«مصرف حشيش، احتمال ابتلا به سرطان ريه را افزايش مي‌دهد.» «حشيش در ايران و جهان، شايع‌ترين ماده غيرمخدر است که سوءمصرف مي‌شود.» هفته نامه سلامت برای بررسی این خطر با دکترحميد سهراب‌پور، فوق‌تخصص ريه گفتگويي انجام داده که از نظر شما مي‌گذرد.
سرطان ريه در مقايسه با سرطان سینه و بيماري قلبي، چقدر شيوع دارد؟
در ايران احتمالا آمار مشابه کشورهاي ديگر است. در ايالات متحده که آمار آن را منتشر کرده است و ما مي‌دانيم، سومين عامل مرگ افراد است. حدود يک مورد از هر هفت مورد مرگ و يا در حدود 335 هزار مورد مرگ و مير در طول سال به علت ابتلا به سرطان ريه مشاهده شده است.
علت ابتلا به سرطان ريه چيست؟
علت اصلي ابتلا به سرطان ريه، استعمال دخانيات به ويژه سيگار است. سيگار مواد سمي دارد که عامل آسيب به سلول‌ها و تبديل آنها به سلول‌هاي سرطاني است.
تعداد نخ‌هاي سيگار، تاثيري در افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه دارد؟ به طور مثال، يک سيگاري قهار در مقايسه با کسي که روزي پنج نخ سيگار مي‌کشد، بيشتر در معرض خطر است؟
هر کسي که از اين گونه مواد استفاده مي‌کند، در معرض خطر ابتلا به بسياري از عوارض و از جمله سرطان ريه است. اما هرچه فردي بيشتر يا به مدت طولاني‌تر سيگار بکشد، هم بيشتر در معرض ابتلا به سرطان ريه و هم بيشتر در معرض ابتلا به سرطان‌هاي دهان، حلق، مري، حنجره، مثانه، کليه، دهانه رحم و لوز‌المعده قرار مي‌گيرد.
اگر فردي که سال‌ها سيگار کشيده است، مصرف آن را کنار بگذارد، احتمال ابتلاي او به سرطان ريه کمتر مي‌شود؟
بله، سيگاري‌ها بايد بدانند که براي ترک کردن و بهره بردن از منافع ترک سيگار هرگز دير نيست. ثابت شده است که حتي افراد سيگاري مبتلا به سرطان ريه، هنگامي که سيگار را ترک مي‌کنند، کمتر به عود سرطان يا نوع ديگري از سرطان مبتلا مي‌شوند.
آيا سيگار کشيدن، تنها عامل خطر ابتلا به سرطان ريه است؟
سيگار کشيدن شايع‌ترين علت است اما قرار گرفتن در معرض دود سيگار ديگران يا به اصطلاح غيرفعال بودن يا دست دوم بودن نيز موجب افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه مي‌شود. غيرسيگاري‌هايي که با افراد سيگاري کار يا زندگي مي‌کنند، در معرض ابتلا به سرطان ريه قرار دارند.
عوامل ديگر ابتلا به سرطان ريه شامل چه مواردي است؟
به تازگي مصرف حشيش در بروز سرطان ريه موثر شناخته شده است اما نياز به تحقيقات بيشتري است.قرار گرفتن در معرض برخي از مواد سرطان‌زا در محل کار مانند پنبه نسوز يا آزبست، احتمال بروز سرطان ريه را افزايش مي‌دهد. اين ماده، خطر بالقوه‌اي براي کارگراني است که سيگار هم مي‌کشند. افرادي که در معرض مقدار زيادي از گاز راديواکتيو رادون قرار دارند، در معرض خطر ابتلا به اين بيماري‌اند. مقدار زيادي از گاز رادون در معادن زيرزميني توليد مي‌شود. در منازل مسکوني هم گاز رادون توليد مي‌شود اما مقدار آن به مراتب کمتر از مقدار آن در معادن است.
آيا سرطان ريه، خيلي زود علايم و نشانه‌اي ايجاد مي‌کند؟
خير. سرطان ريه به طور معمول در هنگام اولين مراحل بروز آن، نشانه‌اي ندارد و پزشکان گاهي به طور اتفاقي و به علت مشکل ديگري که عکس قفسه سينه از بيمار درخواست مي‌کنند، آن را تشخيص مي‌دهند.
چه زماني علايم سرطان ريه به وجود مي‌آيد؟
هنگامي که تومور رشد مي‌کند، به علت فشار روي اندام‌هاي مجاور ريه و خود بافت ريه يا فضاي جنب يا به علت دست‌اندازي به عروق ريه، موجب بروز علايم مي‌شود. شايع‌ترين علامت سرطان ريه، سرفه است. سرفه به علت تحريک پوشش مجاري هوا يا انسداد راه عبور هوا بروز مي‌يابد. علايم ديگر شامل درد ثابت قفسه سينه، تنگي نفس، خس‌خس سينه، ابتلاي مکرر به برونشيت يا ذات‌الريه و سرفه با خلط خوني و خشونت صداي تنفس است.
گاهي اوقات، يک تومور يا غده بدخيم ريه، روي عروق خوني نزديک ريه فشار وارد مي‌آورد و موجب تورم صورت و گردن مي‌شود و اگر به رشته اعصاب فشار وارد آورد، موجب بروز درد و ضعف در شانه، بازو يا دست مي‌شود. مانند بسياري از انواع ديگر سرطان، سرطان ريه، نشانه‌هاي عمومي دارد مانند خستگي، بي‌اشتهايي و کاهش وزن. اگر سرطان ريه به نقاط ديگر بدن منتشر شود، سردرد، درد استخوان يا شکستگي‌هاي آن حادث مي‌شود.
سرطان ريه چطور تشخيص داده مي‌شود؟
اگر فردي علايم و نشانه‌هاي مشخص آن را داشته باشد، پزشک شرح حال کامل فردي و خانوادگي از او مي‌گيرد، او را معاينه مي‌کند و به ويژه به ريه‌هاي او گوش مي‌کند و با معاينه با دست و گوشي پزشکي، هر گونه مورد غيرطبيعي را درمي‌يابد. سپس در صورتي که به بيماري شک کند، ابتدا عکس راديوگرافي قفسه سينه درخواست مي‌کند و اگر سرفه بيمار همراه با خلط باشد، نمونه خلط را براي ارزيابي آزمايشگاهي، گرفته و براي همکاران آسيب‌شناسي خود براي تشخيص وجود سلول‌هاي بدخيم مي‌فرستد.
در مراحل بعدي ممکن است سي‌تي‌اسکن درخواست کند تا وجود توده‌اي در ريه و منطقه دقيق آن مشخص شود. چون در سي‌تي‌اسکن خوش‌خيم يا بدخيم بودن توده معلوم نمي‌شود، پزشکان براي تاييد يا رد بدخيم و سرطاني بودن توده مشخص شده و ارتباط آن با علايم بيمار، از آن نمونه‌برداري مي‌کنند.
اگر سرطان ريه تشخيص داده شود، پزشکان چگونه آن را درمان مي‌کنند؟
درمان سرطان ريه براساس طرح درماني براي هر فرد و براساس نياز اوست. طرح درماني براساس نوع سرطان ريه، اندازه و محل تومور و مرحله بيماري مشخص مي‌شود. پزشکان به طور معمول سن، تاريخچه پزشکي و وضعيت کلي سلامت بيمار را نيز در نظر مي‌گيرند. در اصل سه روش درماني وجود دارد: جراحي؛ براي زماني که مي‌توان همه تومور را برداشت. پرتودرماني؛ براي تخريب سلول‌هاي بدخيم در محل تشکيل آن که ممکن است بيمار به مدت چند هفته و هفته‌اي حدود پنج روز به بيمارستان يا مرکز پرتوتابي مراجعه کند. شيمي‌درماني؛ براي از بين بردن سلول‌هاي سرطاني که به نقاط ديگر به جز ريه منتشر شده‌اند. براي هر بيمار ممکن است يک روش يا ترکيبي از روش‌هاي درماني در نظر گرفته شود.
در هنگام جراحي براي درمان سرطان ريه، چه اتفاقي مي‌افتد؟ آيا همه ريه برداشته مي‌شود؟
پرسش خوبي مطرح کرديد. اين پرسش در حقيقت نگراني بسياري از بيماران و خانواده‌هاي آنهاست. در اصل سه روش جراحي وجود دارد که براساس عواملي که در طرح درمان گفتم براي هر بيمار مبتلا به سرطان ريه به طور خاص در نظر گرفته مي‌شود. برداشتن بخش کوچکي از ريه يا برش مثلثي يا قطعه‌اي، لوبکتومي که در آن يک لوب يا يک بخش آناتومي ريه برداشته مي‌شود و پنومونکتومي که در آن تمام يک ريه برداشته مي‌شود.
عوارض جانبي درمان سرطان ريه شامل چه مواردي است؟
البته براساس اينکه چه روش درماني براي بيمار در نظر گرفته شود که آن هم براساس عوامل گوناگون و مدت و شدت متغيري دارد، فرق مي‌کند اما به صورت کلي اگر جراحي باشد، درد پس از عمل رايج‌ترين عارضه است و در موارد پرتودرماني و به ويژه شيمي‌درماني اين عوارض ممکن است به وجود آيد: خستگي، قرمزي، خشکي، حساسيت و خارش پوست در محل درمان يا تزريق ماده شيمي‌درماني، خشکي و زخم گلو، ريزش مو، تهوع و استفراغ و کاهش يا از دست دادن اشتها.
به عنوان کلام آخر چه توصيه‌اي داريد؟
امروزه تحقيقات جديدي در زمينه تشخيص و درمان به موقع انجام گرفته است اما بايد تمرکز ما بر پيشگيري از ابتلا به سرطان ريه باشد. با نکشيدن يا ترک سيگار، اولين و مهم‌ترين گام را در اين زمينه برمي‌داريم در غير اين صورت هر پيشرفت ديگري در تشخيص و درمان حتي در صورت وجود، هزينه بهداشتي فرد، خانواده و جامعه را افزايش مي‌دهد.
خدمت دکتر حمید سهراب پور مطالب جالبی را بیان کردید. برادر من سرطان سارکوم دارد 1بار عمل ،2بار پرتودرمانی و امسال 3ومین بار است که شیمی درمانی می شود سلفه های شدیدی دارد که به تازگی در خلط او لخته خون به رنگ تیره دیده می شود. لطفا اگر امکان دارد مرا راهنمایی کنید تا به برادرم در این مورد کمک کنم.
با تشکر فراوان