عصر ایران - در چند ماه اخیر در حوزه روابط فرهنگی ایران و آمریکا دو تحول مهم رخ داد که دستمایه نوشته حاضر شد.
اولین رخداد گردش "منشور کوروش" در شهرهای نیویورک، واشنگتن، هیوستون و لس آنجلس بود که برخی از ناظران معروف آمریکایی همچون رابین رایت را به حیرت واداشت.
رایت بعد از دیدار از منشور به گونه ای راویِ همان فرضیه معروف گراهام فولر در کتاب "قبله عالم؛ ژئوپولتیک ایران" شد. رایت تحت تاثیر مضامین و اهمیت تاریخی و فرهنگی منشور کوروش نوشت: حالا می فهمم چرا ایرانی ها انقدر به تاریخ خود مباهات می کنند.
حادثه دوم بازگرداندن یک شیء تاریخی به ایران بود. این شی ء تاریخی که موسوم به "جام شیردال" است در سال 2003 از یک قاچاقچی عتیقه مصادره شده بود. براساس گزارش های مختلف خبری، قدمت این شیء تاریخی به حدود قرن هفتم قبل از میلاد بازمی گردد. قدمت این اثر یعنی حدود 2700 سال را وقتی مقایسه می کنی با تاریخ پیدایش و استقلال کشورهایی چون آمریکا حیرت انگیز می نماید.
جام شیردال که اخیراً از آمریکا به ایران بازگشت
اما سوال این است که کشورهای نوپدیدی چون آمریکا از تاریخ خود چگونه پاسداری می کنند و ما چگونه؟ برای روشن شدن مطلب چند مثال عینی می زنم.
چندی پیش به همت یکی از دوستان رفته بودیم بازدید از موزه Dr.Pepper در شهر محافظه کار ویکو در تگزاس. Dr.Pepper محصولی نوشیدنی است که حدود یک قرن پیش در همین تگزاس پاگرفت و ریشه دواند. چیزی مثل زمزم ایرانی. با این تفاوت که برخلاف زمزم، دکتر پپر شهرتی فراگیر و جهانگیر دارد.
موزه ای سه طبقه بناکرده اند برای حفظ و صیانت از تاریخ این کارخانه و این محصول آشامیدنی. تمام مراحل رشد و توسعه این محصول، انواع و اقسام ماشین آلات، دفتر کار مدیران و صاحبان، بطری ها و موارد جانبی را برای ضبط در حافظه تاریخ به شکلی نیکو نگه داشته و پاسداری می کنند.
از این موارد در آمریکا بسیار است. سوژه ها و پدیده های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که به زور قدمت شان به 150 سال می رسد چنان حراستی می شوند تو گویی برای آمریکا اهمیتی همچون اهرام ثلاثه و تخت جمشید دارد.
نکته جالب اما اینکه همین محصول آشامیدنی که عمر درازی هم ندارد برای خود مورخ هم دارد: پژوهشگری به نام هری الیس.
نمونه دیگر دپارتمان ها و مکاتب مختلفی است که می پردازند به همین تاریخ کوتاه آمریکا که از استقلالش در سال 1776 کمتر از 240 سال می گذرد.
برای مثال هر رئیس جمهور و هر دوره ای برای خود مورخ و سازوکاری دارد. مقایسه کنید با ایران یا حتی بسیاری از تمدن های کهن دیگر در غفلت از میراث های تاریخی. خیلی راه دور نرویم. درست است که آگاهی ما از دوران باستان ایران زمین محدودتر است و منحصر می شود به دروازه های مورخانی چون هرودوت اما از مختصات و ویژگی های همین تاریخ معاصر نیز غفلت شده است.
اگر آمریکایی ها برای هر رئیس جمهوری مورخ می تراشند، به تعبیر یکی از مورخان مان، هنوز محل دفن بسیاری از شاهان و شاهزادگان، سیاستمداران و بزرگان تاریخ معاصر ایران مشخص نیست.
در واقع آمریکایی باتمام وجود از همین تاریخ خردسال شان حراست می کنند و "تاریخ بیداری" می نویسند اما ملت های کهنسالی چون ایران از بسیاری از زوایای همین تاریخ معاصر خود غافل اند.
*دانشجوی دکترای جامعه شناسی در تگزاس