با گذشت دو هفته از پخش فیلم مستند «از تهران تا قاهره» از شبکه من و تو، تحلیل های متفاوتی درباره انگیزه خاندان پهلوی از تهیه و نمایش این فیلم منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار «بازتاب»، فیلم مستندگونه از تهران تا قاهره ، که با مدت زمان نسبتا طولانی دو ساعت و بیست دقیقه تهیه شده است، روایت خاندان پهلوی از چرایی و چگونگی انقلاب اسلامی است و سرنوشت محمدرضا شاه پهلوی را به صورتی حرفه ای طرح می کند.
برخلاف ظاهر فیلم که بخش اعظم ان مصاحبه طولانی مدت با زنی سالخورده (فرح پهلوی) است، به نظر می رسد کلیه محتوای مطرح شده در این فیلم، نتیجه یک کار سنگین توسط تیمی حرفه ای و گران قیمت و با استفاده از آرشیوی غنی از فیلمهای تاریخی می باشد.
اظهارات فرح دیبا در این فیلم اگرچه در قالب گفتگویی خودمانی و با زبانی عامیانه مطرح می شود، اما کلمات استفاده شده از قبل تنظیم گردیده و مطابق با سناریو بیان شده است.
زوایای دوربین، نوع اظهار خوشحالی و غم فرح دیبا نیز دقیقا در راستای تاثیرگذاری بر بینندگانی است که تصویری منفی از نظام سلطنتی را در ذهن خود دارند.
به نظر می رسد فیلم مذکور در درجه نخست پاسخی است به مستند تاریخ شفاهی که از مجموعه تاریخ شفاهی حاصل فعالیت حسین دهباشی و همکاران وی در ده فجر سال گذشته از سیمای جمهوری اسلامی پخش گردید.
در آن مستند تحلیل کارگزاران نظام پهلوی از علل سقوط این رژیم مطرح شده بود و در این فیلم خاندان پهلوی قصد دارند تا تحلیل خود را از سقوط نظام پهلوی و علل انقلاب اسلامی بیان می کند.
نکته مهم در این فیلم، آشکار شدن نتایج مطالعات خاندان پهلوی از تصویری است که از حکومت محمدرضا پهلوی در ذهن مردم ایران نقش بسته است، از جمله این نتایج، تلاش در جهت مستقل و مخالف قدرتهای بزرگ نشان دادن محمدرضا پهلوی است که در مستند مذکور بارها و بارها از زبان محمدرضا پهلوی خطاب به خبرنگاران آمریکایی و از زبان فرح در تحلیل علت اصلی انقلاب بیان می شود و وی اظهار می کند: به دلیل مقاومت شاه ایران در برابر آمریکا و انگلیس در مورد افزایش قیمت نفت، قدرت های جهانی عامل انقلاب ایران بودند!
پدیده جالب دیگر در این فیلم، تلاش برای مذهبی و معتقد نشان دادن خاندان سلطنتی است که بارها از زبان شاه اعلام می شود و فرح نیز بارها بر اسلام دوست بودن نظام سلطنتی تاکید و از بخشی از روحانیت شیعه و مراجع تقلید تجلیل می کند.
نکته دیگر در این مستند، تحلیلی است که از نظام ارزشی تازه ایرانیان ارائه می دهد، که برخی از عوامل نظیر دانستن زبان انگلیسی دارای ارزش زیادی در میان ایرانیان فرض شده؛ از این رو اکثر مصاحبه های محمدرضا پهلوی به زبان انگلیسی و با زیرنویس فارسی پخش می شود و فرح نیز بر دانستن زبان فرانسه نیز توسط وی تاکید می کند.
تلاش برای حرفه ای بودن مانع از آن نشده است که خاندان سلطنتی خشم خود را نسبت به برخی از اعضای حکومت که با آنها همراهی نکردند، بیان نکنند. از جمله فردوست و قره باغی در این فیلم از سوی شاه به علت اظهاراتشان علیه وی به شدت مورد حمله قرار گرفته و متهم به خیانت می شوند و در مقابل از اعدام افرادی نظیر نصیری، رییس ساواک پس از صدها مورد جنایت اظهار تاسف می گردد.
یا در چند مورد نسبت به طیف ملی مذهبی بویژه مهندس بازرگان و ابراهیم یزدی نیز از سوی فرح دیبا حمله می شود.
بخش دیگری از این فیلم به ارائه تصویر ملی گرایانه از شاه و حکومت سلطنتی اختصاص دارد، و در حالی که اطلاعات مندرج در خود فیلم از اختصاص بخش عمده درامد نفتی کشور به خرید اسلحه از آمریکا خبر می دهد، مصاحبه هایی از شاه پخش می شود که با آمریکائی ها تحقیرآمیز برخورد کرده و اظهار می کند که "اگر آمریکا به ایران اسلحه نفروشد از جای دیگری تهیه می کنیم."
تلاش فراوان تهیه کنندگان این فیلم بر ارائه تصویر مهربان ، غیرخشن و صلح دوست از حکومت شاه و راضی نبودن شاه به کشتن حتی یک ایرانی و عدم شکنجه وبرخورد با مخالفانش از دیگر محورهای فیلم است که فرح تلاش می کند با نقل قولی از فرحناز ، دختر شاه و همچنین خود شاه نشان دهد که شاه اصولا با کشت و کشتار مخالف بود و حتی بیان می کند:" خیلی از خونهایی که در لباس و دستهایی مردم در انقلاب بوده خون گوسفند بوده است."
در سکانس های مختلف این فیلم فعالیت تحقیقاتی انجام شده در پشت صحنه آن هویداست، تلاش برای کشف مشکلات مردم با خاندان سلطنتی که منجر به چند محور کلی فیلم شده است.
موضوعاتی از قبیل وابستگی به آمریکا، مخالفت با دین، سرکوب مخالفین و به سرقت بردن اموال کشور که در برابر محورهای نخست، توضیحاتی ارائه شد و در برابر اتهام مالی نیز خانواده سلطنتی در مقابل این سوال که چه میزان ثروت از ایران خارج کرده اند، همچنان سکوت می کنند.
فرح دیبا ادعا می کند تنها دو چمدان و آن هم آلبوم های عکس از ایران خارج کرده و اشیاء عتیقه و قیمتی را خارج نکرده، در حالی که در همین فیلم آتش زده شدن آلبوم های به جامانده در کاخ پخش می شود و درباره خروج چند هواپیمای بزرگ اشیاء قیمتی به دستور فرح از کاخ بعد از بازدید خبرنگاران خارجی که در مجموعه تاریخ شفاهی توضیح داده شده، سکوت می شود.
همچنین مصاحبه ای از شاه پخش می شود که درآن نسبت به اتهام خارج کردن ده یا شش میلیارد دلار از ثروت ایران، حاضر به افشای رقم واقعی پول خارج شده از کشور نمی شود و سپس فرح اظهار می کند ثروت کمی با خود از ایران خارج کرده که آن هم توسط کلاهبرداری ربوده شده و با کمک دوستان و آشنایان در این 30 سال به زندگی ادامه داده و سرانجام نیز نمی گوید ثروت واقعی خاندان پهلوی چقدر بوده است و این دوستان و آشنایان از کجا این ثروتها را بدست آورده اند.
در خاتمه گزارش خبرنگار بازتاب آمده است: اگرچه از تهران تا قاهر با ساختاری حرفه ای و تحقیقاتی گسترده سعی کرده است در شرایط کنونی و بروز برخی نارضایتی ها، چهره خاندان سلطنتی را ترمیم کند، اما عملکرد خاندان سلطنتی در نیم قرن حکومتشان و جنایات و خیانتهای تاریخی آنان به حقوق مردم و منافع کشور، موضوعی نیست که با فیلمی دوساعته قابل ترمیم باشد و دست کم خاندان پهلوی باید ده ها سال دیگر برای ارائه تصویر جدید از خود صبر کنند.
اما نکته تاسف آور آن است که عملکرد برخی نهادها و مسئولان در سال های اخیر در کشور به گونه ای بوده است که این امیدواری را در خاندان پهلوی برای بهبود تصویر از خود و بازگشت به تهران ایجاد کرده ، به نحوی که فرح دیبا خطاب به شاه می گوید: "کاش بودی و نظر مردم را الان درباره خود می شنیدی"!