مداد گر چه به عنوان اولین سازنده آن نجاری به نام استدلر ، در نورنبرگ ثبت شده ولی احتمالا حدود کمی بیشتر از سیصد سال پیش در انگلستان بوجود آمد . این مدادهای اولیه بدون چوب و خالص از جنس گرافیت بود که یکی از انواع طبیعی کربن است .
منابع و معادن گرافیت باودال در کامبرلند است . مداد سازی با وجود تعطیل شدن محلهای استخراج گرافیت هنوز هم در کامبر لند ادامه دارد . گرافیت در سایر جاها نیز کشف شده است و تولید مداد از مواد خام در کشورهای کره ، سریلانکا ، آلمان و مکزیک صورت میگیرد . در طی مراحل اولیه تاریخ تهیه مداد کوششهایی برای ساختن مغزهایی با پودر گرافیت خالص صورت گرفته است .
دوران خصومت بین انگلستان و فرانسه بعد از انقلاب فرانسه موجب ساختن مداد به شیوه امروز گردید . صدور گرافیت از انگلستان به فرانسه قطع گردید به همین جهت یک شیمی دان فرانسوی به نام کنته شروع به جستجوی راهی کرد تا بوسیله آن از گرافیت سرفه جویانه تر و موثر تر استفاده نماید . در 1795 اختراع خود را که عبارت از پختن مخلوط گرافیت و خاک رس بود به ثبت رساند از این به بعد مداد هایی که دارای مغزی و چوب بود به بازار آمد .
امروزه مغزی مداد را بعد از پختن به موم آغشته میکنند تا کارش بهتر شود و اثرش پر دوام تر گردد . کارخانه های زیادی با فرمول خاص خودشان این کار را انجام میدهند ولی نتیجه محصولات آنها اندکی با هم اختلاف دارد . چوب مداد معمولا از چوب درخت سرو است زیرا رگه های آن مستقیم و به علت نرمی تراشیدنش آسان است . البته سرو انواع و اقسامی دارد که بهترین آنها از کانادا است . مغزی مداد باید با چسب در داخل چوب محکم شود تا هنگام فشار به نوک از جایش تکان نخورد . چوب مداد در مقطع گرد یا شش ضلعی است . مدادهای ششضلعی به خاطر اینکه روی میز غل نمیخورد در ادارات و یا کارگاههای طراحی (فرش و نقاشی ) از آن استفاده میشود . مدادهای گرافیتی در مقطع چهار گوش و یا بیضی هستند و نوک آنها بجای گرد تخت است . درجه مداد یکی از مزایای مغزی مداد که با خاک رس و گرافیت وجود می آید این است که میتوان آن را با درجات مختلف سختی و نرمی یا سیاهی ساخت. خاک رس بیشتر و گرافیت کمتر ، موجب خاکستری شدن مداد میگردد ولی این مداد بسیار سخت است و میتوان نوک آن را بسیار تیز کرد . این نوع مداد ها دیرتر ساییده شده و مدت بیشتری نیز میماند . گرافیت بیشتر و خاک رس کمتر مغزی را بوجود می آورد که سیاه تر و نرم تر است ولی زود ساییده و کند میشود و خطوط آن هم خیلی دقیق نیست .
هر یک از خصوصیات فوق مناسب با کار بخصوصی است و معمولا کارخانه ها مداد هایی را که با درجات مختلفی از سختی (Hard) میسازند H نامگزاری میکنند و آنها را که با درجات مختلفی از سیاهی (Blak) میسازند B ناگزاری میکند . مداد های H و B هر کدام تا شش شماره دارند و HB حد وسط آنهاست و گاهی درجات آنها تا 9H و 9B نیز رسانده میشود . مداد F مدادی است که درجه اش بین H و HB قرار میگیرد . البته باید متذکر شد که درجه هر کارخانه ای الزاما با درجه مداد های کارخانه دیگر تطابق ندارد . مثلا مداد 4B از یک کارخانه ممکن است معادل 3B یا 5B از کارخانه دیگر باشد . مداد های سخت را معمار ها و نقشه کشها مورد استفاده قرار میدهند و مداد های نرم را در طراحی و اسکیس مورد استفاده قرار میدهند و طراحان گرافیک معمولا مداد های 4H تا 6B برای کار مطلوبتر میدانند .
مقدار گرافیت موجود در مداد نه تنها موجب سختی یا سیاهی مداد میشود بلکه با نوع مصرف ان نیز مرتبط است . بعضی از انواع مداد ها مخصوصا برای نقاشان و طراحان ساخته میشود . چنین مداد هایی دارای گرافیتی با کیفیت عالی تر از آنهایی هستند که در مدارس و ادارات از آنها استفاده میشود . انها ممکن است حاوی گرافیتی خالصتر و یا گرافیتی با دانه های نرمتری باشند و در نتیجه خطای انها پر رنگتر باشد . مغزی مداد های طراحان و نقاشان معمولا ضخیم تر از مغزی مداد های معمولی است . اندازه استاندارد آنها در قطر معمولا 2 میلی متر است ولی مغزی مداد های نقاشان معمولا 3 و یا حتی 4 میلی متر هم میرسد . این امر به مصرف کننده امکان میدهد تا به کمک انها بتواند خطهایی ضخیم تر و یا نازکتر که در طراحی به ان نیاز است رسم کند . در نتیجه مدادی که برای طراحان گرافیک ساخته میشود گرانتر از مداد های معمولی است ولی در عوض کیفیت انها بهتر و کار با انها مطلوبتر است . بعضی از کارخانه های وداد سازی مداد های نقاشان را گرد و مداد های طراحان را شش گوش میسازند . اما این امر قاعده و قانونی ندارد . تعداد کمی از کارخانه ها نیز مداد های تختی برای طراحان و نقاشان میسازند که هم مقطع چوب و هم مقطع مغزی انها بشکل مستطیل است . این نوع مداد ها خصوطی پهن و تخت میکشند که با زاویه دادن به آنها پهنای خطوط متغیر میگردد . این مداد ها شبیه مداد های نجاری هستند ولی کیفیت انها مناسب با کارهای هنری است .
مداد نگارگران و طراحان فرش در میان قلمهای نگارگران و طراحان فرش مداد به عنوان وسیله ای مستمر به کار میرود اما وجه تمایز آن با مداد دیگر طراحان و نقاشان این است که بیشترین کاربرد را معمولی ترین مداد داراست و آن همان مداد معمولی یا HB است حد وسط بودن آن به عنوان مدادی که از سختی و سیاهی متعادلی برخودار است و ضمن گردش نرم قلم بر کاغذ مزایایی چون خراب نکردن رنگ و پاک شدن آسان را نیز با خود همراه دارد .
طراحان فرش بیشترین بهره را از این مداد برای طراحی میبرند گر چه مداد های اتود موسوم به دو میل نیز کاری مشابه را انجام میدهند . اما نگار گران علاوه بر مداد HB & F از اتود های 0.5 , 0.6 , 0.7, 0.9 همچنین درجات مختلف مداد B&H بهره میجویند به طور کلی در نگار گری انواع مختف مداد با درجات گوناگون مورد استفاده قراد میگرد و بعضا دیده شده که مداد کنته نیز که هم به صورت مغزی و هم مانند مداد های معمولی با پوشش چوبی در دسترس است ، با درجات سختی متفاوت و انواع رنگهای مشکی سفید و قهوه ای در کار نگار گران به کار میرود . اما باید توجه داشت به همان اندازه که کار با مداد کنته لذت بخش و دلپذیر است نیاز به مراقبت و دقت نیز دارد چرا که به راحتی روی کاغذ اثر میگزارند و به سختی پاک میشوند .
سخن آخر : گر چه در این یادداست به مداد پر کاربرد را HB معرفی نمودیم ولی طراح بنا به سلیقه خود و نیز توانمندی خود ( استفاده نکردن از پاک کن ) درجات مختلفی از مداد را برای کار انتخاب میکند .
منبع: جام نیوز