این روزها کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که در فکر تهیه آجیل شب عید نباشد؛ آجیلی که نه تنها جنبه خوراکی بلکه جنبه آیینی و باستانی نیز دارد و از قدیم در مراسم‌های مختلف از آن استفاده می‌شده است. امروزه جایگاه آجیل میان ایرانیان از حضور در مراسم جشن و شادی فراتر رفته و به بخشی از اعتقادات مذهبی آنها نیز وارد شده است.
به گزارش ایسنا، در بسیاری از مراسم مذهبی که معمولاً توسط زنان برپا می‌شود از نوعی آجیل، موسوم به آجیل مشکل گشا استفاده می‌شود که هرچند توسط هیچ مرجع مذهبی ای تایید نشده‌است اما مردم بر این باورند که می‌تواند آنها را در رفع مشکلاتشان یاری کند.
تاریخچه آجیل مشکل گشا احتمالاً به ایران باستان باز می‌گردد. در آن زمان رسم بر این بود که برای فروهرها هدایایی تهیه شود تا موجب خشنودی آنان گردد، این هدایا لرک یا آجیل گاهنبار نامیده می‌شد.
برخی معتقدند که با خوردن آجیل مشگل گشا، می‌توانند آرزو کنند مشکلات برطرف و آرزوهایشان برآورده شود، برخی نیز اعتقاد دارند با خوردن این آجیل از چشم زخم و چشم بد مصون می‌مانند، همچنین اعتقاد عده‌ای بر آن است که خوردن این آجیل در گشودن بخت دختران موثر است.
از این آجیل در مراسم مذهبی مانند سفره‌های مذهبی زنانه، مراسم ملی مانند چهارشنبه سوری و شب یلدا و حتی برنامه‌های سیاسی به طور همزمان استفاده می‌شود.
حالا با گران شدن انواع و اقسام مواد آجیل مانده‌ایم که اصلاً بخریم یا نخریم؟! با این اوضاع اقتصادی، نگران هر چه که نباشیم نمی‌توان نگرانی از بخت‌هایی که با آجیل مشکل‌گشا گشوده می‌شود را نادیده گرفت!
با بالا رفتن قیمت انواع آجیل، خیلی‌ها تصمیم گرفته‌اند که امسال آجیل نخرند و با گران شدن آن بسیاری از خانواده‌ها از خواص خوراکی و گشایش‌گر این ماده غذایی محروم می‌شوند!
خانواده آجیل‌ها دسته‌ای از میوه‌جات با پوست سخت و سفت هستند که از درختان با دانه ناشکوفا و باز به عمل می‌آیند.
در زبان انگلیسی کلمه nut به گستره بزرگی از دانه‌های خشکبار اطلاق می‌شود اما در دانش زیست‌شناسی تعداد مشخص و محدودی از آنها nut (آجیل) هستند و آجیل‌ها یک منبع مهم غذایی برای حیات وحش و انسان‌ها محسوب می‌شوند. گردو، پسته، فندق، بادام، بلوط، بادام هندی، بادام زمینی جزو آجیل‌ها هستند.
برای آگاهی یافتن از خواص آجیل با دکتر دردانه حسین، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او می‌گوید: بهتر است آجیل به صورت مخلوط استفاده شود چرا که هر یک از اجزای آن فواید خاصی دارد و در کنار هم از همه این فواید می‌توان بهره برد. جوانان در مصرف آجیل مشکلی ندارند ولی هر کسی نباید بیش از 30 گرم در روز از این ماده غذایی استفاده کند.
حال به تفکیک اجزای آجیل را بررسی می‌کنیم.
بادام هندی
بادام هندی به صورت معلق از ساقه‌های گیاهی به نام CASHEW PEAR می‌روید. بادام هندی از برزیل آمده و توسط کاشفان پرتغالی به هند آورده شده است.
دکتر حسین می‌گوید: بادام هندی منبع خوبی از کلسیم و انرژی است و برای پیشگیری از سنگ‌های صفراوی نیز مفید است.
پسته
در چین به پسته، " آجیل خندان " می‌گویند. پسته که قدمتی صد هزار ساله دارد؛ برای اولین بار در خاورمیانه، ایران و سوریه کاشته شد و بعد به یونان و بقیه کشورهای اروپایی راه یافت.
طبقه یک افسانه قدیمی؛ عشاق، یکدیگر را در باغ پسته ملاقات می‌کردند تا صدای ترک و شکستن پوست پسته را به هنگام باز شدن آن بشنوند زیرا عقیده داشتند این کار برای آنها خوشبختی به ارمغان می‌آورد.
دکتر حسین درباره خواص آن می‌گوید: پسته حاوی ویتامین‌های Aو k و E و B است و آهن و چربی غیراشباع زیادی دارد و مواد معدنی و فیبر نیز در آن موجود است. این مغز، کلسترول بد خون را نیز کاهش می‌دهد.
وی می‌افزاید: پسته در حالت استفاده مناسب مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی اگر بیش از حد خورده شود به دلیل چربی زیادش ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. همچنین ممکن است پسته‌ها آغشته به آفلاتوکسین باشند و به همین دلیل باید در خرید آنها دقت کرد.
گردو
گردو از دوران ما قبل تاریخ وجود داشته است. حتی شواهدی دال بر وجود یک باغ گردوی بسیار زیبا در باغ‌های معلق بابل وجود دارد. در قرون وسطی اعتقاد بر این بود که گردو سردرد را معالجه می‌کند. گردو هم به صورت خشکبار و هم به صورت تازه خورده می‌شود و از آن در تهیه برخی از غذاها استفاده می‌شود و منبع خوبی از فسفر، پتاسیم ، منیزیم، پروتئین و ویتامین E است.
دکتر حسین درباره این مغز مغذی توضیح می‌دهد: گردو فواید زیادی دارد و برخلاف تصور مردم نه تنها موجب چاقی نمی‌شود بلکه از پرخوری و یبوست جلوگیری می‌کند. این ماده مواد گیاهی دارد که چربی‌های بد بدن را دور می‌کند، همچنین دارای امگا 3 است و به همین دلیل برای قلب مفید است. این ماده، ویتامین E نیز دارد و برای پوست هم مفید است.
بادام زمینی
بادام زمینی به دلیل میزان بالای پروتئین و روغن موجود در آن، بسیار مغذی است. همچنین غنی از ویتامین B و E است. از روغن بادام زمینی در تهیه بسیاری از غذاها و تهیه مارگارین استفاده می شود.
فندق
قرن‌ها است که انسان‌ها فندق می‌خورند. در قرن حاضر، گونه‌های متعددی از آن کاشته می‌شود. فندق به صورت خوشه های چهار تا پنج تایی و درون غلاف می‌روید و سرشار از فیبر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و ویتامین E است. فندق بسیار مغذی و خوش طعم است و در برخی غذاها نیز از آن استفاده می‌شود.
بادام
دو نوع بادام وجود دارد: بادام تلخ و شیرین. هر دو نوع آن، بومی خاورمیانه است، اما قرن‌ها است که در اروپا و آمریکا نیز کاشته می‌شود. بادام بسیار مورد علاقه فراعنه مصر بوده است و آنها طعم بادام را در نان خود بسیار دوست داشتند. بادام در فرهنگ نژادی مناطق مختلف جایگاه مهمی داشته است. رومی‌ها بادام را در مراسم عروسی به عنوان سمبل خوشبختی و باروری به عروس و داماد هدیه می‌دادند. این سنت هنوز هم در ایتالیا رواج دارد. از بادام تلخ برای تهیه روغن بادام استفاده می‌شود.
بادام منبع مهمی از ویتامین‌ها و مواد معدنی است و غنی از پروتئین، منیزیم، فسفر، روی، کلسیم، فولات و ویتامین E است.
دکتر حسین درباره خواص تغذیه‌ای این ماده غذایی می‌گوید: بادام دارای کامل‌ترین پروتئین در مواد گیاهی است. در این مغز همه انواع اسید‌های آمینه که مواد تشکیل دهنده پروتئین هستند وجود دارد.این ماده دارای آنتی‌اکسیدان است و برای پوست نیز مفید است.
تخمه کدو
این دانه‌ها به رنگ سبز کمرنگ هستند و می‌توان آنها را به صورت خام یا بوداده مصرف کرد. پاییز که فصل کدو تنبل است، می‌توانید تخمه آن را خشک کنید.
دکتر حسین می‌گوید: تخمه کدو نیز حاوی منیزیم و روی و فسفر و پروتئین است. این مغز حاوی اسید آمینه‌ای به نام تریپتوفان است که پیش‌ساز نوروترانسمیترها است و به همین دلیل در کاهش استرس و اضطراب مفید است.
تخمه آفتابگردان
گل آفتابگردان از خانواده گل مینا است. سرخ‌پوستان آمریکا، گل آفتابگردان را 2000 سال قبل می کاشتند. تخمه آفتابگردان را می توان به صورت خام یا بو داده مصرف کرد.
دکتر حسین درباره این ماده غذایی مورد استفاده خانواده‌ها نیز می‌گوید: تخمه آفتابگردان غنی از پتاسیم، فسفر، پروتئین، آهن و کلسیم است. فولات و ویتامین E نیز در آن وجود دارد و برای تقویت سیستم ایمنی مفید است.
همه این حرف‌ها را زدیم که بگوییم بروید برای عیدتان آجیل بخرید! البته قبل از آن نگاهی هم به ته جیبتان بیاندازید که اگر مثلا شنیدید پسته کیلویی 70 هزار تومان وحشت نکنید! با توجه به قیمت بالای آجیل بهتر است در خرید آن توجه شود و آجیل خوبی خریداری شود که مزایایی هم برای بدن داشته باشد.
مهنوش صاحبدل، مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان، در مورد خرید آجیل خوب و با کیفیت به خبرنگار ایسنا، گفت: آجیل ممکن است آلوده به سم باشد. سم آجیل آفلاتوکسین نامیده می‌شود که به‌وسیله یک قارچ تولید می‌شود.
وی با بیان این که آجیل و خشکبار قابلیت آلودگی به این سم را دارند، افزود: واحدهای صنعتی تولیدکننده آجیل با توجه به وجود پروانه بهداشتی و قوانین، ملزم به اندازه‌گیری آفلاتوکسین در محصولات بسته بندی شده‌شان هستند اما در محصولات سنتی آجیل، این اندازه‌گیری صورت نمی‌گیرد.
این کارشناس تغذیه ادامه داد: برخی از فروشندگان دورافتاده و کم مشتری، حتی اقدام به فروش اقلام صادراتی خشکبار مانند پسته‌های آلوده به آفلاتوکسین می‌کنند؛ یعنی آجیلی که از صادرات ایران مطرود شده را به داخل می‌آورند و می‌فروشند که مصرف این آجیل‌های آلوده بسیار خطرناک است.
صاحبدل تصریح کرد: فندق، بادام‌زمینی و پسته، چون در محیط‌های مرطوب انبار می‌شوند، امکان آلودگی‌شان به این سم بیش از سایر اجزای آجیل است.
وی گفت: آجیل‌هایتان را به صورت بسته بندی‌هایی که دارای نشانه استاندارد هستند و از مراکز فروش معتبر خریداری کنید زیرا امکان آلودگی این محصولات به این سم کمتر است. البته ما ایرانی‌ها همچنان آجیل باز و فله‌ای را ترجیح می‌دهیم که امکان آلودگی به قارچ بیشتری دارد.
مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان افزود: قنادی‌ها و آجیل‌فروشی‌ها برای ترغیب مردم به خرید و ماندگاری بیشتر این‌گونه تنقلات، به آنها موادی اضافه می‌کنند تا براق‌تر شوند اما این مواد افزودنی به بخش‌های مختلف بدن به ویژه کبد آسیب می‌رساند.
صاحبدل عنوان کرد: بهتر است به جای خرید این آجیل‌ها یا آجیل‌های شور، آجیل خام و بدون نمک برای پذیرایی از میهمانان انتخاب شود. آجیل‌های شور گرچه خوش‌مزه‌ترند ولی نمک آنها موجب افزایش فشارخون می‌شود و به‌ویژه برای افرادی که بیماری‌های قلبی‌عروقی دارند، مشکل‌آفرین است.
وی ادامه داد: نوع دیگری از آجیل، آجیل‌های شیرین هستند که درون‌شان نقل، کشمش، توت‌خشک و... ریخته شده و قنادی‌ها آن را با نام آجیل‌شیرین می‌فروشند.آجیل شیرین برای کسانی که چاق‌اند و دیابت دارند، دردسرهای خاص خود را دارد چون موجب افزایش قند خون می‌شود.
این کارشناس تغذیه توضیح داد: برخی برای این‌که نه آجیل شور بخرند و نه آجیل شیرین، هر دو را به نسبت یکسان با هم مخلوط می‌کنند که این خرید هم عاقلانه نیست چون موجب افزایش توامان فشارخون و قندخون می‌شود.
صاحبدل عنوان کرد: بعضی مواقع آجیل‌های رنگ شده عرضه می‌شود که از نشانه‌های آنها این است که رنگ آنها به دست می‌چسبد؛ پسته‌هایی که زیادی قرمز هستند و تخمه‌هایی که زیادی سیاه‌اند. برای تشخیص این آجیل‌ها، توصیه می شود یک مشت آجیل را در دست‌تان نگه دارید و پس از چند دقیقه خالی کنید، اگر دست‌تان رنگ گرفت، این آجیل را نخرید.
مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: از نشانه‌های کهنه بودن آجیل نیز می‌توان به سوراخ بودن پسته‌ها، پوکی دانه‌های آجیل، پسته‌هایی که بوی نا و کپک و کهنگی می‌دهند و بقایای حشرات مرده یا زنده درون آجیل اشاره کرد. برای تشخیص توصیه می‌شود آجیل را قبل از خرید، بچشید.
وی ادامه داد: آجیل خام را می‌توان تا چند ماه، سالم نگهداری کرد ولی آجیل‌های بوداده را می‌توان مدت کوتاهی و در نهایت تا دو هفته نگهداری کرد زیرا گرما و رطوبت محیط می‌تواند موجب رشد قارچ در آجیل شود. می‌توانید آجیل را در ظرف‌های دربسته تا چند ماه درون یخچال نگهداری کنید ولی فراموش نشود که دانه‌ها به صورت مغز نشده و در همان پوسته نگهداری شوند، با این کار ماندگاری آجیل افزایش می‌یابد.
صاحبدل گفت: در مجموع توصیه می شود در نوروز، آجیل به مقدار بسیار کم مصرف شود و همان مقدار کم هم آجیل خام باشد.
آجیل یکی از مواد غذایی مفید است که ایرانی‌ها از آن استفاده وسیعی می‌کنند و هر جا که بروی ممکن نیست برای پذیرایی از آن استفاده‌ای نشود. انواع و اقسام آجیل حالا چه مشکل‌گشا باشد و مشکل‌گشا چه نباشد و اگر مشکل بخت‌ها و چیزهای دیگر را نگشاید حداقل خوبیش مواد معدنی، پروتئین و ویتامین آن است که موجب تقویت بدن می‌شود و آدمی را گزند بسیاری از بلایا حفظ می‌کند. اگر تا به حال توانستید بخرید، حتماً خریداری کنید و از خوردنش لذت ببرید. نوش جانتان!