نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد: اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان تهرانی، به خصوص مناطق با وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح پایین و کم‌درآمد، یک مشکل بهداشتی جدی است.
به گزارش ایسنا، چاقی کودکان و نوجوانان یک مشکل بهداشتی پیچیده است که به عوامل متعددی از جمله چاقی والدین، تغذیه دوران کودکی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و فعالیت بدنی بستگی دارد. اضافه وزن و چاقی در دوران نوجوانی حتی مستقل از وضعیت چاقی در بزرگسالی، احتمال خطر بیماری‌های متابولیک را در سال‌های بعد افزایش می‌دهد. در ایران برآوردی از شیوع اضافه وزن و چاقی نوجوانان در سطح ملی در دسترس نیست و آمارهای موجود از مطالعات پراکنده به دست آمده است. در یک بررسی، میزان شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان تهران 21.3 درصد تخمین زده شده است.
تحصیلات و شغل قوی‌ترین عامل تاثیرگذار در وضعیت غذایی افراد
سلامت به نوبه خود، تحت تاثیر وضعیت اجتماعی اقتصادی قرار دارد. از درآمد، شغل و تحصیلات والدین به مثابه ملاک وضعیت اقتصادی اجتماعی استفاده وسیعی می‌شود. در تحلیل‌هایی که تحصیلات، شغل، درآمد و وضعیت اشتغال به طور همزمان مورد بررسی قرار گرفته‌اند، نشان داده شده است که تحصیلات و شغل معمولا قوی‌ترین تعیین‌کننده وضعیت اجتماعی اقتصادی هستند. سایر متغیرهای اجتماعی اقتصادی نیز تاثیر مشابه اما ضعیف‌تر از تحصیلات و شغل دارند. در میان متغیرهای اجتماعی اقتصادی، تحصیلات و شغل والدین دو عامل مهمی هستند که در بعضی از مطالعات، بیشترین تفاوت را در دریافت‌های غذایی ایجاد کرده‌اند.
در همین زمینه، پژوهشی با هدف تعیین شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان مناطق شمال و جنوب شهر تهران و مقایسه آنها با یکدیگر و همچنین بررسی برخی عوامل اقتصادی اجتماعی مرتبط، بر روی 105 دختر نوجوان دبیرستانی از منطقه شمال تهران (وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح بالا) و 105 دختر از جنوب تهران (وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح پایین) مورد بررسی قرار گرفتند.
دختران جنوب تهران، چاق‌تر از دختران شمال‌شهر
یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان دادند که 15.2 درصد از دختران مورد بررسی منطقه شمال و 26.7 از دختران تحت مطالعه منطقه جنوب تهران، دارای اضافه وزن / چاقی بودند. نتایج نشان داد که درصد اضافه وزن / چاقی، در دختران نوجوان جنوب تهران به طور معنی‌داری بیشتر از دختران شمال تهران بود.
مقایسه میانگین انرژی و انواع چربی‌های دریافتی روزانه هم نشان داد که بین دختران دو منطقه در چربی‌های غیراشباع با یک باند دو گانه و کلسترول دریافتی روزانه تفاوت معناداری به چشم می‌خورد، ولی در درصد کسب انرژی از چربی، بین دختران دو منطقه اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.
تفاوت معنی‌دار سطح تحصیلات والدین در مناطق شمال و جنوب تهران
یافته‌های این پژوهش با بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان تحت مطالعه شامل میزان تحصیلات و وضعیت اشتغال والدین آنها نشان داد: در شمال تهران، پدران دارای سطح تحصیلات کارشناسی و بالاتر، با 47.6 درصد و در جنوب تهران پدران دارای سطح تحصیلی سیکل با 35.2 درصد، بیشترین درصدها را به خود اختصاص داده‌اند. در منطقه شمال، نزدیک به 90 درصد از پدران شاغل بودند و در بین آنها فرد بیکار وجود نداشت، در حالی که در منطقه جنوب نزدیک به 80 درصد از پدران شاغل و 5.8 درصد بیکار بودند. در منطقه شمال، بالاترین سطح تحصیلی مادران دیپلم (48.6 درصد) و در منطقه جنوب سطح تحصیلی سیکل (33.3 درصد) بود. در شمال تهران، 25.7 درصد از مادران شاغل بودند، در حالی که در جنوب تهران نزدیک به 96.2 درصد از آنها خانه‌دار بودند. دختران دبیرستانی مناطق شمال و جنوب تهران از نظر سطح تحصیلات والدین با یکدیگر اختلاف آماری معنی‌داری داشتند.
رابطه چاقی دختران با شغل مادران
در منطقه جنوب شهر تهران، 89.3 درصد از مادران دختران دارای اضافه وزن/ چاقی، خانه‌دار و 10.7 درصد از آنها، مادران شاغل بودند. بین اضافه وزن و چاقی دختران با شغل مادر در منطقه با وضعیت اقتصادی – اجتماعی سطح پایین ارتباط معنی‌داری وجود داشت.
شیوع بالای اضافه وزن در دختران مناطق سطح پایین اقتصادی- اجتماعی
نتایج حاکی از شیوع بالای اضافه وزن و چاقی در دختران با وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح پایین بود. بطوری که 15.2 درصد دختران نوجوان شمال تهران در مقابل 26.7 درصد دختران منطقه جنوب شهر، دارای اضافه وزن و چاقی بودند.
چرا دختران در جنوب شهر اضافه‌وزن بیشتری دارند؟
به طور کلی، در مورد میزان شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان مناطق شمال و جنوب شهر تهران می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان با وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح بالا شبیه به سایر نقاط کشور و دیگر مناطق تهران که از نظر وضعیت اقتصادی اجتماعی در سطح یکسانی هستند، بوده و تناقض موجود در میزان شیوع اضافه وزن و چاقی دختران نوجوان منطقه جنوب با سایر مناطق تهران که تقریبا از نظر وضعیت اقتصادی اجتماعی برابر هستند، احتمالا به دلیل تفاوت در الگوی غذایی و شیوه زندگی، طی دهه گذشته در جامعه شهرنشین است که کم تحرکی ناشی از آن نیز به نوبه خود شیوع اضافه وزن و چاقی را تشدید می‌کند.
لزوم انجام اقدامات فوری برای معکوس کردن روند افزایش چاقی در نوجوانان
یافته‌های پژوهش تاکید می‌کند: اضافه وزن و چاقی، تاثیر چشمگیری بر روی افراد با وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح پایین دارند؛ اگرچه دلیل اصلی ارتباط بین وضعیت اقتصادی اجتماعی و چاقی، عادات غذایی و شیوه زندگی است. بنابراین با توجه به این که شیوع اضافه وزن و چاقی در نوجوانان تهرانی، به خصوص نوجوانان با وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح پایین رو به افزایش است، انجام اقدامات فوری برای معکوس کردن روند افزایش اضافه وزن و چاقی در نوجوانان تهرانی و پیشگیری از عوارض فردی و اجتماعی آن حیاتی است.
با توجه به اینکه در الگوی غذایی مناسب، انتظار می‌رود کمتر از 30 درصد انرژی از چربی به دست آید، مشاهده می‌کنیم که میانگین درصد تامین انرژی از چربی دریافتی روزانه در دختران نوجوان مورد مطالعه بیش از مقدار توصیه شده است که این به دلیل مصرف بیشتر منابع غذایی پرچربی، مانند غذاهای آماده، برخی از انواع چربی مانند سس مایونز و بعضی از اقلام گروه لبنیات، مانند شیر کاکائو، بستنی و پنیر خامه‌ای است.
تحصیلات مادر در شمال و شغل مادر در جنوب، تاثیرگذار در اضافه وزن دختران
بر اساس یافته‌های این مطالعه، دختران نوجوان دبیرستانی دو منطقه از نظر وضعیت اقتصادی اجتماعی ( تحصیلات و وضعیت اشتغال والدین) ، با یکدیگر اختلاف معناداری داشتند. در این بررسی، در منطقه شمال تهران، از عوامل اقتصادی اجتماعی مرتبط با چاقی فقط بین تحصیلات مادر با میانگین BMI (نمایه توده بدن) دختران نوجوان ارتباط معنی‌داری دیده شد. در منطقه جنوب تهران، تنها بین شغل مادر با اضافه وزن و چاقی ارتباط معنی‌دار مشاهد شد، در حالی که بین تحصیلات والدین با اضافه وزن و چاقی دختران ارتباطی وجود نداشت.
بر اساس نتایج مورد تاکید این پژوهش، از عوامل اقتصادی اجتماعی مرتبط با چاقی می‌توان به تحصیلات و وضعیت اشتغال مادر به عنوان مدیر خانواده اشاره کرد. با توجه به اینکه سطح سواد مادر بر وضعیت تغذیه‌ای افراد خانواده تاثیر می‌گذارد، ارتقای سطح فرهنگ و سواد تغذیه‌ای مادران و آموزش تغذیه به آنان برای کنترل و پیشگیری چاقی نوجوانان موثر است. از این رو، ضرورت توجه به نوجوانان، به ویژه نوجوانان مناطق کم درآمد، در برنامه‌های مداخله‌ای و آموزشی برای ارتقای سطح سلامت و بهبود وضعیت تغذیه‌ای بیش از بیش احساس می‌شود.