چای سبز یکی از نوشیدنی‌هایی است که این روزها طرفداران زیادی دارد. گروهی آن را به دلیل خواصش می‌خورند و تعدادی هم با این انگیزه که نوشیدن چای سبز آنها را از شر چربی‌های اضافه‌شان خلاص می‌کند، آن را انتخاب میکنند. حالا سوال اینجاست که آیا واقعا نوشیدن چای سبز، نقشی در سوزاندن چربی‌ها و مقدار کالری مصرفی روزانه ما دارد؟ اصلا می‌توان این نوشیدنی را جایگزین چای کرد؟ یا این‌که با گرم شدن هوا پابه پای آب روی مصرف آن حساب کرد؟ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران، در این مطلب به همه این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
مزایای چای سبز
تفاوت اصلی چای سبز با چای سیاه یا همان چای معمولی که اغلب مورد استفاده قرار میگیرد تنها در نحوه فرآوری آن‌هاست. در مورد چای سیاه فرایند تخمیر یا ماندن برگ چای، مدت زمان بیشتری طول می‌کشد در نتیجه چای به رنگ تیره در می‌آید؛ اما در چای سبز، تخمیر کامل انجام نمی‌گیرد به همین دلیل رنگ آن تا اندازه‌ای تغییر می‌کند.
اما جدا از رنگ، ویژگی‌های برگ چای نیز تحت‌تاثیر این تخمیر دچار تغییراتی می‌شود. مسلما وقتی تخمیر در مدت زمان کمتری انجام گیرد، مواد مغذی موجود در برگ چای که مهم‌ترین آنها از نظر سلامت تغذیهای، فلاونوئیدها یا ترکیبات آنتی‌اکسیدانی گیاهی هستند، بیشتر حفظ می‌شوند. از همین روست که در برگ چای سبز ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و فلاونوئیدها به مقدار قابل توجهی بیشتر از چای سیاه هستند.
فلاونوئیدها در حقیقت اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در برگ چای هستند که رادیکالهای آزاد را در بدن خنثی میکنند و به سالم نگه‌داشتن سلولها و بافت‌های بدن کمک میکنند. از این نظر می‌توان گفت مزایای مصرف چای سبز به دلیل داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در مقایسه با چای سیاه بیشتر است.
روزانه چند لیوان چای سبز بخوریم؟
چای سبز تنها می‌تواند به مقدار بسیار جزئی متابولیسم بدن را افزایش دهد. به دلیل همین ویژگی، بسیاری از افراد حدود 4 تا 5 لیوان در روز چای سبز می‌نوشند. درحالی‌که حتی در این شرایط هم افزایش متابولیسم آنقدری نیست که بتواند پاسخگوی دریافت مقدار کالری اضافی مصرفی ما باشد. اما این همه ماجرا نیست. معمولا مصرف چای، چه چای سبز و چه چای سیاه بیشتر از 2 تا 3 لیوان در روز از نظر تغذیهای نه تنها مفید نیست، بلکه برای سلامت مضر هم هست. مصرف زیاد نوشیدنی‌هایی مثل چای به‌شدت مضر است و باعث می‌شود آب و الکترولیتها از بدن دفع شوند. بنابراین مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند منجر به اختلال آب و الکترولیت در بدن شود. از سوی دیگر ترکیبات آلکانوئیدی موجود در چای می‌تواند در اثر مصرف زیاد مشکلات تحریک‌پذیری و حساسیت‌های ویژه عصبی را هم در پی داشته باشد. این در حالی است که مصرف متعادل آن یعنی 2 تا 3 لیوان در روز می‌تواند در بدن آرامش ایجاد کند.
پس از غذا چای ننوشید
در کنار مقدار، زمان نوشیدن چای هم بسیار مهم است. موضوعی که باید در این خصوص درنظر گرفت، تاثیر چای بر کاهش جذب آهن است. خیلی‌ها تصور میکنند تنها چای سیاه است که موجب کاهش جذب آهن می‌شود و خوردنش را باید حداقل یک ساعت بعد از غذا به تاخیر انداخت؛ درصورتی که از این نظر، تفاوتی بین چای سبز و سیاه وجود ندارد، زیرا ترکیبات آلکانوئیدی و پلی‌فنول‌های موجود در هر 2 نوع آنها مانع جذب این ماده معدنی ارزشمند می‌شود.
در حقیقت ترکیبات آلکانوئیدی که در چای وجود دارد اجازه نمی‌دهد آهن، روی یا حتی کلسیم موجود در غذا جذب بدن شود. به عبارت دیگر، ترکیبات آلکانوئیدی در دستگاه گوارش به آهن، روی و کلسیم که از عناصر ضروری تغذیه سالم هستند متصل می‌شوند و اجازه نمی‌دهند این عناصر جذب بدن شوند. بنابراین برای جلوگیری از این عارضه، توصیه می‌کنیم بلافاصله بعد از صرف غذا به‌خصوص زمانی که وعده غذایی شما منبع خوبی از این عناصر است چای ننوشید؛ چه چای سبز و چه چای سیاه.
از آنجا که معمولا کمبود آهن در خانم‌ها و دخترخانم‌های جوان بیشتر به چشم می‌خورد، به این دوستان توصیه می‌کنیم در مورد زمانی که به نوشیدن چای اختصاص می‌دهند و حفظ فاصله آن با زمان صرف غذا دقت بیشتری به خرج دهند.
چای سبز هم کافئین دارد
چای بهترین نوشیدنی بعد از آب است. این نوشیدنی به‌خصوص از نوع سبز آن (تخمیر در مورد چای سبز کامل انجام نمی‌گیرد)، یک منبع طبیعی بدون چربی و کربوهیدرات، متشکل از کافئین، تئوفیلین، نیافین و آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل فلاونوئیدهاست. در حقیقت مصرف چای علاوه بر این موارد تامین‌کننده رنگدانه‌هایی است که بدن ما قادر به دریافت آن از راه‌های دیگر نیست. بسیاری از علاقه‌مندان به چای سبز فکر میکنند این چای کافئین ندارد درحالی‌که همان مقدار کافئینی که در یک فنجان چای سیاه وجود دارد، در چای سبز هم موجود است. تفاوت بین چای سبز و سیاه بیشتر در خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن‌هاست که آن هم از زمان کمتر تخمیر برگ چای سبز نسبت به چای سیاه ناشی می‌شود.
مفید است اما لاغرتان نمی‌کند!
چای از نظر دانش تغذیه یک نوشیدنی مفید است و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی که دارد مصرف آن قابل توصیه است؛ اما تنها به این شرط که 2تا 3 لیوان در روز مصرف شود. به عبارت دیگر، نوشیدن چای سبز یا هر نوع نوشیدنی دیگری که به‌عنوان لاغر‌کننده از آن یاد می‌شود، هرگز نمی‌تواند به تنهایی چنین ویژگی را در پی داشته باشد و صرفا یک سو استفاده کاملا تبلیغاتی است. برای کاهش وزن، کنترل میزان کالری دریافتی در طول روز و البته فعالیت‌های ورزشی همزمان، مناسب‌ترین گزینه است. ورزش و انجام فعالیت‌های فیزیکی نه تنها سوخت‌وساز بدن را بالا میبرد بلکه برای سلامت قلبی، ریوی و ماهیچه‌ای ما هم بسیار مفید است، البته یادآوری این نکته ضروری است که نقش ورزش در سوزاندن کالری‌های مصرفی هم در گرو کنترل مقدار کالری دریافتی ما به‌طور روزانه است.
چرا برای بیماران قلبی مفید است؟
یکی از عوامل اصلی امراض و حمله‌های قلبی، وجود کلسترول بالا در خون انسان است. چای سبز علاوه بر ویتامین‌های A و C، باعث کاهش کلسترول در خون هم می‌شود که این موضوع خطر حمله قلبی و امراضی از این دست را تا اندازه‌ای پایین می‌آورد. همچنین مصرف چای سبز می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری کند. اما به شرط آن‌که متعادل مصرف شود.
وجود رادیکالهای آزاد در سرخرگ می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های قلبی- عروقی شود. درحالی‌که ترکیبات فلاونوئیدی موجود در چای سبز می‌توانند از پوشش درونی سرخرگ در برابر رادیکالهای آزاد محافظت کنند و به این وسیله از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری کنند. از سوی دیگر کاتچین موجود در چای سبز فعالیت آنزیم لیپاز را که مسئول هضم چربی‌ها در لوزالمعده است را مهار می‌کند. در نتیجه شکستن چربی با سرعت بسیار کمتری صورت میگیرد و چربی خون هم با سرعت کمی بالا می‌رود.
باید دقت کرد تمام خواص چای سبز تنها زمانی قابل اتکا هستند که چای سبز به مقدار متعادل و بدون همراهی با شکر و شیرینی مصرف شود. در این شرایط حتی می‌توان روی نقش مثبت چای سبز در کنترل فشار خون و متعادل کردن آب و املاح در بدن هم حساب کرد.
اگر در فضای باز کار می‌کنید، بنوشید
در فصل‌های گرم سال مثل تابستان و گاهی بهار از آنجا که با گرم شدن هوا، میزان تعریق بدن افزایش پیدا می‌کند، بدن به‌طور طبیعی برای تامین آب از دست رفته نیاز بیشتری به مایعات پیدا می‌کند. در این شرایط بهترین راه جبران، نوشیدن آب ساده است. اما از آنجا که عرق کردن باعث می‌شود مقدار زیادی از آب و الکترولیت‌های بدن دفع شود، چای هم می‌تواند در کنار آب به‌عنوان یک نوشیدنی مناسب به شمار رود. در این شرایط چای به‌خصوص چای سبز به دلیل همراه داشتن آب و الکترولیتها و املاح می‌تواند به حفظ و تعادل آب و املاح در بدن کمک کند.
نقش چای سبز به‌خصوص در مورد افرادی که به دلیل شرایط کاری زمان زیادی را در معرض آفتاب قرار دارند، برای تامین املاح مورد نیاز بدن آنها بسیار زیاد است. بنابراین اگر به هر دلیلی زمان زیادی را بیرون از خانه سپری می‌کنید، برای رفع عطش و جبران آب و الکترولیت‌هایی که از دست داده‌اید می‌توانید در کنار آب، روی چای سبز هم به‌عنوان یک نوشیدنی مناسب حساب کنید.
11 فایدۀ چای سبز
1. چای سبز موجب بهبود عملکرد تمام اعضای بدن می شود و به جلوگیری از ابتلا به روماتیسم و هپاتیت کمک می کند، همچنین موجب تنظیم ضربان قلب می شود.
2. دانشمندان معتقدند که کاتچین موجود در چای سبز پوست را جوان تر می کند.
3. چای سبز به کاهش وزن کمک می کند و چربی های ذخیرۀ بدن را کاهش می دهد و از بروز بیماری های متابولیک و رسوب چربی های مضر بر دیوارۀ رگ های خونی جلوگیری می کند و میزان کلسترول خون را کاهش می دهد.
4. چای سبز باکتری های مضر روده را از بین میبرد.
5. چای سبز برای کسانی که آسم بسیار مفید است ، همچنین انقباض و انبساط ریه را بهبود می بخشد.
6. چای سبز مواد مضر برای بدن را که در نتیجۀ اثرات آنها سنگ کلیه و مثانه ایجاد می شود، از بین می برد.
7. چای سبز محافظی مناسب در برابر اشعه های مضر صفحه نمایش تلویزیون و کامپیوتر است.
8. چای سبز باعث باز شدن رگها و عروق مغز می شود، و تغذیه و اکسیژن رسانی را بهبود می بخشد. این روند به پایین آوردن فشار خون کمک می کند و خطر ابتلا به حملۀ قلبی و تصلب شرائین را کاهش می دهد.
9. بسیاری از ویتامین ها در چای سبز وجود دارند، مثل: C، P، B1، B2، PP و کاروتن . ویتامین C در چای سبز پس از دم کردن نیز باقی ست.
10. تنین که از کافئین سبک تر است، نیز در چای سبز وجود دارد .این ماده ،محرک کارکرد سیستم عصبی مرکزی است و عملکرد قلب را تنظیم می کند. تنین در سلولها انباشته نمی شود و امکان ندارد که کسی در اثر استفادۀ زیاد و مکرر آن مسموم شود.
11. چای سبز بر سه دستگاه مهم در بدن( عصبی، تنفسی و قلبی- عروقی) اثر مثبت دارد. به همین دلیل کسانی که از چای سبز استفاده میکنند، بسیار سالم ترند و انرژی بالایی در انجام کار های روزمره دارند.
همانطور که می بینید، چای سبز مزایای زیادی دارد، اما به هر حال، همه چیز را باید به اندازه مصرف کرد.
افرادی که دارای بیماری فشار چشم هستند نباید چای سبز استفاده کنند و افرادی که میگرن دارند باید میزان مصرف کمی داشته باشند. زنان باردار نیز قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.