کم خونی از آن دسته از بیماری هاییست که شاید تا مدتها متوجه امدنش نشوید. بیماری کم خونی که شما را افسرده و خسته و بی انرژی می کند م یتواند در دراز مدت صدمات جبران ناپذیری بر بدن شما بگذارد.
این نوشته راهنمای کوتاهی است برای شناسایی علایم و روش های درمان کم خونی. البته هرگز فراموش نکنید بهترین روش برای کمک به شما علاوه بر اطلاعات جانبی مشورت با پزشکتان است و مصرف خودسرانه قرصهای آهن، مکمل، ویتامین ها ممکن است اوضاع را خرابتر کند.
کم خونی چیست؟
وقتی بدن به اندازه کافی آهن جذب نمی کند، گلبول های قرمز خون به اندازه کافی اکسیژن حمل نمی کنند و با کمبود هموگلوبین مواجه می شوند کم خونی بروز می کند. از هر 10 دختر و زن، یک نفر به کم خونی مبتلاست.کم خونی می تواند در کودکان و مردان نیز بروز یابد که با ابتلا به بیماری های مختلف ارتباط دارد.
علایم و نشانه های کم خونی
حتی اگر پس از استراحت کافی برای فعالیت های عادی انرژی ندارید و خسته می شوید، ممکن است به کم خونی مبتلا شده باشید. ابتلا به کم خونی می تواند از عامل اصلی بروز مشکلات روحی روانی باشد. علایم و نشانه های ابتلا به بیماری کم خونی عبارتند از: - خستگی - سرگیجه - رنگ پریدگی پوست - سردرد - سردی و بی حسی دست ها و پاها - کاهش دمای بدن
علایم و نشانه های ضربان قلب
گلبول های قرمز خون افراد مبتلا به کم خونی اکسیژن کمی حمل می کنند، به همین دلیل قلب این افراد بیشتر از حالت عادی می تپد تا اکسیژن کافی را به اندام های مختلف برساند. علایم و نشانه های افزایش ضربان قلب عبارتند از آرتمی، درد قفسه سینه و تنفس سریع
پیشگیری کردن از ابتلا به کم خونی
شما می توانید با پیروی کردن از رژیم غذایی مناسب از ابتلا به کم خونی پیشگیری کنید. غذاهای حاوی ماده معدنی آهن عبارتند از گوشت، ماهی، سبزیجات برگ سبز، جگر و میوه های خشک شده. همچنین خوردن غذاهای حاوی ویتامین ب 12 و اسید فولیک مانند تخم مرغ، اسفناج، موز و لبنیات برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی ضروری است. برخی از نان ها، غلات و غذاهای دیگر حاوی ماده معدنی آهن، ویتامین ب 12 و اسید فولیک هستند.
کم خونی در کودکان
از هر هفت کودک یک نفر از دو سالگی به کم خونی مبتلا می شود که اکثرا به علت فقدان آهن در رژیم غذایی آنهاست. افرادی که به کم خونی فقر آهن مبتلا هستند ممکن است به خوردن چیزهای مانند خاک، یخ، نشاسته و ... علاقه مند باشند. متخصصان اطفال برای تشخیص کم خونی، میزان آهن خون کودکان 12 ماهه را آزمایش می کنند. عدم درمان کم خونی فقر آهن سبب ایجاد اختلال در رشد مغز می شود.
عوامل خطر کم خونی
زنان و افرادی که به بیماری های حاد و مزمن مبتلا هستند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. وقتی زنان در دوران قاعدگی خون از دست می دهند، ممکن است به کم خونی مبتلا شوند. همچنین بارداری می تواند سبب تغییرات زیادی در خون زنان شود که نتیجه اش کم خونی است. بیماری های حاد مانند نارسایی کلیه ها می تواند توانایی تولید گلبول های قرمز خون کودکان را از میان ببرد. رژیم غذایی فاقد آهن، فولات (folate ) یا ویتامین ب 12 می تواند احتمال ابتلا به کم خونی را افزایش دهد.
کم خونی و نوجوانان
اگر فرزند نوجوان تان خسته است احتمالا به کم خونی مبتلاست. نوجوانان به علت این که به طور ناگهانی رشد می کنند در معرض ابتلا به کم خونی فقر آهن قرار دارند. دختران نوجوان نیز به علت آغاز دوران قاعدگی به کم خونی مبتلا می شوند.
علل کم خونی: مصرف کم آهن
پیروی کردن از رژیم غذایی فاقد آهن می تواند علت ابتلا به کم خونی باشد. آهنی که در گیاهان و مکمل های دارویی وجود دارد به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز نیست. بیماری های گوارشی یا جراحی بای پس معده می توانند سبب کم خونی شوند. مواد غذایی و داروهای زیر اگر همراه مواد غذایی سرشار از آهن مصرف شوند از جذب آهن توسط بدن جلوگیری می کنند: - لبنیات - مواد غذایی سرشار از کلسیم - مکمل های دارویی کلسیم - آنتی اسید ها - قهوه – چای
علل کم خونی: کمبود ویتامین
بدن انسان برای تولید گلبول های قرمز خون به ویتامین ب 12 و فولات (folate ) نیاز دارد. پیروی کردن از رژیم غذایی فاقد ویتامین ها می تواند سبب کم خونی شود. همچنین اختلال در سیستم ایمنی و گوارش بدن می تواند از جذب ویتامین ب 12 جلوگیری کند. غذاهای گوشتی و غلات پرورده شده منابع غنی ویتامین ب 12 هستند. گیاهان، میوه ها، حبوبات، غلات، پاستا و ... منابع غنی فولات ( folate ) هستند.
علل کم خونی: بیماری
بیماری های حاد یا عفونت می تواند سبب کم شدن تولید گلبول های قرمز خون شود که نتیجه اش کمبود هموگلوبین است. اگر به کم خونی مبتلا هستید به احتمال زیاد به کم خونی فقر آهن نیز مبتلا می شوید. مصرف دارو و مخدر نیز می تواند خطر ابتلا به کم خونی را افزایش دهد. پزشک با تجویز مکمل های آهن و ارائه رژیم غذایی سرشار از آهن می تواند کمبود آهن بدن تان را جبران کند.
علل کم خونی: آنمی آپلاستیک
آنمی آپلاستیک اختلال نادری است که تولید سلول های خونی را در مغز استخوان متوقف می کند. از میان سه میلیون نفر تنها سه نفر به این اختلال مبتلا می شوند. قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیو اکتیو، مواد شیمیایی و اختلال سیستم ایمنی بدن علل اصلی بروز این اختلال نادر است. از هر پنج نفر یک فرد این اختلال را به ارث می برد. در موارد حاد خون بیماران باید تعویض شود و پیوند مغز استخوان انجام گیرد.
علل کم خونی: از دست دادن خون
از دست دادن تعداد زیادی از گلبول های قرمز خون از متداول ترین عوامل کم خونی است. قاعدگی، خون ریزی های شدید، جراحت های عمیق یا جراحی از عوامل عمده از دست دادن خون و ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند. زنانی که مقدار زیادی خون را در دوران قاعدگی از دست می دهند هر ساله باید آزمایش خون کم خونی فقر آهن دهند.
علل کم خونی: نقض مکانیکی گلبول های قرمز
اختلالات و بیماری های ارثی می توانند بر روند تولید گلبول های قرمز خون تاثیر سوء بگذارند. تالاسمی سبب می شود سلامت گلبول های قرمز خون از میان برود و هموگلوبین خون کاهش یابد. گلبول های قرمز خون افرادی که به کم خونی همولیتیک مبتلا هستند صدمه می بیند و به سرعت از جریان خون خارج می شوند.
کم خونی سلول های داسی شکل
کم خونی سلول های داسی شکل اختلالی ارثی است که بدن نوع غیر طبیعی از هموگلوبین را تولید می کند. این اختلال سبب می شود گلبول های قرمز خون داسی شکل شوند و به هم بچسبند.
این اختلال می تواند گردش خون را در رگ ها با مشکل مواجه کند و سبب صدمه دیدن و دردناک شدن بافت های بدن شود. گلبول های قرمز خون داسی شکل بسیار زودتر از گلبول های قرمز خون طبیعی از میان می روند. میزان ابتلا به کم خونی سلول های داسی شکل در میان سفید پوستان آمریکایی بسیار بیشتر از آمریکایی آفریقایی تبارها و اسپانیولی زبان هاست.
تشخیص کم خونی: شمارش کامل گلبول های قرمز
شمارش کامل خون شامل شمارش تعداد گلبول های قرمز، سفید، پلاکت ها و هموگلوبین است. در این روش عوامل دیگری مانند متوسط اندازه، تنوع اندازه، حجم و غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز خون سنجیده می شوند. اگر از کم خونی فقر آهن رنج می برید، به احتمال زیاد گلبول های قرمز خون تان کوچک تر از اندازه طبیعی است.
تشخیص کم خونی: سایر آزمایش های خون
اگر شمارش کامل گلبول های قرمز خون نشان داد به کم خونی مبتلا هستید، باید خون تان به وسیله آزمایش های دیگر بررسی شود. گلبول های خون تان باید از نظر ظاهری بررسی شوند تا اطمینان حاصل شود داسی شکل نشده باشند. میزان الکتروفورز هموگلوبین - نوعی هموگلوبین - خون تان نیز باید اندازه گیری شود. آزمایش رتیکولوسیت، عملکرد مغز استخوان در ساخت گلبول های قرمز را می سنجد.
تشخیص کم خونی: آزمایش مغز استخوان
اگر بدن تان خیلی کم یا خیلی زیاد گلبول قرمز تولید می کند یا ظاهرشان غیر طبیعی است باید مغز استخوان تان بررسی شود. مغز استخوان، بافت اسفنجی است که در درون استخوان قرار دارد و حاوی سلول های بنیادی است که به گلبول های قرمز تبدیل می شوند. نمونه برداری از مغز استخوان به طور متوسط 30 دقیقه طول می کشد.
درمان کم خونی: مکمل ها
کپسول های آهن معمولا برای درمان کم خونی فقر آهن باید مصرف شوند. آهن فروس معمولا راحت تر از آهن فریک جذب می شود. بهترین طریقه مصرف کپسول های آهن، مصرف آن با کمک آب پرتقال و مواد غذایی سرشار از ویتامین ث است. هرگز کپسول های آهن و کلسیم را با چای، قهوه و ... مصرف نکنید. بدون تجویز پزشک به کودکان و کهنسالان اجازه مصرف کپسول های آهن را ندهید. مصرف بیش از اندازه آهن می تواند بسیار خطرناک باشد. برخی از افراد نیز باید کپسول های آهن حاوی ویتامین ب 12 و فولیک اسید را مصرف کنند.
آهن و بارداری
به طور متوسط بیش از نیمی از زنان باردار از کم خونی فقر آهن رنج می برند. زنان باردار باید روزانه 27 میلی گرم آهن از طریق رژیم غذایی دریافت کنند. یکی از ویتامین های مورد نیاز دوران بارداری آهن است.
درمان کم خونی: روند درمان
اگر به کم خونی مزمن مبتلا هستید، ممکن است به تزریق خون نیاز پیدا کنید. کم خونی ممکن است با تزریق خون یا پیوند مغز استخوان درمان شود. در این موارد مغز استخوان یا خون بند ناف از یک داوطلب گرفته، به بدن پیوند زده می شود تا روند تولید گلبول های قرمز سالم آغاز شود. در برخی موارد ممکن است به پیوند طحال نیز نیاز باشد.
درمان کم خونی: داروها
داروهایی که برای درمان کم خونی تجویز می شوند بیماری را به صورت ریشه ای درمان می کنند. در برخی از موارد که کم خونی به علت وجود بیماری کلیوی ایجاد شده، تزریق هورمون اریتروپویتین (EPO) ضروری است. اگر اختلال در سیستم ایمنی و حمله به گلبول های قرمز خون سبب کم خونی شده باشد، استفاده از کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون، می تواند کم خونی را کنترل کند. پزشکان به افرادی که از کم خونی داسی شکل رنج می برند داروی ضد سرطان hydroxyruea تجویز می کنند تا مقداری از درد بیمار بکاهند.
مصرف بیش از اندازه آهن
مصرف بیش از اندازه ماده معدنی آهن می تواند مشکلات عدیده ای برای بدن ایجاد کند. مصرف بیش از اندازه آهن سبب ابتلا افراد به بیماری های قلبی، نارسایی کبد و لوزالمعده می شود. میزان آهن خون را می توان با استفاده از حجامت و مصرف دارو کم کرد.
منبع: پايگاه جامع پزشكان ايران