پارسینه- معاون امور اسناد هويتي سازمان ثبت احوال كشور از تدوين لايحه‌اي براي دادن اختيار تغيير نام به ايرانيان پس از رسيدن به 18 سالگي از سوي سازمان ثبت‌احوال خبر داد. جالب است بدانیم که طبق گزارش جام جم آن لاین فقط در سال 89 بيش از 22 هزار درخواست تغيير نام در ثبت احوال كشور مورد بررسي قرار گرفته است. این موضوع بهانه‌ای برای طرح سوالات در زمینه تغییر شناسنامه (تغییر نام خانوادگی، نام کوچک و سن) با توجه به قوانین و مقررات موجود را سبب شد.
پرسش اول: شرایط و مدارک لازم برای تغییر نام خانوادگی چیست؟ آیا هر نام خانوادگی قابل تغییر است یا خیر؟
پاسخ: به موجب ماده ۴۰ قانون ثبت احوال تغییر نام خانوادگی اشخاص منحصرا” با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود.
اشخاص می‌توانند در موارد ذیل درخواست تغییر نام خانوادگی نمایند:
۱- نام خانوادگی بیش از دو کلمه و یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند و یا بطور مطلق یا مضاف نام محل باشد
2- نام خانوادگی از واژه‌های مستهجن و ناپسند ترکیب شده باشد
3- نام خانوادگی از واژه‌های خارجی باشد
۴- نام خانوادگی مذموم و مغایر ارزشهای فرهنگ اسلامی باشد
5- اسامی محل بطور مطلق و مضاف
۶-واژه‌هايی که از القاب و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از درجات و مؤسسات علمی مانند دکتر ، دانشگاه و یا مناصب دولتی از لشکری و کشوری بصورت مطلق باشد و مواردی دیگر که در قانون ذکر شده‌اند.
پرسش دوم: آیا می‌توان نام کوچک خود را تغییر داد؟ برای این منظور کدام مرجع براي رسیدگی صالح است؟
در پاره‌ای موارد شخص متقاضی می‌تواند تقاضای تغییر نام کوچک خود را بنماید. این موارد عبارتند از نامهای ممنوع یعنی نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی شوند، عناوین و القاب قدیم مانند امین‌الدوله ، نامهای زننده یا مستهجن یا نامتناسب با جنس، اسامی افراد همنام در خانواده. همچنین است در مورد کسانی‌که به موجب تبصره ۶ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال با تائید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف شده باشند و یا اینکه در نام کوچک چیزی زائد و غیرضروری و یا ناشی از اشتباه اشخاص وجود داشته باشد. در این موارد مرجع صالح برای تغییر نام، هیات حل اختلاف اداره ثبت احوال است. اما موارد دیگر مانند تغییر نامهای غیرموجه و ناخوشایند در صلاحیت محاکم دادگستری است.
پرسش سوم: آیا می‌توان تاریخ قید شده در شناسنامه را تغییر داد؟ آیا تغییر سن امکان‌پذیر است؟
در پاسخ به این سوال دو فرض ممکن است. اگر متقاضی مدعی شود اختلاف سن واقعی او با سن مندرج در شناسنامه‌اش بیشتر از پنج سال است، تشخیص و حل اختلاف با كميسيون 5 نفره تشخيص سن محل صدور شناسنامة صاحب سند خواهد بود. كميسيون ميتواند در صورت لزوم، صاحب سند را براي معاينه و تعيين سن به پزشكي قانوني معرفي كند و تصميم كميسيون تشخيص سن نيز قابل اعتراض نخواهد بود.
در صورتی که ادعای اختلاف سن واقعی و سن مندرج در شناسنامه کمتر از 5 سال باشد باید به دادگستری رجوع و با رعایت مقررات و تشریفات مربوطه و تقدیم دادخواست طرح دعوا کند.