نگاه بنده به مساله حجاب با توجه به دوره های مسئولیتم در نیروی انتظامی و شورای شهر، جامع و پیشگیرانه است. اما آنچه که ما در جامعه شاهد آن هستیم، برخورد کنترلی است که همان پاک کردن صورت مساله است. بخصوص اینکه استانداردهای لازم یک عمل اجتماعی، نیز رعایت نمی شود. این نوع برخوردها شاید در کوتاه مدت بازدهی داشته باشد ولی قطعا در بلند مدت تاثیرات منفی در اجتماع از خود برجای می گذارد.
عوامل موثر بر بدحجابی، انتقاد از برخورد سلبی درخصوص حجاب، ویژگی ماموران انتظامی که در طرح های حجاب و عفاف به کار گفته می شود، لزوم تعریف حد بدحجابی به عنوان جرم آشکار و... از مهمترین موضوعاتی است که رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورا به آن اشاره کرد.
به گزارش مهر، مرتضی طلایی زمانی رئیس پلیس تهران بزرگ تهران بود و چند سالی است که رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر تهران است. شاید به دلیل همین سابقه بهتر از دیگران بتواند در خصوص مسئله حجاب و عفاف و نحوه برخورد با بدحجابان اظهار نظر کند. او معتقد است: مساله عفاف بسیار پیچیده تر و حساس تر است و هرگونه آسیبی که به آن وارد شود، تبعات و آثار جبران ناپذیری از خود برجا می گذارد.
* به نظر شما وضعیت کنونی حجاب و عفاف در جامعه از چه مولفه هایی تاثیر می پذیرد؟
- برای اینکه بتوانیم در خصوص وضعیت حجاب و عفاف در جامعه نظر بدهیم، ضروری است که اولا جامعه مورد مطالعه خود را بدقت بشناسیم و دوما بین دو مفهوم حجاب و عفاف تفاوت هایی قائل شویم.
جامعه ما از جوانترین کشور های دنیاست که هرم جمعیتی آن در میانگین سنی زیر سی سال قرار دارد. این جوانی جمعیت در کنار پایین تر بودن نرخ ازدواج نسبت به طلاق، ما را در زمره چهار کشوری قرار داده است که طلاق در آن زیاد است. این معضل همراه با بالا بودن نرخ بیکاری، هجمه ها و ضربه های فرهنگی، قالبی از مسائل اجتماعی را در خود شکل داده است که بعقیده بنده، یکی از وجوه اجتماعی آن مساله پوشش جامعه بخصوص جوانان است که انتقاداتی پیرامون آن وجود دارد.
اینکه چگونه می توان از خلال چند مفهوم جوانی، طلاق، بیکاری و ضربه فرهنگی به مساله اجتماعی بی حجابی در جامعه پی برد، نیازمند تعمق در تاثیرات متقابل و اجتماعی آن ها بر یکدیگر است. در برخی افراد برخوردار، نیازهای دوران جوانی در کنار مساله بیکاری نهایتا به بی مسئولیتی اجتماعی و لذت جویی های دوران جوانی دامن می زند و از آنجا که جوانان بیکار ناتوان از تشکیل خانواده هستند، عملا دچار سلب مسئولیت های اجتماعی شده و به سمت هنجار شکنی حرکت می کنند.
با یک نگاه جامعه شناسی، باور بنده اینست که یک جامعه بیکار و نسبتا برخوردار حس مسئولیت پذیری خود را در قبال ارزش ها و هنجارها از دست می دهد. خصوصا زمانی که جامعه در مرحله گذار توسعه قرار داشته باشد و ارزش ها و هنجارهای جامعه در حال تحول و پوست اندازی باشد.
در چنین شرایطی اگر نهادهای سیاستگذاری قابلیت اقناعی کافی را در مفاهیم و ارزش ها ایجاد نکنند، نوعی سرگردانی فرهنگی شکل می گیرد که به این واسطه جامعه در برابر تسلط فرهنگهای بیگانه دچار بهت شده و قابلیت تصمیم گیری درست را از دست می دهد که در علم جامعه شناسی از آن تعبیر به ضربه یا شوک فرهنگی می کنند. این عامل در کنار عوامل پیشین زمینه ساز مسائلی همچون بی حجابی و نهایتا بی عفتی در جامعه است.
صحبتی که کردیم در خصوص مساله حجاب در جامعه بود. اما مساله عفاف بسیار پیچیده تر و حساس تر است و هرگونه آسیبی که به آن وارد شود، تبعات و آثار جبران ناپذیری از خود برجا می گذارد. از آنجا که ما دو مفهوم حجاب و عفاف را با هم به کار می بریم، استفاده متعددشان در کنار یکدیگر، خلط مبحثی را شکل داده است که فکر می کنیم که این دو مفهوم یکی هستند.
در حالی که اینها در امتداد یکدیگر قرار داشته و به لحاظ منطقی رابطه آنها عموم و خصوص مطلق نیست. لذا با این نگاه نمیتوان با رسیدن به یکی از این مفاهیم دیگری را نیز صادق دانست. در تعریفی که عمدتا بیشتر متفکران در خصوص عفاف مورد دقت قرار می دهند، آن را حالتی درونی و نفسانی می دانند که که توسط آن از غلبه شهوات جلوگیری شده و پاکدامنی در جامعه گسترش پیدا می کند.
با این تعریف، در خصوص وضعیت عفاف در جامعه، باید بگویم در حد مطلوب خود قرار دارد هرچند که نشانه ها و مصادق هایی از بروز آسیب هایی در این عرصه، وجود دارد که بیشتر به نبود مهارت زندگی در جامعه مربوط است. البته اینکه، این نشانه ها در حال گسترش هستند، امری غیر قابل چشم پوشی است و زنگ خطری برای جامعه محسوب می شود. نبود مهارت زندگی و عدم آموزش اصولی آن عاملی شده است که عمده شهروندان ما توانایی برقراری ارتباط دوسویه و سالمی با یکدیگر نداشته باشند و در خانواده ها، تغییرات ماهوی در عملکرد صورت بگیرد. زمانی که این بی مهارتی ها به عرصه خانواده ها و زندگی زناشویی و یا روابط دختران و پسران در جامعه می رسد، مصادیق جرم انگیزی از منافی عفت عمومی، آشکار می گردد. در کنار اصل آموزشی مهارت زندگی، عوامل فرهنگی(تاثیرات شبکه های ماهواره ای، بی حجابی و ...)، عوامل اقتصادی، مهاجرت، توسعه نامتوازن و ... نیز تاثیرات قابل توجهی را از خود بر جای می گذارند.
*آیا روش های سلبی مانند برخورد با بد حجاب ها از طریق گشت ارشاد تنها راه ممکن برای بهبود وضعیت حجاب در جامعه است.
- چنان که بیان کردیم، حجاب و عفاف در جامعه به مولفه های متعددی وابسته است. عموما تصور غالب مردم و بیشتر سیاستگذاران فرهنگی جامعه این است که، تنها بواسطه کارکرد برخی مفاهیم و مولفه هاست که ما می توانیم پیرامون مسائلی همچون حجاب و عفاف در جامعه اظهار نظر و عقیده کنیم و عمدتا نیز کم رنگی عنصر دینی را عامل موثری در کاهش حجاب و عفاف در جامعه می بینند. این در حالی است که در حوزه مسائل اجتماعی ما با پیچیده گی های زیادتر از آنچیزی که فکر می کنیم روبرو هستیم و تک بعدی نگاه کردن به مسائل جز اینکه ما را به سمت راه حل های غیر استاندارد، آسیب زا و بعضا سلبی سوق می دهد، ثمره و نتیجه ای دیگر در بر ندارد. در خصوص مدیریت مسائل اینچنینی، عمدتا دو نوع نگاه وجود دارد.
یکی نگاه پیشگیرانه است که زمینه های بروز این مسائل را از بین می برد. این نگاه مستقیما مرتبط با عملکرد نهادهای سیاستگذاری کشور(قوای سه گانه، شورا های عالی و...) و نهاد های هویت بخش و معنایی(مساجد، حسینیه ها، خانواده ها وآموزش و پرورش و...) است و دیگری نگاه کنترلی است که مستقیما به نهادهای انتظامی و قضایی مربوط است. البته این که مساله پوشش و حجاب را چقدر می بایست در زمره جرم آشکار تلقی کرد و چه نوع پوششی را می بایست مصداق جرم آشکار و نیازمند برخورد نهاد انتظامی دانست و اینکه چگونه این برخورد صورت می بایست صورت بگیرد، شیرازه بحث ورود نیروی انتظامی به مساله حجاب است.
نگاه بنده به مساله حجاب با توجه به دوره های مسئولیتم در نیروی انتظامی و شورای شهر، جامع و پیشگیرانه است. اما آنچه که ما در جامعه شاهد آن هستیم، برخورد کنترلی است که همان پاک کردن صورت مساله است. بخصوص اینکه استانداردهای لازم یک عمل اجتماعی، نیز رعایت نمی شود. این نوع برخوردها شاید در کوتاه مدت بازدهی داشته باشد ولی قطعا در بلند مدت تاثیرات منفی در اجتماع از خود برجای می گذارد. لذا ضروری است که با مشارکت خانواده ها و نهاد های معنا بخش، کم کاری های نهادهای سیاستگذاری را اصلاح نمود و آموزش جامعه را سرلوحه برخورد با بد هنجارها و ضد هنجارهای رفتاری قرار داد.
* پلیس به عنوان یک نیروی مردمی، چگونه باید عمل کند تا بتواند اعتماد عمومی اکثریت اقشار جامعه را کسب کند؟
- اجازه دهید، قبل از این که بخواهیم وارد صحبت شویم، چند نکته را بیان کنم. حدودا سالهای بین 1383 تا 1385، زمانی که در نیروی انتظامی تصمیم گرفته شده که با مساله بد پوششی در جامعه برخورد شود، با علم به این که این کار چه آسیب هایی با خود به همراه دارد، جزء اولین اقداماتی که صورت گرفت آموزش و انتخاب کارکنان بود.
در خصوص چرایی و چگونگی برخورد نیروی انتظامی با شهروندان بد پوشش، اعتقاد داشتیم که نیرو می بایست آموزش لازم را ببیند. کارکنانی تجربه دیده و با مهارتی که عمدتا با درجات بالای نظامی بودند را در طرح های اجتماعی انتخاب کردیم. ما به خوبی واقف بودیم که جامعه در برابر عمل ما واکنش نشان خواهد داد بنحوی که بازخورد منفی آن، حوزه ی ارزش ها و هنجارهای جامعه را متاثر سازد و از سوی دیگر تلاش های ما را، در ایجاد پلیس اجتماعی و مردمی با مشکل مواجه سازد.
لذا تجربه، کاردانی، مهارت و خوش خلقی معیارهای انتخاب افسرانی شد که می بایست در این ماموریت بسیار حساس، نیروی انتظامی را یاری دهند. با این نگاه و عملکرد، طرح های امنیت اجتماعی با توجه به حساسیت های آن ها به اجرا درآمد و بصورت پیوسته نیز نتایج حاصله از آن و نحوه برخورد و واکنش شهروندان و رسانه ها نیز رصد می شد و در شوراهای سیاستگذاری که متشکل از نخبگان، اساتید دانشگاه و صاحب نظران بود، در خصوص آن بحث و بررسی صورت می گرفت و در صورت لزوم نیز استراتژی برخورد، تغییر پیدا می کرد.
بعقیده بنده این رویه و تجربه بصورت متکامل تر، قابلیت تکرار را دارد و میتوان از جنبه های مثبت آن بیشترین بهره برداری را در جامعه برد. از این مجرا، توصیه ای که می شود بیان کرد این است که در مجموعه نیروی انتظامی هرگونه اقدام و عمل اجتماعی که می خواهد صورت بگیرد، می بایست برخوردار از پشتوانه مطالعاتی لازم و همراه با پیوستی اجتماعی در قالب یک چشم انداز بلند مدت باشد. در امور اجتماعی بهره برداری از نیروهای کارکشته و با تجربه قطعا ثمرات بسیار مفید تری با خود به همراه دارد. این نوع عمل، علاوه بر اینکه بار تنشهای اجتماعی اقدامات و طرح ها را کاهش می دهد، ثمره و نتیجه بسیار مطلوبتری نیز با خود به همراه دارد.