مسموميت يكي از بيماري‌هاي شايعي است كه روزانه شهروندان بسياري در اثر آن روانه بيمارستان مي‌شوند؛ اين در حاليست كه با رعايت بهداشت فردي و توجه به هشدارهاي متخصصين به سادگي مي‌توان از اين بيماري خطرناك جلوگيري كرد، پيشگيري از مسموميت در سلامت فرد و جامعه از اهميت زيادي برخوردار است و مي‌طلبد كه بيشتر به زواياي پيدا و پنهان اين بيماري خاموش اما خطرناك پرداخته شود.
دكتر محمدكاظم زينعلي، معاون غذا وداروي دانشگاه علوم پزشكي سمنان در گفت وگو با ايسنا، در تعريف مسموميت بيان كرد: مسموميت به مجموعه واكنش‌هايي گفته مي‌شود كه بعد از آلودگي به مواد مضر سلامتي، سم‌هاي توليدشده برخي ميكروارگانيسم‌ها در بدن افزايش مي‌يابد، در واقع تعريف ديگر و درست‌تري از مسموميت به اين شكل نيز ارائه شده است" مجموعه‌اي از اختلالات بدن است كه در اثر جذب ماده‌اي بيگانه كه به آن سم گفته مي‌شود بروز پيدا مي‌كند".
وي درخصوص پيشگيري از مسموميتها گفت: شيوه جديد زندگي ماشيني و دسترسي آسان هموطنان ما به انواع مواد شيميايي، داروها، سموم و ... بدون داشتن اطلاعات كافي از نحوه نگهداري، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهاي مربوطه شيوع مسموميت‌هاي اتفاقي و تعمدي را در جامعه به ميزان زيادي افزايش داده است، گرچه بسياري از اين مسموميتها توسط كادر پزشكي، درماني كنترل شده و به مرگ منتهي نمي‌شود، وليكن خسارات جبران‌ناپذيري را به پيكره اقتصاد، سلامت و بهداشت جسمي و رواني جامعه خانواده‌ها وارد خواهد كرد.
زينعلي خاطرنشان كرد: لازم است جهت پيشگيري از مسموميتها، اقداماتي در خصوص آموزش راه هاي پيشگيري از بروز انواع مسموميتها، چگونگي كنترل آن و نحوه انجام اقدامات اوليه در مواجهه با فرد مسموم توسط معاونت غذا و دارو و در رأس آن مركز ملي اطلاع رساني داروها و كليه مراكز DPICكشور، با هماهنگي ديگر معاونت‌هاي وزارت بهداشت، نسبت به اطلاع‌رساني و آموزش عمومي به صورت گسترده و وسيع انجام شود.
وي با اشاره به فوايد آموزش صحيح و درست پيشگيري از مسموميتها ادامه داد: ارتقاي فرهنگ و دانش عمومي در خصوص پيشگيري از مسموميتها، آموزش عمومي چگونگي انجام اقدامات اوليه و ضروري پيش از رساندن فرد مسموم به مراكز درماني، ارتقاي سطح سلامت و بهداشت عمومي جامعه، كاهش مرگ و مير ناشي از مسموميتها، كاهش مراجعات به مراكز درماني و اورژانس‌ها و كاهش هزينه‌هاي مربوط به درمان مسموميت‌هاي دارويي و شيميايي از مهمترين فوايد خواهد بود.
معاون غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي سمنان اظهار كرد: تمامي فعاليت‌ها روي چهار محور"نحوه پيشگيري از بروز مسموميت‌هاي دارويي به عنوان شايع‌ترين علت مسموميتها"، "نحوه پيشگيري از مسموميتها در كودكان به عنوان پرخطرترين گروه سني خصوصاً 5 سال"، "نحوه پيشگيري از مسموميت ناشي از استنشاق گازها به ويژه مونوكسيدكربن" و معرفي "شرح فعاليت‌ها و ظرفيت‌هاي مراكز اطلاع‌رساني دارو ها و سموم" متمركز است.
وي درباره مهمترين انواع مسموميتها بيان كرد: مسمويت مي‌تواند ناشي از دارو، مواد غذايي و گياهان سمي، گازها، سموم دفع آفات و مواد شيميايي و شوينده‌هاي خانگي و مسموميت ناشي از سوء مصرف مواد مخدر، پرتوهاي مضر، مواد افزودني غيرمجاز و يا مجاز بيش از اندازه باشد، مسموميت با موادغذايي مي‌تواند بر اثر آلودگي غذا در جريان توليد فرآورده‌هاي غذايي، تهيه و نگهداري مواد غذايي ايجاد شود، باكتري‌ها، ويروس‌ها، قارچ‌ها، مواد افزودني غيرمجاز، فلزات سنگين، باقيمانده سموم نباتي از عوامل مهم ايجاد مسموميت‌هاي غذايي به شمار مي‌روند.
وي ادامه داد: نوعي از مسموميت غذايي موسوم به "بوتوليسم" از كشنده‌ترين مسموميت‌هاست كه بر اثر مصرف موادغذايي مانند سوسيس، كالباس، كنسروذرت، كنسرولوبيا، كشك خام و عسل طبيعي كه در شرايط نامناسب و غيربهداشتي تهيه و نگهداري شده‌اند، ايجاد مي‌شود، علائم و نشانه‌هاي بوتوليسم به صورت تأخيري (12 تا 24 ساعت پس از مصرف غذاي آلوده به باكتري) و به صورت تاري ديد، دوبيني، افتادگي پلك، عدم توانايي حركت، سختي در بلع، اختلال در تكلم و يبوست ظاهر مي‌شود، براي جلوگيري از بروز مسموميت‌هاي غذايي بايد از مصرف كنسروهايي كه در قوطي آنها آثار برآمدگي، نشت، فرورفتگي و زنگ زدگي مشاهده مي‌شود خودداري كرد.
زينعلي خاطرنشان كرد: گوشت يا مرغ نپخته يا نيم‌پز، فرآورده‌هاي لبني غيرپاستوريزه، صدف خوراكي، ميوه‌هاي نشسته و سبزي نشسته شايع‌ترين علل مسموميت غذايي هستند. مسموميت غذايي بيشتر در بوفه‌ها و در پيك نيك رفتن‌ها رايج است، كه در آنها چاشني غذاهايي از قبيل مايونز در سالاد سيب‌زميني براي مدت درازي خارج از يخچال باقي گذاشته مي‌شود.
وي درخصوص راه‌هاي پيشگيري از مسموميت غذايي گفت: مي‌توانيد قدم‌هاي ساده‌اي براي دوري از مسموميت غذايي برداريد از جمله اينكه ميوه‌ها و سبزيجات را به دقت بشوييد، ميز محل درست كردن غذا، تخته‌هاي برش چاقو و وسايل آشپزخانه را پاك كنيد، به طور مرتب دستهايتان و وسائل مورد استفاده‌تان را بشوييد و گوشتهاي خام و نپخته را كنار هم در يك بشقاب قرار ندهيد. همچنين چنانچه از چاقو براي تكه تكه كردن جوجه‌مرغ نپخته استفاده مي‌كنيد، براي تكه تكه كردن ساير مواد غذايي كه خام مصرف مي‌شوند، از اين چاقو استفاده نكنيد، گوشت را به طور كامل بپزيد در صورت نياز از حرارت سنج گوشت استفاده كنيد و اطمينان حاصل كنيد كه گوشت گاو تا 71 درجه حرارت ديده است، در مورد گوشت مرغ و ساير ماكيان 82 درجه سانتي گراد و در مورد گوشت ماهي 60درجه سانتي گراد حرارت لازم است.
وي ادامه داد: توصيه شده است از غذاهاي بسته‌بندي شده كه تاريخ مصرفشان گذشته است، استفاده نكنيد، غذايي كه در قوطي‌هاي كنسرو شده پف كرده و صدمه ديده نگهداري شده‌اند را مصرف نكنيد، ته مانده غذا را چنانچه تا 4 ساعت آن را مصرف نمي‌كنيد در داخل يخچال بگذاريد، همچنين قارچ‌هاي جنگلي را نخوريد، و در زمان بارداري و ضعف سيستم ايمني از خوردن پنيرهاي تازه و نرم (مخصوصاً وارداتي) خودداري كنيد زماني كه به سفر سخت و طولاني مي‌رويد، ميوه‌هاي خام يا سبزيجاتي كه با آب ضدعفوني و ميكروب زدائي نشده‌اند مصرف نكنيد و از استفاده كردن از آب شير و آبي كه فيلتر نشده (نجوشيده) بپرهيزيد، زماني كه در رستوران‌ها يا مجامع عمومي هستيد از خوردن غذاهايي كه مدت زمان زيادي خارج از يخچال قرار دارند بپرهيزيد.
زينعلي با بيان اينكه مسموميت غذايي در صورت مصرف غذاي آلوده داراي سه مشخصه سابقه خوردن غذاي مشترك، زمان مراجعه به پزشك و نحوه پيشگيري از مسموميت‌هاي غذايي است، گفت: رعايت ايمني غذايي مي‌تواند در جلوگيري از مسموميت غذايي كمك كند، گوشت‌هايي را خريداري كنيد كه سرد باشند و بسته‌بندي مناسبي داشته باشند، تخم مرغ‌ها را كنترل كنيد و از خريد انواع شكسته و يا داراي بسته‌بندي نامناسب خودداري كنيد، همچنين از خريد قوطي‌هاي كنسرو داراي برآمدگي، فرورفتگي و يا نشتي خودداري كنيد و مطمئن شويد كه درپوش آنها شكسته نشده باشد، اگر فرآورده‌اي ظاهر و يا بوي ناخوشايندي داشت به هيچ عنوان آن را نچشيد.
وي ادامه داد: غذاهاي منجمد را در انتهاي خريد به سبد خريد خود اضافه كنيد تا در حين خريد گرم نشود، گوشت و مرغ را از ساير غذاهاي موجود در سبد خريد خود جدا نگهداريد و همچنين اين غذاها را به منظور جلوگيري از نشت عصاره‌هاي آنها در كيسه‌هاي پلاستيكي جداگانه نگهداري كنيد، اگر فاصله محل خريد تا منزل بيش از يك ساعت است براي غذاهاي فاسد شدني از يك خنك كننده مناسب استفاده كنيد، جهت نگهداري غذا نيز دماي يخچال را در 8 درجه سانتي گراد و يا كمتر و فريزر را در20- درجه سانتي گراد و يا كمتر تنظيم كنيد، گوشت مرغ و فرآورده‌هاي لبني را بلافاصله پس از خريد و رسيدن به منزل در يخچال قرار دهيد، اگر تا چند روز از گوشت‌ها استفاده نمي‌كنيد آنها را در كيسه نايلوني جداگانه در فريزر قرار دهيد گوشت تازه و يا از حالت انجماد خارج شده (ذوب شده) را در اسرع وقت مصرف كنيد.
معاون غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي سمنان در خصوص پيشگيري از مسموميت‌هاي ناشي از داروها اظهار كرد: انواع موادشيميايي و داروها نيز مي‌تواند ايجاد مسموميت كنند، عوارض ناشي از اين قبيل مسموميتها اغلب در درازمدت و به آهستگي تظاهر مي‌كند، با توجه به انواع مسموميتها توصيه‌هايي در خصوص پيشگيري از مسموميت‌هاي ناشي از داروها ارائه شده است. با مصرف خودسرانه داروها بدون تجويز پزشك سلامت خود را به خطر نيندازيد؛ مقادير بالاي برخي از داروهاي به ظاهر كم خطر مي‌توانند براي فرد كشنده باشند، شايع‌ترين علت بروز مسموميت در جهان مصرف داروها بيش از مقادير درماني است.
وي گفت: داروها را دور از ديد و دسترس كودكان و در ارتفاع بالا و در كمد مجهز به قفل نگهداري كنيد، در هنگام بيماري كودكتان مراقب باشيد تا دز تكراري دارو به وي ندهيد، داروهاي خود را مقابل چشم كودكان نخوريد؛ چرا كه كودكان از رفتار بزرگسالان تقليد مي‌كنند وممكن است دور از چشم والدين داروها را به دهان ببرند. اگر به كودك خود دارو مي‌دهيد به او تفهيم كنيد كه اين داروست و از كلماتي مثل آبنبات، شكلات يا خوراكي استفاده نكنيد. از قرار دادن دارو در كيف دستي پرهيز كنيد تا مانع خورده شدن دارو توسط كودكان شود. بهتر است داروهاي بيمار افسرده يا بيماراني كه تعادل رفتاري ندارند يا افرادي كه سابقه اقدام به خودكشي دارند را دور از دسترس ايشان قرار دهيد و مراقبت دقيقي در خصوص ميزان داروي مصرفي ايشان به عمل آوريد.
زينعلي ادامه داد: بر مصرف داروي افراد مسن خانواده نظارت داشته باشيد، چرا كه آنها به دلايلي ممكن است داروي خود را به اشتباه به طور تكراري مصرف كنند، تشابه ظاهري شكل داروها، ابتلا به فراموشي، عدم اطلاع از نام داروها بي‌سوادي يا كم‌سوادي يا خوانا نبودن مقادير مصرفي دارو مندرج روي جعبه دارويي از جمله اين دلايل محسوب مي‌شود، بهترين كار براي پيشگيري از خوردن دز تكراري دارو يادداشت كردن دفعات مصرف دارو يا قرار دادن قرص‌ها در داخل جعبه‌هاي مخصوص تقسيم‌بندي شده (برحسب صبح،عصرو شب) است.
وي ادامه داد: براي جلوگيري از مسموميت ناشي از گازها حتماً از وسايل گرمازايي استاندارد استفاده شود؛ چرا كه نقص فني در وسايل حرارتي موجب توليد گازهاي سمي و كشنده مي‌شود، تهويه مناسب در هر مكاني كه وسايل گرمايي در آن نصب مي‌شود بايد به گونه‌اي كار كند كه تهويه هوا به درستي صورت گيرد. سعي كنيد نام گياهان موجود در محيط كار و زندگي خود را بدانيد تا در موارد بروز مسموميت به گروه پزشكي اطلاع دهيد. مسموميت با قارچ‌هاي سمي يكي از انواع مسموميت‌هاي كشنده محسوب مي‌شود؛ لذا از مصرف قارچ‌هايي كه نوع آنها را نمي‌شناسيد جدآ خودداري كنيد.