جرم شناسان، روانشناسان اجتماعي و انديشمنداني كه در رشته هاي جامعه شناسي انحرافات و آسيب هاي اجتماعي كاركرده اند براي چرائي نابساماني هاي اخلاقي و ناهنجاري هاي رفتاري دلايل متفاوت و متعددي ارائه نموده اند كه تا حد زيادي اين نظريات درست ولي در پاسخ گوئي به مصاديق خصوصا در شرايط و زمانهاي مختلف ديگر عاجز و ناتوان مي نمايند.
براي نمونه نظريه اي كه فقر و بيكار ي را علت سرقت و جرائم مالي عنوان مي كند در پاسخ گويي به اختلاس هاي ميلياردي افراد يقه سفيد محكوم به سكوت مي شود و...
در رويكردهاي ديني به سر منشاء جرم و جنايت كه «گناه» است توجه ويژه اي شده است و ريشه گناه را نيز در «حب دنيا» و «ضعف باور به آخرت» جستجو مي كنند.
با نگاهي به مجموعه گناهان و كبائر ممنوعه در اديان الهي خصوصا دين مبين اسلام مي توان گرايش به گناه را در سه كلمه «جهل» «غضب و شهوت» و «عصيان» يافت.
جهل به عنوان ام المعاصي يا مادر گناهان مقام اول در رشته علل را به خود اختصاص مي دهد و به همين دليل است كه قرآن كريم صراحتا انسان را مورد پرسش قرار داده و سئوال مي كند آيا كساني كه مي دانند با كساني كه نمي دانند برابرند؟.. و ارزش تمام اعمال را به نيت فاعل آن دانسته و نيت نيز تابعي از علم به خشنودي محض و يا كراهت الهي است. پس در اين مقام اولين وظيفه زمامداران جامعه ديني بايد تلاش در راستاي آگاهي بخشي واقعي و سلطنت «تعقل» يا «عاقل پروري» بر ديگر شئون زندگي باشد.
بعد از جهل مي توان مقام بعدي در توليد گناهان منجر به جرم و جنايت را به «غضب» اعطا كرد . در احاديث وارده از غضب بعنوان «كليد هربدي»نام برده شده است. امروز نگاهي اجمالي به آمار زندانيان متهم به قتل و در بند نشانگراين است كه بسياري از گرفتار شدگان قصد قبلي در ارتكاب جرم و جنايت نداشته اند و بعلت جهل و قضاوت عجولانه و نداشتن مهارت هاي حل مسئله از راه منطقي و قانوني از خود واكنش نسنجيده اي ابراز كرده اند كه اثر آن نتيجه اي غير از خواسته متهم شده است مثلاقصد تنبيه بدني فرد مقابل بوده (هر چندخود اين كار هم نا حق است) ولي سر طرف به جسم سختي برخورد كرده و دچار خونريزي مغزي مي گردد. ما ميدانيم كه عصبانيت يا ملايمت تا حدودي تحت كنترل عوامل وراثي و ژنتيك است ولي زمامداران آموزشي بايد در تمام مراحل تربيتي نحوه كنترل خشم و مهارت هاي حل مسئله را وارد آموزش و پرورش نمود و آنرا به اخلاق اجتماعي تبديل نمايد و ساير مسئولين و مردم نيز بايد عوامل تشديد كننده عصبانيت در اجتماع را مانند تحقير ارباب رجوع و يا كندي ترافيك را در الويت خدمات رساني ها و برنامه ريزي ها قرار دهند .
«عصيان» بعنوان يكي ديگر از علل مولد گناه كه در صورت عدم جلوگيري مي تواند منجربه تشديد فرآيند جرم و جنايت و يا تخلفات گردد در جامعه شناسي جنائي از منظر اديان الهي بسيار مورد توجه است پيامبر اعظم (ص) در مجموعه پندهاي خود به عبدا... ابن مسعود مي فرمايد «از مستي گناه پرهيز كن بدرستي در براي گناه مستي است مانند مستي شراب بلكه شديد از آن» اگر تكرار گناه تبديل به سيره و سياق يك فرد شد ديگر قبح آن از بين رفته و فطرت الهي انسان محجوب مي شود و عقل عاقبت انديش زايل مي گردد و اضطراب و كراهت گناه تبديل به اعتياد و لذت گردد و به قول قرآن كريم بر دلهاو چشم ها و گوش هاي آنان مهر زده مي شود و نعمت فهم ودرك از آنها گرفته مي شود. فلذا بايد به تاسي از روش الهي كه در سوره بقره آيه 206 به صراحت عنوان شده و شاعر آن را به زيبايي نظم كشيده است با مجرمين برخورد شود
چو بر او بگويند اندرز و درس كه از خشم پروردگارت بترس
كند زشتكاري و ورزد گناه جهنم بر او هست خود جايگاه
در اين مورد بر خلاف دو دليل قبلي كه بر روش هاي نرم تاكيد مي شود بايد روش هاي قاطع را در پيش گرفت و از تعارفات قانوني كاست و بر مبلغ مجازات افزود. براي نمونه آيا مشاهده كساني كه براي چند دهمين بار به جرم قاچاق مواد مخدر (حتي اندك)دستگير شده اند و يا سارقان زورگير كه اين روش تجاوز به امنيت عمومي را كسب كار خود قرار داده اند و زندان ها را اشغال كرده و به علت سوابق قبلي در حدو اندازه يك مشاور حقوق جزا اطلاعات تجربي براي فرار از دست قانون و اخذ رضايت شكاه (از طريق تطميع يا تهديد) بدست آورده اند و يا حتي مماشات با جواني كه با خودروي چند ده مليون توماني كادوي پدر خود !! امنيت جاني مردم را در بزرگرا هها به خطر مي اندازد و نهايتا بيمه او ديه مي پردازد رعايت حقوق بشر مي كنيم؟ يا نا خواسته تضييع حقوق عمومي؛ :بهر حال بنظر مي رسد ترويج خويشتن داري بعلاوه توسعه رفاه و آموزش عمومي و قاطعيت در اجراي عدالت مي تواند ما را به جامعه اي متعالي تر رهنمون شود.