دنیای اقتصاد: شايد بچه‌هاي اين دوره زمانه زياد يادشان نيايد، اما قديم‌ترها، نه اينكه خيلي سال‌ها پيش، بلكه تا همين 10 -15 سال قبل بود كه خانواده‌ها آخرين چهارشنبه سال را با خوردن آجيل، شب نشيني و بچه‌ها، با برپا كردن آتش و استفاده از دارت و زرنيخ و كاربيت جشن مي‌گرفتند و خبري از سيگارت و كپسولي و دیگر مواد آتش بازي خطرآفرین نبود، اما به يكباره فشفشه و سيگارت به بازار آمد و جاي دارت را گرفت.
هرچند واردات اين وسايل آتش بازي ممنوع است و جزو كالاهاي قاچاق محسوب مي‌شود، اما در بازار مي‌توان به‌راحتي آنها را تهيه كرد. فشفشه، سيگارت معمولي، سيگارت سه زمانه، آبشار، كپسولي، فرفره، پروانه، ديناميت، زنبوري، موشك سوتي، موشك سه پايه از جمله كالاهايي است كه در اين روزها بين مردم پير و جوان خريد و فروش پررونقي دارد.
البته مواد ديگري نيز وجود دارد به نام نارنجك و بمب كه خطرناك است، صدای مهيب دارد و لكه‌های بزرگ سياه بر ديوارها ايجاد مي‌كند. نارنجك‌ها از اكليل سرنج و سنگ توليد مي‌شود كه دور آن را با چسب لنت برق مي‌پيچند. اين مواد در هنگام احتراق صداي مهيبي ايجاد مي‌كند و پس از منفجر شدن سنگ ريزه پرتاب مي‌كند كه همين سنگ ريزه‌ها خطرناك است و موجب آسيب‌ديدگي خواهد شد، البته امروزه انداختن قوطی‌های خالی حشره‌کش و حتی گاز پیک‌نیکی در میان آتش نيز رواج يافته و به قول بسیاری از مردم این مراسم را به جنگ‌های خیابانی شبيه‌تر کرده است.
تب داغ خريد و فروشبا نزديك شدن به روزهاي پاياني سال به‌ويژه چهارشنبه‌سوري، دوباره تب خريد و فروش مواد محترقه در خيابان‌هاي شهر داغ مي‌شود. سر چهارراه‌ها دست‌فروشاني كه تا ديروز گل مي‌فروختند، اين روزها به خريد و فروش مواد محترقه رو آورده‌اند. آنها مي‌گويند كه مواد آتش بازي استاندارد مي‌فروشند، اما اگر بعد از چند دقیقه گفت‌وگو اعتمادشان را جلب کنی، از شير مرغ تا جان آدميزاد برايت فراهم مي‌كنند تا جايي‌كه مي‌توان يك محله را با آن مواد به هم ريخت. اين مواد را مي‌توان با اندكي پول تهيه كرد.
اين روزها ساختن و فروش مواد محترقه كاسبی پر رونقی است. همه ساله چند هفته‌اي مانده به چهارشنبه آخر سال، صدا و سيما و رسانه‌ها با حرف‌هاي تكراري جوانان و نوجوانان را به دوري از مواد محترقه فرا مي‌خوانند. نکته‌اي که امسال در بازار داغ خرید و فروش مواد محترقه جلب توجه مي‌کند، تب زودهنگام خرید و فروش مواد آتش‌بازی در خیابان‌های شهر است!
هنوز چند هفته‌اي مانده تا چهارشنبه‌سوري، صداي نارنجك و ترقه در كوچه‌ها و خيابان‌هاي شهر به گوش مي‌رسد. چهارشنبه سوري جشن آتش است براي عصر يک روز از سال و در همان عصر و شب هم تمام مي‌شود، اما ترقه‌بازي که چاشني جشن چهارشنبه‌سوري شده ماه‌ها پيش از آن درهر کوي و برزن با ترکاندن نارنجک و مواد محترقه زير پاي رهگذران به قيمت شوکه کردن آنها و سلب آرامش از جامعه آغاز مي‌شود و تا هفته‌ها پس از چهارشنبه‌سوري ادامه پيدا مي‌کند.
خريد و فروش ممنوع، اما كجاست گوش شنوا!خريد و فروش مواد محترقه در ايران ممنوع است و جرم محسوب مي‌شود. هر ساله با نزديك شدن چهارشنبه‌سوري نيروي انتظامي بسياري از عاملان فروش ترقه و فشفشه را دستگير مي‌كنند و هزاران كيلو مواد آتش بازي را دود مي‌كند، اما باز هم مي‌توان ديد كه بر تعداد عرضه‌كنندگان افزوده شده است.
پشت چراغ قرمز بسياری از بزرگراه‌ها و خيابان‌های پر رفت و آمد، در مسير گردشگاه‌هايی مانند دركه و توچال، در ميدان‌های بزرگ و پرازدحامی چون ميدان تجريش و بيش از همه در مناطق جنوب شهر مانند بازار و خيابان مولوی كه از مراكز اصلی توليد و عرضه اين مواد است، صفی از جوانان و كودكان در كار فروش وسايلی هستند كه نه تنها فروش، كه حتي استفاده از آنها جرم محسوب می‌شود.
بازار بزرگ نزديك ميدان مولوي يكي از مراكزي است كه خريد و فروش عمده مواد آتش بازي در آن امروزه رونق دارد. اگر سري به اين خيابان‌ها زده باشيد، درمي‌يابيد كه دستفروشان بدون هيچ محدوديتي مشغول خريد و فروش مواد آتش بازي هستند.
خبري از محدوديت نيستيكي از فروشندگان مواد آتش بازي كه دستانش پر از فشفشه و ترقه است، درباره وضعيت خريد و فروش اين وسايل مي‌گويد: هرساله با نزديك شدن به روزهاي پاياني سال، ماموران نيروي انتظامي اعلام مي‌كنند كه خريد و فروش مواد آتش بازي ممنوع است، اما همانطور كه مي‌بينيد خبري از محدوديت و ممنوعيت نيست و ما به راحتي كالاهاي خود را مي‌فروشيم.
سيامك كه دست‌هايش پر از مواد آتش بازي است، در پاسخ به اين پرسش كه موادي كه شما مي‌فروشيد خطرناك نيست؟ مي‌گويد: اصولا ترقه و فشفشه خطرناك نيست، البته اين بستگي به روش مصرف دارد. اگر به درستي مصرف نشود، ممكن است به مصرف‌كننده آسيب برساند. استفاده نكردن از فشفشه و ترقه در فضای بسته، خودداری از آتش بازی در نزدیک پمپ بنزین‌ها و پرهیز از ریختن مواد سریع‌الاشتعال نظیر نفت، بنزین و الکل روی آتش از دیگر مواری است که بايد در اين روزها به آن توجه كرد.
تاثير نوسان نرخ دلار روي ترقه‌ها
گشت‌زنان در بازار قدیمی تهران به يكي از كساني‌كه فروشنده مواد آتش بازي است برخورد كرديم. او كه خود را رضا معرفي مي‌كند، مي‌گويد: هرساله در ماه‌هاي پاياني سال، بازار خريد و فروش مواد آتش بازي گرم مي‌شود. به گفته وي، كساني كه اين مواد را خريداري مي‌كنند در سنين مختلف هستند از كوچك و بزرگ، پير و جوان.
رضا درباره قيمت اين اجناس هم می‌گوید: نوسان نرخ دلار روي تمام اجناس تاثير داشته است. اين مواد نيز به دليل اينكه در داخل توليد نمي‌شود، متاثر از نرخ دلار است. قيمت‌هاي مواد آتش بازي نسبت به پارسال افزايش داشته است، به طوري‌كه اگر مي‌شد يك بسته سيگارت را هزار تومان خريد، امسال بايد همان بسته را دو هزار تومان بخريد.
روز آخر بخريد، ارزان‌تر استاحمد يكي از فروشندگان مواد آتش بازی، درباره قيمت آنها مي‌گوید: قيمت پايه از بسته‌اي دو هزار تومان شروع مي‌شود، البته چون ما عمده‌فروش هستيم، ارزان‌تر مي‌فروشيم، در غير اين صورت سر چهارراه‌ها گران‌تر از اين قيمت است.
او به این نکته هم اشاره مي‌کند که برای ارزان‌ترخریدن مواد آتش بازی بايد روز آخر يعني شب چهارشنبه سوري به فكر خريد باشي؛ «هر قدر به روز چهارشنبه سوري نزديك مي‌شويم، بر قيمت اين اجناس افزوده مي‌شود، اما اين قيمت‌ها شب چهارشنبه سوري شكسته مي‌شود، به طوري‌كه هر قدر به ساعات پاياني آن شب نزديك مي‌شويم، مواد آتش‌بازي ارزان‌تر مي‌شود.»
ترقه‌ها از كجا مي‌آيد؟اما به راستي این همه ترقه از کجا میآید؟ چه كسي آنها را وارد مي‌كند؟ چرا کسی از ورود یا تولید آنها جلوگیری نمیکند؟ پرسشهایی از این دست هنوز هم بیپاسخ مانده است، نیروی انتظامی هرسال، چند روز مانده به چهارشنبه سوری، عدهای از خردهفروشها را دستگیر میکند، اما ماجرا از جای دیگر آب می‌خورد، درباره اینکه ترقه‌ها چطور وارد کشور میشوند، کسی چیزی نمیداند، اما روشن است که اکثر آنها سوغات چین هستند.
عباس يكي ديگر از فروشندگان مواد آتش بازي در اين باره مي‌گويد: اين مواد از كشورهاي مختلف از جمله چين، پاكستان و تايلند وارد ايران مي‌شود. به گفته او، نبود فشفشه‌ها و ترقه‌هاي ايراني و استاندارد باعث شده است كه رقباي فرصت‌طلبي مانند چين جاي خالي سرمايه‌گذاران ايراني را در بازار ايران پر كنند و عملا در بازار صنايع سرگرمي ايران بدون هيچ‌گونه رقيب جدي ميدان‌داري كنند. به همين دليل است كه همه ساله با نزديك شدن به آيين چهارشنبه‌سوري، بازار ترقه و فشفشه‌هاي چيني در ايران بسيار داغ و پررونق مي‌شود.
چهارشنبه سوري يا تمرين جنگ؟!البته استفاده از ترقه و فشفشه و امثال آن نيز تنها در شب چهارشنبه سوری مجاز و پيش و بعد از آن جرم تلقی می‌شود، اما سر و صدايی كه از روزها قبل در گوشه و كنار تهران به گوش می‌رسد، حكايت از آن دارد كه جوانان، كه استفاده كنندگان اصلی مواد محترقه در اين روزها هستند، آنچنان كه انتظار می‌رود گوششان به اين هشدارها بدهكار نيست. بيش از 80 درصد قربانيان حادثه‌های سال گذشته پسران ۸ تا ۲۳ ساله بوده‌اند.
امروز، مواد آتش‌زا از فشفشه و سيگارت و ترقه به مواد محترقه بسيار خطرناکي به شکل نارنجک که کم از بمب صوتي و نارنچک جنگي ندارد مبدل شده است. و بدين گونه به آتش‌افروزي‌ها ابعاد وحشت‌زايي بخشيده است که در هر چهارشنبه‌سوري با حوادث غم‌انگيز مصدوميت و معلوليت تا ويرانگري و مرگ در شهرها شاهديم. اما بايد به اين نكته توجه داشت كه مراسم چهارشنبه‌سوري ديگر مانند سال‌هاي گذشته نيست.
در مراسم چهارشنبه‌سوری نسل جديد از سنت‌هايی چون فال‌گوش نسشتن، قاشق‌زنی، كوزه شكستن و حتي پريدن از روی آتش خبری نيست. نسل امروز انگار تمرين جنگ می‌كند و در اين بازی هرچه صدا مهيب‌تر و انفجار قوی‌تر باشد، هيجان آن بيشتر است. برخی از كارشناسان رفتارهای اجتماعی معتقدند جشن‌هايی مانند چهارشنبه‌سوری برای جوانان فرصتی برای تخليه انرژی است.