکتری های فرصت طلب به آسانی باعث عفونی شدن زخم ها می شود.
منبع: جام جم