الف - ناصرالدین شاه سه سفر به فرنگ رفت که هدف وی افزون بر آشنایی با اوضاع فرنگستان، تفریح و گردش بود و بعدها گفته شد که این سفرها هزینه گزافی را بر مملکت تحمیل کرد. اما هر چه بود همین مقدار تجددی که در اوضاع شهری ایران پدید آمد بخش مهمی معطوف به این سفرها بود. در واقع نباید تصور کرد که آن سفرها کاملا بی خاصیت بوده است. شاه ایران در این سفرها با اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی غرب آشنا شد و در تصمیمات او تاثیر خود را داشت.
سفر اول وی در سال 1290، سفر دوم وی در سال 1295 ق و سفر سوم در سال 1306 صورت گرفت. در تمام این سالها سفرنامه نیز نوشته می شد که بعد از مدتی به چاپ می رسید.
تصویری که در اینجا ملاحظه می کنید از نسخه چاپی سفرنامه دوم اوست که برای آشنایی با اوضاع چاپ و طراحی صفحه عنوان تقدیم می کنیم. شایان ذکر است تصاویری از پادشاهان اروپا در این سفرنامه درج شده است.
عکس زیر هم مربوط به خود ناصرالدین شاه است.