خودروسازی ایران این روزها در شرایطی قرار گرفته که بر خلاف میل باطنی باز هم مجبور است تغییر استراتژی بدهد و با برخی محصولات محبوب و پرمشتری خود وداع یا تیراژ آنها را کاهش دهد.
سال‌ها قبل پیکان، دو سال پیش زانتیا، پارسال ریو و امسال نیز احتمالا پژو 206 و 207 و سوزوکی گرندویتارا و ماکسیما.
همه این خودروها جزو محبوب‌های بازار ایران به حساب می‌آیند، از پیکانی که نزدیک به 20 لیتر بنزین می‌سوزاند و کولر نداشت، گرفته تا ویتارایی که حالا قیمت آن سر به فلک زده است.
هر یک از خودروها قصه‌ای جدا دارند که مرور کردنشان نشان می‌دهد جدایی آنها از خودروسازی ایران به نوعی اجباری یا از سر ناچاری بوده و احتمالا خواهد بود.
گاو شیرده ایران خودروبیتردید معروف‌ترین و پرحاشیه‌ترین جدایی رخ داده در خودروسازی ایران به پیکان مربوط است، خودرویی که به گاو شیرده ایران خودرو معروف بود و این شرکت پس از رفتنش تا مدت‌ها نتوانست کمر راست کند.
مصرف سوخت بالا، آلایندگی زیاد و امکانات رفاهی اندک سه دلیل عمده‌ای است که سبب شدند گاو شیرده ایران خودرو از جاده مخصوص برود و در موزه بنشیند. ایران خودرویی‌ها هنوز که هنوز است از رفتن پیکان شاکی‌اند و حتی معتقدند حذف این خودرو ریشه‌های غیرفنی و غیراقتصادی داشته و پیکان می‌توانسته با برخی اصلاحات باز هم در ایران خودرو بماند.
با این حال وزارت صنایع وقت ، آنقدر بر رفتن پیکان اصرار ورزید که در نهایت اردیبهشت ماه 84 صنعت خودرو ایران با یکی از محبوب‌ترین محصولات خود وداع کرد و از آن پس نه تنها سرنوشت ایران خودرو تغییر کرد، بلکه بازار نیز به سمت و سویی دیگر رفت.
با رفتن پیکان، ایران خودرویی‌ها به دنبال جایگزینش بودند، اما هیچگاه نتوانستند محصولی مانند آن را تولید و عرضه کنند.
در عوض سایپا نهایت استفاده را از رفتن پیکان کرد و با افزایش تیراژ پراید، این خودرو را ظرف مدتی نه چندان طولانی به سلطان صنعت و بازار خودرو تبدیل کرد.
عروس فرانسویروزهای اول که به ایران آمده بود، شانزده هفده میلیون بیشتر قیمت نداشت و از همان ابتدا مشتریان خاص خود را پیدا کرد.
به عروس فرانسوی معروف بود، منتها عروسی که عقدش با سایپا مدت‌دار بود نه دائم، از همین رو 10 سال در کیلومتر17جاده مخصوص زندگی کرد و پاییز 89 از سایپا جدا شد.
زانتیا هیچگاه تیراژ چندان بالایی نداشت، اما خودرویی بسیار خوش فروش برای سایپایی‌ها بود و در طول 10 سال زندگی مشترک با آنها، خاطرات خوبی را برایشان رقم زد.
این عروس فرانسوی البته در روزهای آخر نازش بالا رفت، به نحوی که قیمت آن در بازار به مرز 32 میلیون تومان نیز رسید، اما با این حال باز هم خریدار داشت.
دست آخر نیز چون قرارداد سایپا و سیتروئن فرانسه به پایان رسید و دیگر تضمینی برای تامین قطعات زانتیا وجود نداشت، این خودرو پاییز 89 از سایپا جدا شد و تاکنون نیز جانشینی برایش پیدا نشده است.
گفته می‌شود کیاسراتو گزینه اصلی جایگزینی زانتیا است و حتی خطوط تولید آن نیز آماده شده، اما هنوز کسی مونتاژ سراتو را در سایپا تایید نکرده است.
کره‌ای خوش شانسريو روزهای خوبی را در ایران تجربه کرد و توانست بازاری مناسب برای خود دست و پا کند. شاید این از خوش شانسی ریو بود که وقتی برخی از بازارها این خودرو را پس زدند، بازار ایران با آغوش باز آن را پذیرفت و دوران خوشی را برایش رقم زد. ریو نیز مانند زانتیا تیراژ چندان بالایی نداشت اما در جای خود رقیبی برای پژو 206 و تندر-90 به حساب می‌آمد و مشتریان ایرانی برای خرید خودرو معمولا این سه گزینه را در کنار یکدیگر می‌دیدند.
با این حال سایپایی‌ها مجبور شدند به‌رغم میل باطنی با ریو خداحافظی کنند، زیرا این محصول کیسه هوا (ایربگ) نداشت و استانداردهای جدید صنعت خودرو اجازه نمی‌داد تولید ریو ادامه یابد.
آن طور که سایپایی‌ها عنوان کردند، کیاموتورز به عنوان مالک برند ریو اجازه نداده کیسه هوا روی این خودرو نصب شود و به همین دلیل این مونتاژی کره‌ای نیز سال گذشته با جاده مخصوص وداع کرد.
در حال حاضر تیبا به لحاظ قیمتی که دارد، به نوعی جایگزین ریو است.
مشتریان رانا را جایگزین 206 کردنداگرچه هنوز نام خودروهایی همچون پژو206، سوزوکی گرندویتارا، پژو207 و ماکسیما در لیست خودروهای تولید داخل به چشم میآید، ولی با این حال با کاهش تولید آنها ظاهرا تضمینی برای تداوم تولیدشان با تیراژی قابل قبول نیست.
در این بین، تیراژ اندک پژو 206 برای ایران خودرو و مشتریانش چندان قابل هضم نیست، اما به نظر می‌رسد عدم همکاری مناسب پژو با ایران چاره‌ای جز رفتن 206 پیش پای آبی‌های جاده مخصوص نگذاشته است.
البته ظاهرا چندان جای نگرانی نیست، زيرا ایران خودرویی‌ها می‌گویند مشتریان «رانا» را به جای پژو 206 پذیرفته‌اند و این خودرو وابستگی خارجی ندارد، می‌تواند جای 206 را بگیرد.
آن طور که یکی از مسوولان ایران خودرو عنوان می‌کند، پژو 206 به موتور TU3 نیاز دارد و این موتور از خارج تامین می‌شود، اما رانا به موتور TU5 که داخلی به حساب میآید مجهز است.
وی با تاکید بر اینکه رانا جایگزین 206 خواهد شد، می‌گوید که مشتریان با استقبال از پیش‌فروش رانا نشان دادند این خودرو را به جای پژو 206 پذیرفته‌اند.
البته مدیر فروش ایران خودرو در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما تاکید می‌کند رانا جای 206 را نخواهد گرفت و ایران خودرو برنامه‌ای خاص برای آن دارد که شهریور اعلام می‌شود. با این حال، شرایط فعلی از اوضاع نامناسب پژو 206 حکایت دارد، زیرا آمار تولید این خودرو در بهار امسال بسیار ناامیدکننده بوده و پژو نیز نشان داده در اعمال محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران مصمم است.
همچنین تقلای ایران خودرویی‌ها برای تولید انبوه رانا و اختصاص بخشی از خط تولید پژو 206 به این محصول، نشانه‌های دیگری از ناامیدی به تولید 206 با تیراژ بالا است.
حتی آن طور که برخی منابع آگاه می‌گویند، ایران خودرو پوسترهای مربوط به پژو 206 را از سردر این شرکت جمع‌آوری و «رانا» و «دنا» را جایگزین آن کرده است.
به گفته آنها، کاهش تولید پژو 206 به معنای کاهش تولید پژو 207 نیز خواهد بود زیرا این دو خودرو قطعاتی مشترک دارند و وقتی ایران خودرو نتواند قطعه 206 را تامین کند، طبعا توانایی تامین قطعات 207 را هم نخواهد داشت.
خداحافظی با دو لوکس گران قیمتایران خودرویی‌ها اما علاوه بر 206 و 207، احتمالا در تولید خودروی سوزوکی گرندویتارا نیز با مشکلاتی مواجه هستند، زیرا این محصول نیز درگیر کمبود قطعه شده و در بهار امسال نیز افت قابل‌توجهی داشت. ویتارا که تک شاسی بلند مونتاژی ایران خودرو به حساب میآید، یکی از گران‌ترین خودروهای داخلی بازار است و مدت‌ها است با کمبود قطعات دست و پنجه نرم می‌کند.
از ویتارا که بگذریم، ماکسیما نیز که یکی از پرمصرف‌ترین و گران‌ترین خودروهای سواری مونتاژ داخل محسوب می‌شود، قرار است اواخر امسال از چرخه تولید خارج شود. این چشم بادامی نیسان اوایل دهه 80 توسط پارس خودرو مونتاژ و عرضه شد و حال که قرارداد 10 ساله اش به پایان رسیده، پارس خودرویی‌ها چاره ای جز خداحافظی با آن ندارند.
گفته می شود نیسان تینا جایگزین ماکسیما خواهد شد. ماکسیما و ویتارا هر دو جزو خودروهای محبوب بازار ایران به شمار می‌روند، اما با توجه به شرایط پیش آمده و نوع قراردادهای منعقد شده، ایران خودرو و پارس خودرو ظاهرا دیگر نمی‌توانند میزبان آنها باشند.