ایران به‌زودی مرحله مهم تولید مجتمع‌های سوخت راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک را با توان داخلی خود کلید خواهد زد. پیش از این نیز ایران نسبت به تولید مجتمع‌های سوخت صفحه‌یی برای راکتور تحقیقاتی تهران اقدام و این روند را به سرانجام رسانده است.
به گزارش ایسنا، مجتمع‌های سوخت مجازی راکتور تحقیقاتی IR- 40 اراک که قبلا تولید شده، قرار است اواخر سال 1392 و اوایل سال آینده در این راکتور قرار گیرند و به این ترتیب مرحله نخست از راه‌اندازی اولین راکتور ساخت داخل کشور انجام می‌شود.
سوخت مجازی راکتور 40 مگاواتی اراک جهت انجام تست‌های پیش راه‌اندازی راکتور از قبیل تست‌های هیدرولیکی و هیدرودینامیکی، شارژ مجتمع سوخت در راکتور، بارگذاری و تعویض سوخت‌های مصرف شده با سوخت تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. تنها تفاوت این مجتمع‌ها با سوخت اصلی، استفاده از قرص‌های سربی به جای قرص‌های اکسید اورانیوم است.
براساس اعلام گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که اول خرداد منتشر شد، ایران قصد دارد تا 17 مهرماه سال جاری 55 مجتمع سوخت را برای راکتورIR- 40 اراک تولید کند.
گزارش مدیرکل می‌افزاید، ایران در نامه‌ای در اسفند 1391 (10 مارس 2013) به آژانس اطلاع داد که در نظر دارد تا 17 مهر ماه 92 (9 اوت 2013) تعداد قابل توجهی از مجتمع‌های سوخت اورانیوم طبیعی را برای استفاده در راکتور IR- 40 تولید کند.
این گزارش ادامه می‌دهد، طبق اعلام قبلی ایران که در گزارش اخیر مدیرکل نیز به آن اشاره شده است، قرار است در مرحله اول راه‌اندازی راکتور IR- 40 تحت عنوان "عملیات پیش از راه‌اندازی" که در آن مجتمع‌های سوخت مجازی و آب سبک در راکتور استفاده می‌شود در سه ماهه چهارم سال 2013 (9 مهرماه تا 10 دی 1392) انجام شود. در مرحله دوم راه‌اندازی قرار است راکتور اراک با استفاده از مجتمع‌های سوخت واقعی و آب سنگین در نخستین سه ماهه سال 2014 (11دی 1392 تا 11 فروردین 1393) راه‌اندازی شود و انتظار می‌رود در سه ماهه سوم سال 2014 این راکتور عملیاتی شود.
بر اساس گزارش آژانس درباره ایران، در نوامبر 2012، ایران یک مجتمع سوخت اورانیوم طبیعی IR- 40 نمونه را قبل از انتقال به راکتور تحقیقاتی تهران برای آزمایش تابش مورد راستی‌آزمایی قرار داد.
آژانس در تاریخ 20 آوریل 2013 تعداد 36 مجتمع سوخت اورانیوم طبیعی نمونه دیگر را قبل از این‌که برای آزمایش به راکتور آب سنگین با قدرت صفر (نزدیک اصفهان) انتقال یابد، مورد راستی‌آزمایی قرار داد.
هم‌چنین آژانس در تاریخ 5 و6 مه 2013 یک بازرسی و راستی‌آزمایی اطلاعات طراحی در کارخانه تولید سوخت را اجرا کرد و فرآیند تولید قرص برای راکتور IR- 40 با استفاده از UO2 طبیعی را تایید کرد. اگر چه ایران قبلا مجتمع‌های سوخت مجازی برای راکتور IR-40 را تولید کرده است، اما بر اساس گزارش اخیر آژانس تا 16 اردیبهشت (6 مه )2013 هنوز تولید مجتمع‌های سوخت حاوی مواد هسته‌یی را برای راکتور اراک آغاز نکرده است.
راکتور IR-40 یک راکتور تحقیقاتی از نوع آب سنگین 40 مگاواتی است که 150 مجتمع سوخت اورانیوم طبیعی در قلب آن جای می‌گیرد.