دکتر حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای دولت اصلاحات ایران، علیرغم پیش بینی¬های بدبینانه اکثر ناظران خارجی، با رای ملت ایران به عنوان هفتمین رئیس جمهور ایران برگزیده شد.
در رقابت های ریاست جمهوری ایران در حوزه سیاست خارجی، سه گفتمان با یکدیگر رقابت کردند:
1. گفتمان تنش¬زدایی و تعامل سازنده (روحانی) 2. گفتمان رقابت (قالیباف) و 3. گفتمان مقاومت (مصباح - جلیلی). انتخاب ملت ایران، گفتمان دکتر حسن روحانی بود و نظام نیز از آن استقبال کرد.
تحلیل رخداد:
پیروزی گفتمان دکتر روحانی فرصت جدیدی برای حل و فصل مناقشه هسته ای غرب با ایران فراهم کرد و چنانچه غربی ها معنای مهم این فرصت را درک نکنند، دو طرف دچار خسارت خواهند شد. اهمیت فرصت جدید این است که با توجه به سوابق مذاکرات هسته ای دکتر روحانی و تاکید مجدد وی بر گفتمان مذاکرات سازنده و تنش زدایی، رأی قاطع ملت ایران و تأیید مقام معظم رهبری به عنوان اضلاع مهم حاکمیت، جامعه و حکومت ایران به طور یک¬پارچه، با هدف مصالحه برد - بردِ پرونده هسته ای ایران، پیام جدیدی به غربی¬هاست.
ایرانِ دوره ریاست جمهوری دکتر روحانی خواستار خروج پرونده ایران از شورای امنیت در کنار تکمیل فن¬آوری صلح آمیز هسته‌ای است. با توجه به فتوای رهبری ایران مبنی بر حرمت سلاح هسته ای و سوابق روشن و گفتمان سازنده دکتر روحانی، چنانچه غربی¬ها همچون گذشته زیاده خواهی نکنند، می توانند با دولت جدید ایران - که برخاسته از رای اکثریت ملت ایران است - به مصالحه هسته ای برسند. وصول به مصالحه با ایران، منجر به گسترش مناسبات منافع متقابل و ارتقای صلح و امنیت در خاورمیانه و جهان خواهد شد. اما سخت گیری و عدم انعطاف آمریکا، انگلیس و فرانسه موجب از بین رفتن فرصت جدید خواهد شد.
اصول طلایی مصالحه هسته ایبه عنوان کسی که سال¬هاست پرونده مناقشه هسته ای غرب با ایران را رصد می¬کند و خواستار صلح و امنیت جهانی است، به غربی¬ها توصیه می کنم فرصت جدید را مغتنم شمرده اشتباهات گذشته را تکرار نکنند تا به مصالحه برد - برد دست یابیم. وصول به مصالحه سازنده با ایران مبتنی بر چند اصل طلایی است:
1. جنگ سیاسی - اقتصادی - سایبری غرب علیه ایران علیرغم وارد آوردن خسارت به زندگی ملت صلح¬جوی ایران، در زمینه توقف و کاهش کمیت و کیفیت برنامه هسته ای ایران با شکست مواجه شده است.
2. موضوع مذاکرات باید بر اساس مکانیسم نظارت بر برنامه هسته ای ایران در جهت جلو گیری از انحراف باشد، نه تحدید حقوق هسته ای ایران.
3. دیپلماسی موفق مانند بیزینس مبتنی بر "اِکسچنج هم ارزش" است. از این رو هر گونه مصالحه باید بر مبنای مبادله هم وزن باشد.
4. طبیعی است مبادلۀ متقابل گام به گام صورت می گیرد، اما باید "نقد در مقابل نقد" باشد. یعنی هرگونه عمل ایران مبتنی بر عمل متقابل و هم زمان غرب خواهد بود و سیاستِ درخواستِ عملِ نقد از ایران، درمقابل تعهدات نسیه غرب، مقبول و سازنده نخواهد بود.
فرجام سخناگر غرب در مقابل سیاست هسته¬ای دکتر روحانی در دولت اصلاحات، واقع¬بینانه مصالحه کرده بود و دچار زیاده¬خواهی نشده بود، او در سال 1384 رئیس جمهور ایران شده بود. لذا باید فرصت معنی¬دار جدیدی را که ملت و حاکمیت ایران یک¬پارچه به غرب داده اند غنیمت بشمارید و اشتباهات گذشته را تکرار نکنید تا گفتمان اعتدال و تدبیر سال¬ها بر حکومت و جامعه ایران حاکم باشد. ایرانِ دوره دکتر روحانی می تواند به عنوان پل تعامل سازنده غرب و جهان اسلام، صلح و امنیت پایدار برای خاورمیانه به ارمغان بیاورد.
هدف ایران، استفاده صلح¬آمیز ازتکنولوژی اتمی است و حقوق خود را مطابق معاهده منع گسترش سلاح های اتمی پی¬گیری می کند. بر اساس فتوای آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران تولید، نگهداری و استفاده از بمب اتمی حرام است. لذا غرب باید ارزش ریاست جمهوری دکتر روحانی را در این شرایط جدید دریابد تا بتواند به یک راه حل واقع بینانه برای برون رفت از تنش هسته ای با ایران دست یابد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح